Mavzu: Multisim dasturining yaratilish tarixi, xususiyatlari, bosh ishchi oynasi. Ishdan maqsad

Nazorat savollari: 

1.

Yarim oʻtkazgichli diodga ta’rif bering, uning VAX va parametrlarini keltiring. 

2.

Diodning ishlash tamoyilini aytib bering. 

3.

Diodni toʻg‘ri va teskari ulagan paytda qanday prosesslar sodir boʻladi 

---

---

Mavzu: Multisim dasturida stabilitronlarni oʻrganish 


Ishdan maqsad:

1. Stabilitron voltamper xarakteristikasini olish va oʻrganish 

2. Stabilitrondan oʻtuvchi tok va unda hosil boʻluvchi quvvatni tekshirish.

Stabilitronlar toʻg‘risida ma’lumotlar 

Stabilitron
- yarim oʻtkazgichli diod boʻlib, uning ishlash prinsipi p


-n
oʻtishga 
teskari kuchlanish berilganda elektr teshilish sohasida tokning keskin ortishi
kuchlanishning uncha katta boʻlmagan oʻzgarishiga olib kelishiga asoslangan. 
Stabilitronning shartli belgisi 3.1.

b
–rasmda keltirilgan. Stabilitron sxemalarda 
kuchlanishni barqarorlash uchun ishlatiladi.
Stabilitronning asosiy parametri boʻlib, tokning


I

ST.min
dan

I

ST.max
gacha keng 
oʻzgarish oralig‘ida barqarorlash kuchlanishi

U

ST
hisoblanadi (3.1 


a
- rasm). 
Stabilitron VAX sidagi ishchi soha elektr teshilish sohasida joylashadi. Barqarorlash
kuchlanishi diod bazasidagi kiritma konsentrasiyasi bilan aniqlanadigan p-n 
oʻtishga bog‘liq. Agar yuqori konsentrasiyaga ega boʻlgan yarim oʻtkazgich
qoʻllanilsa, u holda p-n oʻtish tor boʻladi va tunnel teshilish kuzatiladi. 


U

ST
ishchi

kuchlanishi 3-4 V dan oshmaydi.

Yuqori voltli stabilitronlar keng p


-n
oʻtishga ega boʻlishi kerak, shuning 
uchun ular kuchsiz legirlangan kremniy asosida yasaladilar. Ularda koʻchkisimon
teshilish sodir boʻladi, barqarorlash kuchlanishi esa 7 V dan ortmaydi. 


U

ST
3 dan 7 
V gacha boʻlgan oraliqda teshilishning ikkala mexanizmi ishlaydi. Sanoatda
barqarorlash kuchlanishi 3 dan 400 V gacha boʻlgan stabilitronlar ishlab chiqariladi. 
3.1 - rasm 

Stabilitronning elektr teshilish sohasidagi differensial qarshiligi 

r

D
barqarorlash darajasini xarakterlaydi. Bu qarshilik qiymati dioddagi kichik 

kuchlanish oʻzgarishi qiymatining diod toki oʻzgarishiga nisbati bilan aniqlanadi

(3.1

a
- rasm). r


D
qiymati qancha kichik boʻlsa, barqarorlash shuncha yaxshi boʻladi. 

---

---

𝑟
𝐷

=

𝛥𝑈
𝑆𝑇

𝛥𝐼

𝑆𝑇
Stabilitronning asosiy parametri boʻlib barqarorlash kuchlanishining 

temperatura koeffisienti (KTK) hisoblanadi. KTK – bu temperatura bir gradusga

oʻzgarganda barqarorlash kuchlanishining nisbiy oʻzgarishi. Koʻchkisimon teshilish 
kuzatiladigan kichik voltli stabilitronlar odatda musbat KTKga ega. KTK qiymati
odatda 0,2 -0,4 % /grad dan oshmaydi.