Metallurgiya və metalşÜnasliq kafedrasi fənn haqqinda məlumat. Metallarin

plastiki deformasiya
, ma-
terial formasını dəyişməzsə
elastiki deformasiya
adlanır.
Nümunənin deformasiyadan əvvəlki və sonrakı en kəsik sahələrinin fərqinin əv-
vəlki en kəsik sahəsinə olan nisbətinin faizlə ifadəsinə
nisbi daralma
deyilir və aşağıdakı
kimi təyin edilir:
Burada ,
F
0
–nümunənin dartılmadan əvvəlki, F
1
– isə sonrakı en kəsiyinin sahəsidir.
Elastiki uzanma və sıxılmada eninə deformasiya
Puasson (µ) əmsalı
ilə xarakte-ri-
zə olub, eninə deformasiyanın uzununa deformasiyaya nisbətinin əks işarəsi ilə götürü-
lür.Karbonlu və legirli poladlarda
µ =0,24-0,28, µ=0,25-0,3
, çuqunlar üçün isə
µ=0,23-0,2
7
olur.
B nöqtəsi nümunədə çatın əmələ gəlmə anına müvafiqdir və o, bütün əyrtini iki sa-
həyə bölür (şəkil 1c).Bu sahənin sol və sağ tərəfləri uyğun olaraq çatın əmələ gəlməsinə (
A
Ə
) və çatın yayılmasına (A
Y
) lazım olan işlərə münasib olur. Beləliklə nümunənin dağılmasına
sərf olunan tam iş
A
T
=A
Ə
+A
Y
kimi olacaqdır.
Elastiki deformasiya - xarici qüvvələrin təsiri altında atomlar arasındakı məsafənin
dəyişilməsidir.
Gərginlik nə qədər az deformasiya yaradırsa, material bir o qədər sərt olur.
Materialın sərtliyini elastikilik modulu xarakterizə edir.
Əgər B nöqtəsində yrinin qırılması müşahidə edilərsə ,
0
1
0
/
%
100
)
(
F
F
F





---

METALLURGİYA VƏ METALŞÜNASLIQ KAFEDRASI
Yəni, A
Y
~o olanda (şəkil 1ç) dağılma kövrək dağılma olur.Metalın ərimə temperaturu nə
qədər yüksəkdirsə onun elastiklik modulunun qiyməti də bir o qədər yüksək olur.İki növ
elastiklik modulu vardır:
Birinci- normal elastiklik modulu (Huk modulu E),
İkinci – toxunan elastiklik modulu (Yunq modulu G).Metal güc tətbi edərkən normal
elastiklik moduluna atomlar bir-birindən ayrılmağı çalışır, toxunan elastiklik modulunda isə
atomları bir-birinə nisbətən sürüşdürmək istəyir.Huk modulu Yunq modulundan 2,5-3 dəfə
çox olur. Poladlar üçün Huk modulu E=2x10
5
MPa, Yunq modulu isə G=0,8X10
5
MPa
qəbul edilmişdir. Plastiki deformasiya kristalın bir hissəsinin digər hissəsinə görə
yerdəyişməsinə deyilir.
a
b
c