Microsoft Word Adilli Ayt?kin 869M. docx
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
41
Bəzən innovasiya yalnız standartda həyata keçirilir, obyekt isə əvvəlki kimi qalır. Buna misal olaraq digər üslubda, eyni fasonda olan şlyapanın geyilməsini göstərmək olar. Digər hallarda əksinə standart eyniilə qalır, lakin obyekt dəyişir. Bu innovasiyanın nisbətən acıq və geniş yayılmış görünüşdür (məsələn, ensiz şalvarların enlilərlə, qısa yubkanın uzunla dəyişməsi). Standart və obyektlərin eyni zamanda innovasiyalarıda vardır. Nəhayət, modalı innovasiya obyektdən (məsələn, baş geyimindən, çətirdən, yelpikdən və i. a.) imtina etməsindən də ibarət ola bilər. Modalı innovasiyaların həyata keçirilməsi üslublarını üç yerə və uyğun olaraq üç görünüşə bölmək olar: 1) onun müəyyən mədəniyyətdə və ya mədəni sahədə ənənəsini aktuallaşdırılması vasitəsilə yerinə yetirilməsi; Bu görünüşü, ifadənin zahiri paradoksallığına baxmayaraq innovasiyanın ənənə vasitəsi kimi işarə edək. Mədəni irslərin müxtəlifliyinə baxmayaraq, hər bir nəsl ona irsən qalanları seçməli olur, beləliklə təkcə öz gələcəyini deyil, həmdə keçmişini seçmiş olur. Moda kimi, keçmişin bu və ya digər mədəni nümunələrini işıqlandıraraq onları müasirləşdirir və hamının diqqətinə çatdırılmasına imkan verir. Aktuallaşdırılmış ənənəvi formaların uzaqlaşması müasir dəyərləri işarə edə bilər, digər sözlə «yeni» keyfiyyətdə, müxtəlif müsbət assosiasiyalarla (gözəl, rahat) qəbul edilə bilər. Obyektin müvəqqəti uzaqlaşması və ya yaxınlaşmasının ona göstərdiyi təsir dərəcəsini aydın dərk etmək üçün kostyumun tarixini tədqiq edən ingilis alimi D.Leyver tərəfindən tərtib edilmiş sxemdən istifadə etmək olar.
Eyni kostyum müxtəlif xassəli olur: -
ə dəbsiz – özvaxtından 10 il əvvəl -
yaraşıqsız – öz vaxtından 5 il əvvəl -
ekstrovoqantlı – öz vaxtından 1 il əvvəl -
zərif - öz vaxtında -
zövqsüz – 1 ildən sonra -
çirkin, iyrənc – 10 ildən sonra -
məzəli – 30 ildən sonra -
gəşəng, ədabaz – 50 ildən sonra -
heyranedici – 70 il sonra 42
- romantik – 100 il sonra -
nnovasiyanın digər yolu, digər mədəniyyətlərdən və ya mədəniyyətin digər sahələrindən (məsələn, dəzgah rəssamlığının və ya memarlığın qarşılıqlı əlaqəsi nəticəsində, geyimin xüsusiyyətləri cihaz stilinin istehsal sferasından məişət məmulatına və i. a.) keçir. Bu innovasiya görünüşü, 2) qarşılıqlı vasitə ilə əldə edilən innovasiyadır. Onun standartların və obyektlərin dəyişilməsində də, mühüm ə həmiyyəti, modanın atribut dəyərlərinin universallıq mühüm olması kimi əsas rolu vardır. Bu halda standart və obyektlərin qarşılıqlı əlaqədən yararlanmasını müvafiq mədəniyyətdə və mədəni sahədə nəzərdən keçirir, modalı əhəmiyyətlərini əldə edərək «modalı» olurlar. Qarşılıqlı əlaqə nəticəsində, qərbdə geniş yayılmış rus qadın uzunboğaz çəkmələri istifadə edilərək yenidən modalı standartlar şəklində Rusiyaya qayıtmasını 1 və 2- ci görünüşə aid ən yaxşı misal kimi göstərmək olar. Son illərdə, milli geyim elementlərinin və Şərq motivlərinin Avropa modelyerləri tərəfindən işlənilərək yenidən modali standart kimi vətənə dönməsi də bu qəbildəndir. Göründüyü kimi, adları çəkilən hər iki innovasiya görünüşləri yalnız müəyyən sosial- mədəni konteksə aiddir. Yalnız 3- cü üsul uyğun görünüşlü modalı innovasiyanı– ixtiraetməni təqdim edir. 3) Standart və obyektlərin tarixdə yeni elementlərin və ya köhnə elementlərin yeni kombinasiyada tətbiq edilməsi, innovasiyası modanın strukturunda mühüm hadisədir. Əvvəla ixtira öz– özlüyündə mədəniyyətin müxtəlif sahələrində az hallarda baş verir. Onlar heç də həmişə moda ə həmiyyətini almırlar. Digər sözlə hər bir innovasiya modada təşəkkülünü tapmır, məlumdur ki, müxtəlif ixtira moda innovasiyalarının mühüm faktorunu təşkil edir. Hətta qədim mədəniyyət sahəsindəki elmi kəşflər modalı innovasiyaları stimullaşdıra bilər. Belə ki, 1920- ci illərdə aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı məşhur Misir fironu Tutanxamona aid əşyalar geyimdə, bəzəklərdə və interyerdə innovasiyaların ə mələ gəlməsinə mühüm dərəcədə təsiretmişdir. Hazırda məişət məmulatları sahəsində modalı innovasiyalar texnologiyanı, xüsusilə ekoloji təmiz resurs və qənaətcil enerjini əldə edir. Texnologiyanın imkanları mühüm dərəcədə dizayn həllinin imkanlarını və yaradıcılıq axtarışının diapazonunu
43
genişləndirir və ya onu daraldır. Buradan da, «texnoloji estetika» anlayışı və tanınmış dizayner A.Andreyevanın təklif etdiyi müasir modalı geyimlərin səciyyəvi cizgiləri meydana çıxır. O haqlı olaraq qeyd etmişdir ki, bu gün texnologiya təkcə məmulatın sayının artırılmasına deyil, həm də geyimdə modanın əmələ gəlməsinə köməklik edir. «Sənaye texnologiyası» müasir rəssam- modelyerin yaradıcılıq prosesinin ayrılmaz hissəsi olub, daha da mühüm və mütləq vəzifəsidir. Bütün dünyada paralel olaraq əl üsulu ilə geyimin, bəzəklərin və interyer predmetlərinin və i. a. istehsalına maraq yaranmaqdadır. Qeyd etmək lazımdır ki, moda iştirakçılarının gözləri qarşısında göstərilən üç görünüşdə olan innovasiyalar arasındakı fərq mühüm dərəcədə deyildir, eyni zamanda onları həqiqətən standart və obyektlərin nə qədər «yeni» olmasından asılı olmayaraq eyni radikallar kimi qəbul edilirlər. Bu nə ilə bağlıdır? Əgər qeyd etdiyimiz kimi, a) dəyişən standart və obyektlərin arxasında modanın eyni daxili dəyərləri dayanırsa, b) standart və obyektlərin dəyişməsi bir qayda olaraq əsas mədəni nümunələrin yalnız variasiyasını təmsil edirsə, onun çərçivəsindən çıxmırsa, c) əksər hallarda modalı innovasiyalar ə nənə və qarşılıqlı vasitə ilə həyata keçirilirsə, onda biz həmişə modalı standart və obyektləri arasıkəsilməyən və radikal dəyişən kimi qəbul edirik. Bunlar həqiqətən hansı münasibətlərdə arasıkəsilməz və radikal olaraq dəyişirlər? Modanın funksiyalanma prosesi, modalı standartlar özü ondanəvvəlki, «modadan çıxmış» ilə bilavasitə daimi fəaliyyətdə olur. Onlar bir yerdə real surətdə fəaliyyət göstərirlər, çünki bunlardan birinin digərini sıxışdırması və müxtəlif moda iştirakçılarının yeni moda standartına birləşdirilməsi birdən– birə deyil tədricən əmələ gəlir. Bundan əlavə «köhnə modalı» obraz, kütlənin təfəkküründə modanın yetişməmiş antipodu kimi iştirak edir. Beləliklə, «yeni modalı» və «köhnə modalı» bir sistemi təşkil edir, funksional cəhətdən bir- birini tamamlayır. Onlara standart sahəsində bir nizamlama mexanizminin iki hissəsi kimi baxmaq lazımdır. Nəzərə alasaq ki, artıq modalı innovasiyanın əsas mənasını ifadə edə bilərik 1) sosial diqqət istənilən halda cəlbedici olduğu kimi, «yeni modalı»nın «köhnə modalı»dan az da olsa fərqləndirən dəyişiklikləri belə təsbit edir; 2) bir tərəfdən stildə, funksiyalarda, materialda və i. a., digər tərəfdən isə standart və obyektlərin real Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|