METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
Bu göstərici
düsturu ilə təyin edilir: burada l-qüsurun uzunluğu, r-qü-
surun təpəsindəki girdələşmənin radiusudur.
Daxili qüsurlardan əlavə metalın xaricində ola bilən müxtəlif ölçülü çərtik və itiliklər
də gərginliklərin həmin yerlərdə konsentrasiyasına imkan yaradırlar.
Girdələşmə radiusunun (r) qiyməti nə qədər kiçik olsa da, atom diametrindən, yəni
0,1 nm-dən az ola bilməz
Dağılma çatın əmələ gəlməsi və onun böhran ölçüyə qədər artmasına görə baş ve-
rir. Çatın böhran ölçüsü isə onun başlanğıcında gərginliyin nəzəri möhkəmliyə qədər artması
ilə xarakterizə olunur.
Göstərilən mexanizm dağlmanı xarakterizə edir. Sonra isə dislokasiyasız kövrək da-
ğılma gedir.
Metallarda kövrək qırılmanın baş verməsi üçün çatın əvvəlində gərginliyin nəzəri
gərginliyə bərabər olması çox vacibdir
r
l
k
/
2
METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
METALLARIN MEXANİKİ XASSƏLƏRİ .ONLARIN TƏYİN
EDİLMƏSİ ÜSULLAR.
Metal və ərintilərin mexaniki xassələri onların bərkliyi, konstruksiya möhkəmliyi və
plastikliyi ilə xarakterizə olunur.
Sınaqdan keçirilən metalın içərisinə ondan daha bərk olan başqa bir cismin gir-
məsinə göstərdiyi müqavimətə
bərklik
deyilir .Bərklik-basma, elastk sıçrama , cızma və b. üsul-
larla təyin olunur. Brinel (basma) üsulu ilə bərkliyin təyin edilməsi daha geniş yayılmışdır. Bu
üsul ilə bərkliyi təyin etmək üçün tablandırılmış polad kürəciyi sınanılan metalın səthinə basa-
raq dairə seqmenti şəklində çuxur alırlar. Dairə seqmentinin diametrinin böyük olması sınanılan
metalın yumşaqlığını göstərir. Şəkil 1.
Şəkil 1. Brinel üsulu ilə bərkliyin təyin edilməsi
.
h
d
D
P
|
