Mehnatni tashkil etish va me‘yorlashtirish tuychiyeva o. N

22.09.2023

Mehnat taqsimotining quyi texnik chegarasi bu biyya mehnat xarajati texnikasidan iborat ishlab chiqarish operatsiyasi mehnat taqsimotining yuqori texnik chegarasi butun mahsulotni bir jooyda ishlab chiqarish hisoblanadi.

Mehnat taqsimotining iqtisodiy chegarasi ishchining bandlik darajasi va ishlab chiqarish sikli bilan belgilanadi. Quyi iqtisodiy chegarasida mehnat jarayonining ixtisoslashuvini chuqurlashtirish orqali operatsiyani bajarish uchun vaqt sarfining kamayishi taminlanadi
Yuqori iqtisodiy chegara hami mahsulotni bitta ish joyida ishlab chiqarish davomiyligi bilan belgilanadi.

Mehnat taqsimotining psixofiziologik chegaralari ish kuni davomida xodimga jismoniy va neyropsikiyatrik yuklarning miqdori

• 
  Jismoniy faollik uchun quyi chegara energiya sarfi 2.5 – 3 kkal/min, yuqori chegara 4.5 – 5 kkal/min miqdorida belgilaydi
  
• 
  Mehnat taqsimoyining ijtimoiy chegaralari mehnatning monotonligi va xodimlarning qo’nimsizligi, ishchilarning mehnat mubosabati, shaxslararo munosabatlarning holati bilan belgilanadi
  

Mehnatning monotonligi ish kuni davomida takrorlanadigan bir xil operatsiyalar davomiyligi bilan tartibga solinadi. Bunday operatsiyalarning davomiyligining chegara qiymati kamida 30 s ni tashkil qiladi, operatsiyan elementlarining takrorlanish chastotasi 30 s ichida kamida beshta bo’lishi kerak.

Asabiy ruhiy kuch chegaralari quydagicha taqsimlangan:

T/r	Nomi	Quyi	Yuqori
1.	Diqqat jalb qilinadigan obyekt soni	5	25
2.	Kuzatish	25%(Tsm)	75%(tsm)
3.	Ish tenipi	360 harakat	1080 harakat

Mehnat taqsimotini amalga oshirish quydagi bosqichdagi hisoblarni talab etadi:

• 
  
  
  • 
    Smenali ishlab chiqarish
    
  • 
    Operatsiya davomiyligi
    
  • 
    K_nb normani bajarish koef
    
• 
  Har bir opratsiya bo’yicha ishchilar soni aniqlanadi:
  
  • 
    
    
• 
  Yeg’uvchilar brigadasining ishchilari sonini aniqlang:
  
  • 
    N_i/ch = 148 dona
    
  • 
    0.25; 0.75; 0.5; 1.0; 0.75 min
    
  • 
    K_nb – 1
    
  • 
    T_sm – davomiyligi – 480 min – 8 soat
    
  • 
    ta
    
  • 
    
    
  • 
    
    
  • 
    
    
  • 
    
    
  • 
    
    
  • 
    kishi
    

Mehnat taqsimoti darajasi quyidagi korsatkichlar orqali ifodalanadi;

• 
  Mehnat taqsimoti koef;
  
  • 
    
    
  • 
    T_b - topshiriqdan tashqari ishlarga sarflangan vaqt
    
  • 
    T_sm - smena davomiyligi
    
  • 
    I_s – ishchilar soni
    
• 
  Bandlik koef:
  
  • 
    
    
  • 
    Band bolish vaqti
    
• 
  Malaka koef:
  
  • 
    
    
  • 
    R_ishchi – ishchining razryadi
    
  • 
    R_ish – ish razryadi
    
• 
  Ixtisoslashtirish koef:
  
  • 
    
    
  • 
    T_qs – Jihozlarni qayta sozlashga sarflangan vaqt
    
• 
  

Mehnatni tashkil qilishning muayyan, pirovard mahsulot olishga qaratilgan bitta mehnat jarayonida yoki o’zaro bog’liq turli mehnat jaratonlarida ko’p ijrochilar birgalikda ve rajali ravishda ishtirok etadigan shakli koopertasiya deb ataladi.