Microsoft Word ellez metanet docx
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
48
sənədlərdən,normativ aktlardan, sifarişçilərlə bağlanılan müqavilələrdən və digərinformasiya mənbələrindən istifadə edilir.
Mənfəətin ıtrukturunun və dinamikasının təhlili
Mənfəəti təhlil etmək üçün ilk növbədə onu xarakterizə edən göstəricilər sistemini və bu göstəricilərin formalaşması qaydasını bilmək lazımdır. Müasir şə raitdə mənfəətin planlaşdırılması və təhlili işlərində mənfəəti xarakterizə edən aşağıdakı göstəricilərdən istifadə edilir: 1.Marjinal mənfəət. Bu göstərici məhsul, iş və xidmətlər satışından pul gəliri ilə həmin məhsula aid müstəqim (əsas) məsrəflər arasındakı fərq kimi hesablanır; 2. Məhsul, mal, iş və xidmətlər satışından mənfəət. Bu göstərici marjinal mənfəətdən həmin dövrə aid sabit (daimi) xərcləri çıxmaqla təyin edilir; 3. Vergiyə cəlb edilənədək ümumi maliyyə nəticə (brutto-mənfəət) - məhsul, iş və xidmətlər satışından maliyyə nəticə, maliyyə və investisiya fəaliyyətlərindən maliyyə nəticə, satışdankənar və fövqəladə gəlirlər və xərclər; 4. Vergiyəcəlbedilən mənfəət. Bu göstərici brutto-mənfəət göstəricisi ilə gəlirlərə qiymətli kağızlar və birgə müəssisələrdə payla iştirakından alınan vergiyə cəlb edilən mənfəət məbləği, habelə vergi qanunvericiliyinə görə mənfəətdən vergi üzrə güzəşt məbləğləri arasındakı fərq kimi hesablanır; 5. Xalis mənfəət - bütün vergiləri və iqtisadi sanksiyaları və sair məcburi ayırmalar çıxdıqdan sonra müəssisənin sərəncamında qalan mənfəət; 6. Kapitallaşdırılmış (bölüşdürülməmiş) mənfəət, yəni mənfəətdən aktivlərin artımının maliyyələşdirilməsinə yönəldilən hissə; 7. stehlak olunan mənfəət - yəni mənfəətdən dividentlərin ödənilməsinə persionala və sosial proqramların icrasına yönəldilən hissə. Mənfəəti xarakterizə edən göstəricilərin formalaşmasının struktur - məntiqi modelini aşağıdakı formada vermək olar (Şəkil 3.1, cədvəl 3.1):
49
Şə kil 3.1. Mənfəət göstəricilərinin formalaşmasının struktur-məntiqi model.
50
51
Verilən məlumatların təhlilindən göründüyü kimi «Azərtuneltikinti» SC-də 2013-cü ildə 2010-cu illə müqayisədə ümumi mənfəət məbləği 2010-cu illə müqayisədə 818573 man. yaxud 78,90 % artmışdır. Mənfəətin ümumi həcmində məhsul, iş və xidmətlər satışından, başqa sözlə desək əsas fəaliyyətdən alınan mənfəət cəmi mənfəətin 53,25-97,84 faizini təşkil edir. Son məlumata görə digər sahələrdən alınan mənfəət cəmi mənfəətin 2,16 faizini təşkil edir. Buna görə də mənfəətin çoxaldılması ehtiyatlarını məhsul, iş və xidmətlər istehsalı və satışı fəaliyyətində axtarmaq tələb olunur. Bu səbəbdən də digər mənfəət mənbələrindən fərqli olaraq əsas fəaliyyətdən (məhsul, iş və xidmətlər satışından) alınan mənfəəti-ətraflı, daha dərindən təhlil etmək, mənfəətin çoxaldılması ehtiyatlarını ilk növbədə bu fəaliyyət sahəsində axtarıb tapmaq tələb olunur.
Məhsul, iş və xidmətlər satışından alınan mənfəətin təhlili
Podrat tikinti təşkilatlarında da digər istehsal sahələrində olduğu kimi mənfəətin artmasına ən çox satışdan əldə edilən gəlirlər təsir etdiyi üçün satışdan alınan mənfəətə təsir edən amillərin təhlilinə diqqət yetirilməlidir. Satışdan alınan mənfəətə 4 birinci dərəcəli amil təsir göstərir: 1.Məhsul satışının həcminin plana yaxud bazis ilinə nisbətən dəyişilməsi (M Ü); 2.Satışınstrukturunun dəyişilməsi (Udi); 3.Reallaşdırılan məhsulun tam maya dəyərinin dəyişilməsi (Si); 4.Orta satış qiyməti səviyyəsinin dəyişilməsi (Qi). Satışın həcmi mənfəətin həcminə həm müsbət və həm də mənfi təsir göstərə bilər. Rentabelli məhsulların satışın həcminin artımı mənfəətin artımını, zərərli məhsulların satışın həçminin artımı ilə mənfəətin azalması ilə nəticələnir. Reallaşdırılan məhsulun strukturunda əmələ gələn dəyişiklik də həm müsbət və həm də mənfi təsir göstərir. Satışın ümumi həcmində daha rentabelli məhsulun payı artdıqca mənfəət məbləği də çoxalır. Bunun əksinə olaraq satışın ümumi 52
həcmində az rentabelli və zərərli məhsulun payı artdığı halda ümumi mənfəət məbləği azalır. Maya dəyəri göstəricisi mənfəətlə tərs mütənasibdir. O, artdıqca mənfəət azalır və əksinə. Orta satış qiyməti səviyyəsinin dəyişilməsi mənfəətlə tam mütənasibdir: qiymətlərin səviyyəsi yüksəldikcə mənfəət məbləği çoxalır və əksinə. Sadaladığımız amillərin satışdan alınan mənfəətə təsirini hesablamaq üçün tələb olunan informasiya «Müəssisənin (təşkilatın) maliyyə fəaliyyətinin əsas göstəriciləri haqqında hesabat»da (forma 1-maliyyə) verilir. Lakin burada verilən informasiya amilli təhlil üçün qənaətbəxş deyildir. Sadaladığımız amillərin mənfəətin həcminə təsirini hesablamaq üçün zəncirvariyerdəyişmə üsulundan istifadə edildikdə bir neçə hesablama göstəricisindən də istifadə etmək tələb olunur. Bunu aşağıdakı analitik hesablamadan aydın görmək olar (Cədvəl 3.2).
Cədvəl 3.2 Satışdan alınan mənfəətin amilli təhlili üçün tələb olunan göstəricilər üçün tələb olunan göstəricilər (manatla). Göstəricilər Bazis ilində (2011) Hesabat ilinin faktiki həcminə görə hesablanan baza ilinin göstəriciləri Hesabat
ilində (2013)
A 1 2 3 1.Məhsul (iş və
xidmətlər)
satışından gəlir (MSüio- (MSüi x (MSüii x Qii) (Si)
Qio)=4181567 Qio)=4062157 4306277 2.Reallaşdırılan
məhsulun tam
maya dəyəri (MSüio x (MSüii x (MSüii x (Mtd)
Mio)=3325693 Mdio)=3328845 Mdii)=38511173 3.Mənfəət (M) 855874 837035
445104
Sadaladığımız amillərin təsirini təyin etmək üçün tələb olunan göstəricilər zəncirvariyerdəyişmə üsulunda aparılan aşağıdakı hesablamalardan verilir. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|