nüsx
ə sənəd olursa, qeyri-istehsalat sahələrində fəaliyyət
göst
ərən ETK-larda 50-60 min nüsxə sənəd fondu olmuşdur.
Bu ETK-
ların daha çox sənəd fonduna malik olması həmin
kitabxanaların mənsub olduğu müəssisələrin işinin mahiyyə-
tind
ən və əhəmiyyətindən, onun qarşısında duran vəzifələrin
vacibliyind
ən və işin xarakterindən asılıdır. Buna müvafiq
olaraq, bir qisim ETK-
ların da fondunun profili, həcmi və
t
ərkibi müəyyən olunmuş və müvafiq idarəetmə orqanları
t
ərəfindən normativ qeydiyyatlar və tövsiyələr işlənmişdir ki,
bu da ETK
fondlarının formalaşması işini nizamlayırdı.
Respublikanın elmi-texniki kitabxana şəbəkəsinin fəaliyyəti
v
ə hesabat sənədləri ilə tanış olduqdan sonra məlum olur ki,
bu
kitabxanaların son 30-35 ildə maddi-texniki bazaları azda
olsa
yaxşılaşmamış, əksinə xeyli zəifləmişdir. Qeyd olunan
müdd
ət ərzində heç bir ETK-nın otaq sahəsi genişlənməmiş,
t
əmir edilməmiş, yeni avadanlıqlar və texnika alınmamışdır
v
ə s. Bunlar azmış kimi 90-cı illərdən başlayaraq respubli-
kanın ictimai-siyasi həyatında baş verən hərc-mərclik, xain
erm
əni qonşuları ilə qanlı müharibə, iqtisadi böhran və başqa
s
əbəblər nəticəsində respublikanın bütün kitabxanaları kimi,
ETK-lar da
fondlarını komplektləşdirmək üçün lazimi vəsait
almaqda ç
ətinliklərlə qarşılaşmışdılar. 90-cı illərin ikinci ya-
rısında ETK-ların yarıdan çox hissəsi, ümumiyyətlə, öz fon-
duna n
əinki ədəbiyyat heç dövrü nəşrləri də ala bilmirdilər.
Bel
ə bir hal respublikanın sənayesinə xidmət edən ETK-ları
kütl
əvi sürətdə bağlanmaq faktı qarşısında qoymuşdur.
M
əlum olduğu kimi, keçmiş ittifaqda kitabxanaların 90%-i
dövl
ət tərəfindən maliyyələşdirilirdi. Xüsusən ümumi hesab
edil
ən idarə və müəssisə kitabxanaları isə tabe olduqları idarə
41
v
ə müəssisələrin büdcəsi hesabına maliyyələşdirilirdi. Lakin
keç
miş idarəetmə sistemi dağılsa da, respublikanın bir sıra
sah
ələrində olduğu kimi kitabxana işi sahəsində də köhnə
idar
əetmə sistemi hələ də qalmaqdadır. XXI əsrin ilk illə-
rind
ə iqtisadi böhran və keçid şəraitində elmi-texniki kitab-
xana
şəbəkələrinin maddi-texniki bazasını daha da zəiflət-
mişdir. Azərbaycan neftinin dünya bazarına çıxdığı bir vaxt-
da, onun hasil
olunmasında və nəql edilməsində iştirak edən
onlarla müxt
əlif idarə və müəssisənin elmi-texniki kitab-
xanalar
ı öz fondları üçün vacib olan elmi-texniki istehsalat
xarakterli
ədəbiyyatı və yerli dövri nəşrləri almaq üçün vəsait
toplayırdılar. Belə bir vəziyyətin yaranmasına əsas səbəb-
l
ərdən biri də idarə və müəssisə rəhbərlərinin, onların tabe
olduqları müvafiq dövlət şirkətlərinin rəhbərlərinin sənaye
sah
əsində ETK-ların işinə çox etinasız yanaşmaları olmuş-
dur. Bunu bu gün
ə qədər də həmin baş idarəetmə orqan-
larının nəzdində ETK-ların məsul bir şəxsə həvalə olmaması
da t
əsdiq edir. İkincisi, bir çox istehsalat müəssisələri və
t
əşkilatları (əsasən maşınqayırma, yüngül və yeyinti sənayesi
v
ə s.) bir çox səbəbdən yalnız 10-15 faiz istehsal gücü ilə
işləyirdi ki, bu da onlara imkan vermirdi, bütün problem-
l
ərini, o cümlədən ETK-lardan tələb olunan vəsait məsələ-
l
ərini həll edə bilsinlər.
Hazırda respublikada yüksək iqtisadi göstəricilərə ma-
lik olan v
ə səmərə verən Dövlət Neft Şirkəti, Azəriqaz sə-
nayesind
ə fəaliyyət göstərən ETK-lar lazımi maddi-texniki
bazaya tam malik deyildir v
ə ədəbiyyat almaq üçün lazımi
v
əsait tapmırlarsa, digər sənaye sahələrinin ETK şəbəkələ-
rinin
ağır vəziyyətini təsəvvür etmək çətin deyildir. 70-80-ci
42
ill
ərin hesabat materiallarından və araşdırmalardan, kitabxa-
naçıların yaşlı nəsli ilə söhbətlərdən və s. mənbələrdən mə-
lum olur ki, h
əmin dövrlərdə sənaye sahələrində fəaliyyət
göst
ərən ETK-lar lazımi ədəbiyyatın alınmasında və yerli,
m
ərkəzi dövrü nəşrlərə abunə yazılmasında və s. bu kimi
m
əsələlərin həllində idarə və müəssisə rəhbərləri tərəfindən
t
ələb olunan vəsaitin alınması problemi olmamışdır. Məhz
bel
ə bir problemin olmamasıdır ki, qeyd olunan dövrlərdə
ölk
ə üzrə ETK fondlarının daha sürətlə artması müşahidə
olunmuşdur. Respublikanın sənaye sahələri üzrə ayrı-ayrı
ETK-
larının hesabatlarından məlum olur ki, 70-ci illərdə hər
bir ETK il
ərzində orta hesabla kitab almaq üçün 300-400
manat (70-ci ill
ərin pul kursu ilə), yerli və mərkəzi dövrü
n
əşrlər, o cümlədən xarici ölkə ixtisas jurnallarını almaq
üçün 250-300 manat x
ərcləmişdilər.
Bu göst
əricilərin 80-ci illərin ikinci yarısından başlaya-
raq nisb
ətən azalmaq meyli olsa da yenə müvafiq olaraq hər
il 300-350 v
ə 200-250 manat pul xərclənmişdir. Məlumdur
ki, h
əmin dövrdə çap məhsullarının bazar qiyməti çox aşağı
idi v
ə bu da qeyd olunan məbləğ daxilində hər bir ETK-nın
öz fondunda h
ər il orta hesabla 400-500 nüsxə kitab və
kitabçanın alınmasına imkan verirdi. O cümlədən 20-30 adda
h
ər bir addan bir neçə qəzet və jurnalın alınması da mümkün
idi. Bu da h
ər bir ETK-nın öz profilinə uyğun yeni, lazımi
ədəbiyyatın alınmasını və oxucularının tələbatını təmin edir-
di. S
ənaye sahələri arasında özünün istehsal gücü ilə və
ETK-
ların sayına görə seçilən Neft-maşınqayırma sənaye-
sinin
aparıcı müəssisələrindən olan Azərbaycan Neft Maşın-
qayırma Elmi-Tədqiqat və Təcrübə-Sınaq İnstitutu ETK-sı
43
Dostları ilə paylaş: |