Metodologiya4
Yüklə 1,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müzakirə mövzusu
25 Süleyman bu şərtlərə əməl edilməməyin nəticələrindən danışarkən əvvəlcə, düşüncə metodologiyasına toxunur və bildirir ki, ümmətin düşüncə rəhbərliyi ilə siyasi iqtidar arasındakı tarixi ayrılıq metodoloji təhrifə (zədələnməyə) səbəb olmuşdur. Metodoloji zədələnmə isə psixoloji gücün parçalanmasına və mədəni baxışın itirilməsinə aparıb çıxarmışdır 1 . İntibah və islahatın şərtləri: a. Psixoloji quruculuq qabiliyyəti və cəsarət b. Təfəkkür metodunun sağlamlığı və üstünlüyü v. Mədəni dünyagörüşünün aydınlığı
islahatın üç şərti ideyasına islam nöqteyi‐nəzərindən riayət etmiş olsaq, onda tərbiyə baxımından ailənin təsisatı bu şərtləri necə həyata keçirə bilər?
onunla təkcə fəlsəfi‐nəzəri sahənin mütəxəssisləri deyil, həm də islam hərəkatının ideoloq‐nəzəriyyəçiləri və digər nümayəndələri maraqlan‐ mışlar. Sonuncular belə hesab edirlər ki, bu problem müasir islam hərəkatının qarşılaşdığı ən mühüm ideologiya problemlərindən biridir. Çünki metodun hərəkatla olan əlaqəsi doğma, təbii əlaqədir. Şüurlu formada hərəkat qurmaq istəyən kəs çatmaq istədiyi məqsədi və bu məqsədə onu qovuşduracaq yolu müəyyənləşdirməlidir. Bu problemin əhəmiyyətini artıran digər bir məsələ isə onun konkret fəaliyyətlə bağlılığıdır. Bu məsələnin başa düşülməsində yol verilən xətalar yolun uzanmasına və sapmalara səbəb olur ki, bunun da bədəli ağır olur, qurbanlar verilir. Bu isə bəzən öz növbəsində hərəkatın gedişatında təhlükəli məqamlardan sayılan ətalətə, durğunluğa, ümidsizlik və uğursuzluğa gətirib çıxarır 2 . 1 Əbdülhəmid Əhməd əbu Süleyman. Məarif əl-vəhy: əl-mənhəciyyə vəl-əda (Vəhy bilikləri: metodologiya və icra). “Biliyin islamlaşdırılması” seriyasından. № 3. 1996, səh. 85-109. 2 Cəfər Şeyx İdris. Qəziyyə əl-mənhəc ində Seyyid Qütb fi məalim fit-təriq (Seyyid Qütbün “Yoldakı işarələr” adlı əsərində metod problemi). Müasir İslam Düşüncəsi Cərəyanları Simpoziumunun materialları. ər-Riyad, Körfəz Dövlətləri “ət-Tərbiyə” Ərəb Ofisi, səh. 531-546. 26 Müasir islam hərəkatlarının düşüncə sisteminin xali olduğu meyarlara toxunan mütəfəkkirlərdən Taha Cabir əl‐Ülvani metodoloji meyarı “ümdə yoxluq” və ya “ən böyük yoxluq” sayır. 1 Mütəfəkkir hesab edir ki, bu cür yoxluq öz növbəsində bütöv metodoloji idrak formasının inkişaf etdirilməsini zəruri hala gətirir. Bütöv metodoloji idrak forması isə aşağıdakı iki tədqiqat fəaliyyəti növünü bir‐birinə uyğunlaşdırır: a. Quranın kompleks şəkildə öyrənilməsi b. Dünyanın kompleks tədqiqi. Belə bir öyrənmə və dəyişilmələrin tarixi məntiqi və qarşılıqlı təsirini təsdiqləməklə biz konkret metodologiya vasitəsilə Şərəfli Kitabın daxili dünyasına daxil oluruq. Bununla da biz bəzi problemləri adlamış oluruq. Bunlar həmin problemlərdir ki, İbn Rüşdü “Şəriət (din) və hikmət (fəlsəfə) arasındakı əlaqənin müəyyənləşdirilməsinə dair yekun söz”, İmam Qəzalini isə “Filosofların tutarsızlığı” kitablarını yazmağa, birincini də sonuncunun məlum əsərinə cavabən “Filosofların tutar‐ sızlığının tutarsızlığı” əsərini qələmə almağa sövq etmişdir. Eləcə də bu problemlərdən dolayı İbn əs‐Səlah məntiq elmi ilə məşğul olmanı haram saymış, İbn Teymiyyə isə “Ağılın nəqllə ziddiyyətli olmasının rəddi və ya doğru nəqllə aydın və saf ağlın uyğunluğu” ∗ üçün məntiqdən orta səviyyədə imtina etməyə və Qurandan onu əvəzləyəcək qaydalar çıxarmağa cəhd göstərmişdir 2 .
Müzakirə mövzusu. Müasir dövrdə dini‐mədəni irsimiz haqda qələmə
alınmış yazılardan metodoloji təfəkkürün təcrübədən keçirilməsinə dair misallar gətirin.
Bütün bunlar ideya, hərəkat və elm sahəsində nəzəriyyəçilər sayılan seçkin şəxsiyyətlərin metodologiya haqqındakı düşüncələrinə dair nümunələrdir. Ancaq metodun olmasının zəruriliyini dərk etmək və onun komponentlərinə sahib olmaq başqa‐başqa şeylərdir. Eləcə də
1 Taha Cabir əl-Əlvani. Əb`ad qaibə ən fikir və mümarəsat əl-hərəkat əl-islamiyyə əl-müasirə (Müasir islam hərəkatları ideyası və fəaliyyətlərinin xali olduğu meyarlar). Qahirə, “Beynəlxalq İslam Düşüncəsi İnstitutu”nun nəşrləri, səh. 63; 74. ∗ Yuxarıdakı ifadə İbn Teymiyyənin ağıl-iman münasibətlərinə dair yazmış olduğu sanballı əsərin adıdır. Kitabın digər adı isə belədir: “Nəsihət əhl əl-iman fir-rədd əla məntiq əl-yunan” (Yunan məntiqinin rədd edilməsində iman sahiblərinin nəsihəti) – mütərcim. 2 Taha Cabir əl-Ülvani. Əb`ad qaibə ən fikir və mümarəsat əl-hərəkat əl-islamiyyə əl-müasirə (Müasir islam hərəkatları ideyası və fəaliyyətlərinin xali olduğu meyarlar). Qahirə, “Beynəlxalq İslam Düşüncəsi İnstitutu”nun nəşrləri, səh. 75-76. Yüklə 1,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|