5
3)
Standart və obyektlərin tarixdə yeni elementlərin və ya köhnə elementlərin
yeni kombinasiyada tətbiq edilməsi, innovasiyaları modanın strukturunda
mühüm hadisədir.
Tədqiqatın elmi yeniliyi. Bütün dünyada paralel olaraq geyimin əl üsulu ilə,
bəzəklərin və interyer predmetlərinin və s. istehsalına maraq yaranmışdır. Qeyd
etmək lazımdır ki, moda iştirakçılarının gözləri qarşısında göstərilən üç görnüşdə
olan innovasiyalar arasında fərq mühüm dərəcədə deyildir, eyni zamanda onları
həqiqətən standart və obyektlərin nə qədər “yeni” olmasından asılı olmayaraq eyni
radikallar kimi qəbul edilirlər.
Modanın funksiyalanma prosesi, modalı standartlar özü ondan əvvəlki,
“modadan çıxmış” ilə bilavasitə daimi olur. Onlar bir yerdə real sürətdə fəaliyyət
göstərirlər, çünki bunlardan birinin digərini sıxışdırması və müxtəlif moda
iştirakçılarının yeni moda standartına birləşdirilməsi birdən-birə deyil tədricən əmələ
gəlir.
Bundan əlavə “köhnə modalı obraz” kütlənin təfəkküründə modanın
yetişməmiş antipodu kimi iştirak edir. Beləliklə, “eyni modalı və “köhnə modalı” bir
sistemi təşkil edir, funksional cəhətdən bir-birini tamamlayır. Bunlara standart
sahənin bir nizamlama mexanizminin iki hissəsi kimi baxmaq olar.
Tədqiqatın praktiki əhəmiyyəti. Fəaliyyətdə olan ayrı-ayrılıqda və ya bir yerdə
yaranan zidiyyət mədəniyyətin və ya digər sahələrin innovasiyalarla
münasibətlərində (elmi, texniki, stilli və i.a.) nəzərə almaq lazımdır ki,yeniliyin ya
özü modal standart və obyektə çevrilir və ya da bunların yaradılmasını stimullaşdırır.
Modalı standart və obyektlərin işarəsinin köhnəlməsi, modanın atribut və denotativ
dəyərlərinin işarəsinin özünəməxsus “silinməsidir”. Cəmiyyətdə dəyərlərin
funksiyalaşmasının davam etməsinə baxmayaraq “köhnəlmiş” standart və obyektlər
onların işarələrinə olan ifadənin xidmətini dayandırır.
Ə
gər yeni modalı dəyərlərin nümunəsinin görünüşü “köhnəlmiş” nümunəyə
nəzərən baş tutursa və bu nümunə onun hansısa nyuansına az və çox dərəcədə
(modalı dəyərlərdə) yayılırsa, onda bu yeni modanın hakimiyyət başına gəlməsi
deməkdir.
6
ş
in nəticələrinin həyata keçirilməsi. şin nəticələrini “Bakı Tikiş Evi” Açıq
Səhmdar Cəmiyyətində tətbiq edilməsi nəzərdə tutulur.
Müxtəlif təyinatlı geyimlərin istehsal edilməsi və digər geyim istehsal edən
müəssilərində istifadə edilə bilər.
ş
in müzakirəsi. şin əsas nəticələri 2014-2015-ci illər ərzində tələbə və
magistrantların Azərbaycan Dövlət
qtisad Universitetinin elmi-nəzəri
konfranslarında və Universitetin “Dizayn” kafedrasının əməkdaşlarının iclaslarında
müzakirə edilmişdir.
ş
in strukturu və həcmi. Dissertasiya işi- işin ümumi xarakteristikası, giriş və
aşağıda göstərilən 3 fəsildən ibarətdir:
I.Moda tarixi və onun xüsusiyyətləri
II.Modanın innovasiyaları
III.Müasir cəmiyyətin modası
Nəticə və təkliflər
stifadə edilən ədəbiyyatların siyahısı
7
FƏS L I. MODA TAR X VƏ ONUN XÜSUS YYƏTLƏR
1.1.
Modanın inkiş
af proseslə
ri
Moda dünyaya gəlməsinin ilk günündən bəzi insanları heyrətə salmışdır. Moda
insanla geyim arasında qarşılıqlı münasibəti və ümumilikdə predmetin mühiti
xarakterizə edir, eyni zamanda yeniliyi təbliğ edir.
Modanın həyata gəlməsindən əvvəl ibtidai insanlar əyinlərinə heyvan dərilərinin
və ya bunlardan tikilmiş geyimlərdən istifadə edirdilər, bizim anlayışda belə geyimi
son dərəcə şərti adlandırmaq olar. O dövrdə məsələn, canavar dəriləri və ya daha zərif
bəbir dəriləri dəbdə olmuşdurmu? Çox guman ki, dərilərin dəyəri müxtəlif olmuş və
ya xoşagələn olmuşdur, lakin çətin ola bilsin ki, bunların dəyişməsi müstəsna olaraq
dəbdən düşdüyü ilə bağlı olsun. Dərinin əldə edilməsi də adi bir iş deyildir. Buna
baxmayaraq bu dövr insanların həyatında müxtəlif heyvanları ovlamaq risk və digər
çətinliklərlə bağlı idi. Bu da öz növbəsində əsrlərlə sabit, dəyişməz geyim forması idi.
Daha sonralar müxtəlif xalqlar tərəfindən məsələn, qədim romalar, yunanlar,
skiflər, monqollar, hindlilər və çinlilər tərəfindən qəbul edilmiş müəyyən görünüşlü
geyimləri var idi. Bunlardan moda anlayışı olmuşdur. Bu xalqların kostyumları
dəyişir, daha doğrusu tədricən təkmilləşdirilirdi, bununla belə müəyyən dərəcədə
ölkədə gedən milli mədəniyyətin dəyişikliyini əks etdirirdi. Bunlarda modanın əsası
sayılan fərqli dəyişən əlamətləri yox idi.
Mütəxəssislər və qeyri-mütəxəssislər özləri qarşısında tez-tez belə sual qoyur:
görəsən moda harada yaranmışdır? ncəsənətşünas E.Vende bu suala cavab olaraq
qeyd edir ki, moda Parisin böyük modellər evlərində yaranmşdır. Bəs böyük modellər
evi olmadığı dövrdə moda necə yaranmışdır? Modanın həmişə müəyyən müəllifi
olmuşmu? Moda tarixçisi Byeon təsdiq edir ki, modanın xəttini heç kim yaratmır. O
cəmiyyətlə birgə yüksəlir və inkişaf edir, o dövrün yetişdirməsidir, lakin konkret
moda özünün sərt xassəsi ilə qar dənəciklərindən ibarət olmasına bənzəyir və qar
uçuqunu əmələ gətirir. O böyüyür yuxarı qalxaraq nəhayət öz mərhələsinə çataraq