M. Ə. MƏMMƏdov

informasiya n
əşrləri təşkil  edirdi.  Hazırda  ayrı-ayrı  sənaye 
sah
ələrində  fəaliyyət göstərən  elmi-texniki kitabxanalar  şə-
b
əkəsi,  respublika texniki  kitabxanalarının  vahid  bir  siste-
mini t
əşkil  edirlər və  bu  kitabxanaların  ümumi  metodiki 
t
əminatını RETK həyata keçirir.  
Texniki  kitabxanaların  yaranması  və  inkişafı  ilk  növ-
b
ədə  hər bir ölkədə  sənayenin  inkişafı  ilə  şərtləşmiş  və 
sonradan onun t
ərkib hissəsi kimi inkişaf etmişdir. Bu elmi, 
v
ətən,  xarici  istehsalının  geniş  tətbiqi,  sənaye sahələrində 
k
əmiyyət və  keyfiyyətin  artması,  həmçinin  texniki kitabxa-
naların  çoxalması  ilə  əlaqədardır.  Bu proseslər  inkişaf  edib 
artdıqca  ölkədə  elmi-texniki kitabxanaların  təşkilinə  böyük 
ehtiyac  yaranmışdır.  “Texniki  kitabxana”  termini  keçmiş 
Sovet m
əkanında,  o cümlədən Azərbaycanda 1920-ci ildən 
işlənməyə başlanmışdır. Bu dövrə qədər texniki kitabxanalar 
“istehsalat kitabxanası”, “işgüzarlıq kitabxanası”, “sənədlərlə 
xidm
ət” və  s.  adlarla fəaliyyət göstərmişdir.  Azərbaycanda 
vahid kitabxana sisteminin ayrıca bir şəbəkəsi kimi formala-
şan  texniki  kitabxanaların  sosial  funksiyaları  və  vəzifələri 
ölk
ədə gedən demokratik cəmiyyət quruculuğunun vəzifə və 
t
ələblərinə uyğun olmuşdur. Texniki kitabxanaların qarşısına 
qoyulan v
əzifələr  onların  iş  metodlarını  və  xüsusi məzmu-
nunu mü
əyyənləşdirir.  Təsərrüfat  işçilərinin informasiya 
t
əminatında  elmi-texniki kitabxanalar  xüsusi  rol  oynayır. 
“
Texnika”  adı  altında  o  kitabxana  başa  düşülməlidir ki,  sə-
naye mü
əssisələrinin peşə-informasiya tələbatlarının ödənil-
m
əsi  üçün  yaradılmışdır.  Texniki  kitabxanaları  başqa  tip 
kitabxanalardan f
ərqləndirən əsas cəhətlər aşağıdakılardır: 
1.
 
Texniki kitabxanalar konkret olaraq bu v
ə ya digər idarə 
14 

---

v
ə  müəssisələrin kollektivlərinə  xidmət göstərirlər.  Tex-
niki  kitabxanaların  fəaliyyəti konkretdir,  operativdir və 
istehsalat kollektivinin h
ər bir üzvünə fərdi xidmət göstərə 
bilir.  
2.
 
Əmək kollektivlərinin peşə-ixtisas tələbatını ödəməyə yö-
n
əldilir. Bu ədəbiyyatın təbliğinin təşkili üçün yeni cəmiy-
y
ət quruculuğunda,  aktual məsələlərin həllində  əsas 
m
ənbə hesab olunur.  
3.
 
Texniki kitabxanalar xidm
ət etdikləri müəssisələrin fəa-
liyy
ətində bilavasitə iştirak edir: müəssisə və kitabxanalar 
arasında “əmək bölgüsü” yaradılır. Birincisi, qabaqcıl el-
mi-texniki nailiyy
ətləri istehsalata tətbiq edir, ikincisi, bu 
ədəbiyyatı  tapıb  işçilərə  çatdırır,  müntəzəm olaraq yeni-
likl
ər haqqında məlumat verirlər. Həmçinin sənayedə ça-
lışan kadrların texniki  biliklərə yiyələnməsi üçün onların 
maarifl
ənməsinə xidmət göstərir.  
Bütün bunlar texniki kitabxanaların xidmət metodlarını 
mü
əyyən edir.  Texniki kitabxanalar həmçinin elm və  isteh-
salatla m
əşğul olan bütün kollektivə xidmət göstərirlər. On-
lar t
əkcə vətən nəşrləri ilə deyil, həmçinin xarici ölkə ədəbiy-
yatı  və  müxtəlif materiallarla  da  xidmət  edirlər.  Eyni za-
manda yeni texniki m
əsələri daha operativ əks etdirən dövrü 
m
ətbuatı, NTS-ləri (patent ədəbiyyatını, dövlət standartlarını, 
normalar, preyskurantlar), istehsalat texniki s
ənədləri (nümu-
n
əvi layihələri,  hesabatları,  çertyojları),  qabaqcıl  təcrübə 
m
əlumatlarını  geniş  təbliğ  edir  və  tələbatçıların  istifadəsinə 
verirl
ər. Xüsusi kitabxanalar tipinə aid edilən texniki kitab-
xanaların  geniş  şəbəkəsinə  müəssisələrin layihə  binalarını, 
texniki m
əktəb  kitabxanalarını,  NTS-lərin toplandığı  kitab-
15 

---

xanalar, m
ərkəzi-sahəvi politexniki kitabxanalar daxildir.  
Qeyd etm
ək  lazımdır  ki,  bu  kitabxanalar  arasında  qa-
baqcıl  yeri  müəssisələrin: fabrik,  zavod,  şaxta,  tikinti,  neft-
qaz idar
ələrinin texniki kitabxanaları mühüm yer tutur. Sovet 
dövründ
ə, o cümlədən Azərbaycanda texniki kitabxanası ol-
mayan idar
ə və müəssisə olmamışdır.  
İstehsalat  müəssisələri  texniki  kitabxanaların  əsas xü-
susiyy
əti ondan ibarətdir ki, onlar xüsusi fəaliyyət şəraitində 
xidm
ət göstərirlər. Bu, birincisi, istehsalat vəzifələrinin yeri-
n
ə  yetirilməsində  müəssisəyə  göstərilən  əməli köməkliyi 
maksimum d
ərəcədə  yüksəltməyə,  ikincisi,  işçiləri  xüsusi 
ədəbiyyat növləri ilə planauyğun şəkildə əhatə etməyə imkan 
verir. 
Oxucularla iş sahəsində tətbiq edilən müxtəlif forma və 
metodlarının xüsusiyyətini müəyyən edir. Bu kitabxanaların 
f
əaliyyəti bütün informasiya xidməti müəssisələrinin fəa-
liyy
əti ilə  bağlıdır.  Texniki  kitabxanaların  iş  metodunun  ən 
mühüm c
əhəti informasiya xidməti göstərməklə elmi-texniki 
yenilikl
ərin təcrübədə  tətbiqinə  köməklik göstərməsidir. 
Elmi-texniki kitabxanalar dig
ər informasiya orqanları ilə sıx 
qarşılıqlı  fəaliyyət göstərir.  Texniki  kitabxananın  fəaliyyə-
tinin  yalnız  informasiya  vermək  olduğunu  düşünmək səhv 
olardı. Onlar həmçinin təhsil, mədəni-maarif və s. funksiya-
ları da yerinə yetirirlər. İlk vaxtlar texniki kitabxanalar mey-
dana g
ələrkən, o cümlədən Rusiyada və digər ölkələrdə tex-
niki kitabxanalar mü
əyyən  işgüzar  dairələrin,  elmi  işçilərin 
sorğularını  təmin edirdi.  Əsas  işçi  qüvvəsi olan fəhlələrin 
m
ədəni-texniki və ixtisas səviyyələrinin yüksəldilməsi üçün 
köm
əklik göstərməyi  qarşılarına  məqsəd  qoymuşdular.  Ta-
rixi faktlar göst
ərir ki,  fəhlələrin  peşələrini dərindən öy-
16 

---