Microsoft Word Adilli Ayt?kin 869M. docx

57 

 

nivelirləşdirilməsinin  funksiyasıdır.Bu  məsələni  biz  keçən  fəsildə  müzakirə  etdik, 

buda bizi yenidən ona qayıtmağımızdan azad edir. 

 

 

3.3. Modanın  nnovasiya funksiyası 

 

Modanınəsas  funksiyalarından  biri  də  onun  özü  ilə  yenilik  daşımasıdır.Moda 

innovasiyasının  prosesini  və  növlərini  biz  üçüncü  fəsildə  müzakirə  etmişik.Burda 

ə

sas  diqqət  dəbin  sosial  sistemində  innovasiya  roluna  aid  ediləcək.Modanm  təsiri 

sosial-iqtisadi və  mədəni  həyatın  müxtəlif  sahələrinə  yayıldığına  görə  o  cəmiyyətin 

innovasiya potensialını artırır, yeniliklərin uyğun olan sahələrdə daxil edilməsinə və 

qəbul  edilməsinə  hazırlığını  artırır.  O  sənaye  məhsulunun,  texnologiyanın,  bədii 

üslublarının  və  s.  təzələməsinə  təsir  göstərir.  Hər  bir  cəmiyyətdə,  sosial  qrupunda, 

onların  fəaliyyətinin  hər  bir  sahəsində  yeniliklərə-innovasiyalığına  hazırlığın 

müəyyən  dərəcəsi  mövcuddur.Moda  -  innovasiyalığının  manbəyi,  nəticəsi  və 

innovasiyalığının yüksək dərəcəsinin göstəricisidir.Sosial-iqtisadi və mədəni həyatın 

ritmi  müxtəlif  dövrlərdə  müxtəlif  olduğuna  görə  eyni  cəmiyyətin  və  ya  qrupun 

innovasiyalılığının dərəcəsi dəyişilir. 

nnovasiyalığı  stimullaşdıraraq  moda  cəmiyyətin,  qrupların,  fərdi  şəxsiyyətlərin 

onların ətraf mühitinin həm xarici, həm də daxili dəyişkən şaraitlərinə adaptasiyasına 

səbəb olur. ş ondan ibarət deyil ki, moda ilə təklif edilən bütün amillər bu şəraitlərə 

adekvatdır.Əsas  mahiyyət  ondan  ibarətdir  ki,  moda  cəmiyyətdə  və  mədəniyyətdə 

evristik,  tədqiqatlı,  eksperimental  əsası  stimullaşdırır,  sosial  sistemdə  yeniliklarin 

modaya uyğun olan və digər növlərinə hazırlığını inkişaf edir. 

Cəmiyyətin  və  ya  sosial  qrupun  innovasiyalığını  artıraraq  moda  onun  ənənəliliyini 

inkişaf  edir  və  adətin  hakimiyyətini  zəifləşdirir.Və  məhz  varis  qoyulmuş  mədəni 

nümunələrindən  imtina  bu  hallarda  sosial  inteqrasiyası  iləəlaqədar  deyil,  çunki 

modaya görə bu imtina cəmiyyət və sosial qruplarla sanksiyalaşdırılıb. 

Lakin  modanın  innovasiya  funksiyasının  qarşılıqlı  əlaqəsi  ənənəvi  mədəni 

nümunələri  ilə  uyğun  deyil.Birincisi,  bu  funksiya  ənənəvi  nümunələrə  daxil  edilir, 

---

58 

 

onlarla  assimilyasiyalaşdırılır.  Sada  nümunə:  şalvarların  fasonları  daimi  dəyişilir, 

təzələnir,  lakin  şalvarları  ənənəyə  uyğun  olaraq  daimi  geyirlər.  Birincisi  moda 

sahəsinə  aiddirsə,  sonuncusu  adətə  uyğundur.  “Moda”  bu  hallarda  adət-ənənənin  

çərçivəsində  fəaliyyət  göstərir.  kincisi,  modanın-  innovasiya  funksiyası  mədəni 

ə

nənənin aktuallaşdırılasının formasında çox vaxt çıxışedir.Bəzi hallarda mədəniyyət 

irsinin hər hansı bir elementləri dəbin mahiyyətlərlərı ilə uyğunlaşdırılır. Dizaynerlər 

oz yaradıçılığında  ənənəvi mədəniyyətlərin üslublu xüsusiyyətlərindən həm paltarda, 

həm də digər sahələrdə geniş istifadə  edir. Sen Loran oz modellərində çoxvaxt rus, 

çin,  hind,  afrika,  ispan  paltarının  ənənəvi  xassələrindən  istifadə  edir.V.Zaytsevin 

modellərinin  əksəriyyəti  rus  ənənəvi  paltarının  yaradıcılıqlı  interpretasiyasına 

ə

saslanır. 

Bizim  dövrümüzdə  ənənənin  aktualizasiyası  geniş  yayılıb  vəmüxtəlif    şəkildə 

təqdim  edilib.  Burda  moda  da  incəsənətin  müxtəlif  növlərində  “qadima”  və  “retro 

üslubuna”  aid  olaraq,  sosio  mədəni  varlığının  keçmişi,  “qızıl  əsr”  haqqında 

konservativ  əfsanələri,  ksenofobiyanın  işartısı  və  s.  mövcuddur.  Şuurun  bu 

formalarında modanın (təkçə modanın yox) təsiri göstərildiyini o amil təsdiq edir, ki 

ə

nənənin  və  tradisionalizmin  analoji  aktuallaşdılması  müxtəlif  ölkələrdə  eyni 

zamanda baş verir.Üçüncüsü, bəzi modalı əhamiyyatlərinə məxsus olan mədəniyyət 

nümunələri, əvvəlcədən “moda” kimi çıxış edərək vaxt keçdikcə tradisionallaşdırılır, 

adətə  çevrilir.  Məsələn  keçmiş  zamanların  “modaları  ilə  bu  cür  məsələ  baş  verdi 

(XVIII  əsr)  çəngəl,  velosiped  (XiX  əsr),  gələm  (XX  asr)  kimi.  Və  ya  məsələn  qol 

saatını  misal  götürək.Bu  saatlar  XIX  əsrin  sonunda  yaranıb  və  əvvəllər  insanların 

ə

ksəriyyəti  ilə  vulqar  və  nadir  əşya  kimi  qabul  edilirdi.  Hələ  1917  ildə  alman 

professoru  qabaqcadan  qeyd  edirdi:  “Saatı  qolda  saxlamaq  modası  axmaqlıqdır,  o 

modadan  çıxacaq.”  Bu  gün  bu  proqnoz  gülməli  görünür,  o  vaxtlardaisə  o  həqiqətə 

uyğun  idi,  qol  saatına  onun  böyük  nüfuzlu  qardaşı  -  “normal”  cib  saatı  əks 

etdirilirdi.Çünki tarixdə olduğu kimi bu yenilik moralistlərin tənqidinə məruz qalan 

“yelbeyin”  qadınları  maraqlandırdı.1914  ildə  qadınlar  üçun  buraxılan  bir  alman 

jurnalının  oxucularının  əksəriyyəti  öz  sevimli  bəzək  nümunəsi  sırasında  qolbağli 

saatı  qeyd  etdilər.Sonralar  qol  saatının  mahiyyətini  atla  səhayət  edənlər, 

---

59 

 

avtomobilistlər,  aeroplanların  pilotları  və  zabitlər,  döyüşdə  qol  saatlarının 

mahiyyətini  düzgün  qiymətləndirən  Birinci  dünya  muharibəsinin  iştirakçıları  qeyd 

etdi.  Hal-hazırda  dünyada  hər  il  yarım  milyard  qol  saatı  buraxılır;  keçmiş  dəb 

ə

nənəyə çevrildi. 

Bu  gün  bizim  gözlərimizin  qarşısında  çoxlu  “modaların”,  nadir  əşyaların 

tradisionalizasiyasi  baş  verir.  Əlbəttə  dəb  standartları  az  vaxt  tradisionallaşdırılır, 

lakin  dəb  silkllrin  müddəti  kifayət  qədər  uzun  olur.  Ayrı  “modalar”  necə  də  keçici 

olsa  da,  onları  sabun  qovuqları  hesab  etmək  olmaz.Onlar  sosial  və  mədəni 

sürəkliyinə  məxsusdur,  uzun  müddət  davam  edə  bilər,  nəticədə  isə  yenidən  bərpa 

edilə  bilər.Onlardan  bəziləri  sabit,  ənənəvi  nümunələrə  çevrilə  bilər.  Deməli,  qeyd 

etmək  olar  ki,  modanın  hayata  keçirdiyi  innovasiya  funksiyası  çox  vaxt  mədəni 

nümünələrinin saxlanılmasına və bərpa edilməsinə səbəb ola bilər.  

 

 

3.4. Modanın kommunikativ funksiyası 

 

Bu  funksiya  bütovlükdə  beşinci  fəsildə  artıq  müzakirə  edilmişdir.Bütün 

cəmiyyətdə  fəaliyyət  göstərən  işarə  sistemləri  insanların  arasında  kommunikasiya 

vasitəsi kimi istifadə edilir; moda bu cür sistemlərdən biridir.Kommunikasiya - vacib 

funksiyalardan biridir. nsan cəmiyyəti bu funksiyasız fəaliyyət göstərə bilməz. 

Digər  işarəlarlə  əlaqədar  olaraq  “modalar”  fərdi  şəxslərin,  sosial  qrupların  və 

cəmiyyətlərin  qarşılıqlı  təsirinin  vasitəsi  kimi  xidmət  edir.Artıq  qeyd  edildiyi  kimi, 

moda  kommunikasiyasi  ondan  ibaratdir  ki,  bir  insanlardan  digər  insanlara  dəb 

standartları  keçirilir,  “modalar”,  yəni  moda  kəmiyatlərinə  məxsus  olan  müəyyən 

mədəni  nümunələrdir.  Bütün  bu  standartlarla  yanaşi  modanın  qeyd  edilmiş 

dəyərlərinin  təqdim  edilməsi  prosesi  baş  verir:  “daxili”  (müasirliyin,  universallığın, 

oyunun  və  nümayişin)  və  onların  arxasında  duran  müxtəlif  “xarici”dəyərlərinin 

təqdim  edilməsi.  Bu  dəyərlər  müxtəlif  cəmiyyətlərin,  sosial  qrupların  və 

fərdiyyətlərin dərin tələbatlarını və istiqamətlərini ifada edir. 

 Modada iştirak vasitəsi ilə fərdiyyətlər bir-birinə onun dəyərlərinə sadiq olduğu 

---