M. Ə. MƏMMƏdov
Yüklə 1,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
Monoqrafiya Az ərbaycan Milli kitabxanaşünaslıq elminin banisi, Əməkdar elm xadimi, BDU-nun fəxri professoru, BMT yanında İnformasiyalaşdırma Akademiyasının akademiki, tarix elmləri doktoru, professor X ələfov Abuzər Alı oğlunun 85-illik yubileyin ə ithaf olunur. ÖN SÖZ Az ərbaycan xalqının çox qədim və zəngin kitabxa- naçılıq tarixi vardır. Bu tarixin izləri çox qədim dövrə, bizim eramızdan əvvəlki dövrlərə gedib çıxır. Xalqımız dünyanın sivil xalqlarından biri kimi kitab və kitabxana mədəniy- y ətinə, onun inkişaf və tərəqqisinə yüksək qiymət vermiş, h ər bir yazılı abidəni qoruyub saxlayıb, onu nəsildən-nəslə ötür ən kitabxanalara həmişə hörmətlə yanaşmışdır. Son zamanlar respublikamızda kitabxana tarixinin öy- r ənilməsinə, tədqiqinə ciddi fikir verilmiş, monoqrafiyalar, d ərsliklər, namizədlik və doktorluq dissertasiyaları müdafiə edilmişdir. Bu baxımdan professor Abuzər Xələfovun Bakı Dövl ət Universiteti Kitabxanaçılıq-informasiya fakültəsində yaratdığı kitabxanaşünaslıq elmi məktəbinin çox böyük uğu- ru olmuşdur. Bu məktəbin yetirmələri Azərbaycanda kitab- xana işinin tarixinə dair onlarla məqalə, dərslik, dərs vəsaiti, monoqrafiyalar y azmış, çap etdirmişlər. Respublikamızda kitabxana tarixinin ilk t ədqiqatçısı, kitabxana tarixinə dair ilk namiz ədlik, doktorluq dissertasiyaları müdafiə edən prof. Abuz ər Xələfov respublikamızda kitabxanaşünaslığın elmi əsasını qoymuşdur. Onun kitabxana tarixinə dair nəşr etdir- diyi 7 monoqrafiya v ə üç cildlik 1000 səhifə həcmində olan d ərsliklər Azərbaycanda kitabxana işinin tarixinə olduqca 5 qiym ətli hədiyyədir. 1 Prof. Abuz ər Xələfovun tədqiqatlarında respublikamız- da kitabxana tarixi bütövlükd ə sistem halında tədqiq edilsə d ə, respublikamızın kitabxana sisteminə daxil edilən ayrı- ayrı kitabxana şəbəkələrinin tarixinin, inkişaf istiqamətinin, t əcrübəsinin, əhaliyə kitabxana-informasiya xidmətinin təşki- lind ə rol və əhəmiyyətinin öyrənilməsində olan boşluğu doldurmaq üçün böyük ehtiyac hiss edilm əkdədir. M əhz yuxarıda göstərdiklərimizi nəzərə alaraq respub- likamızın böyük tarixə malik olan respublika mütəxəssislə- rinin informasiya t ələbatının ödənilməsində, ümumiyyətlə, ölk əmizdə texniki kadrların yetişdirilməsində elmi-texniki t ərəqqidə böyük xidmətləri olan texniki kitabxana şəbəkə- sinin t ədqiqini lazım bildik. Az ərbaycanda kitabxana işinin tarixinə nəzər salarkən m əlum olur ki, XX əsrin əvvəllərinə qədər Azərbaycanda müst əqil texniki kitabxanalara az rast gəlinməsinə baxma- yaraq m əscid, mədrəsə, saray, elmi və şəxsi kitabxanalarda el- mi-texniki ədəbiyyat saxlanmış və istifadə edilmişdir. Xüsusi il ə saray, elmi-təhsil müəssisələrinin, universitetlərin və şəxsi kitabxanalarda dövrün elmi h əyatını əks etirən elmi-texniki ədəbiyyatın saxlanmasına diqqət yetirilmişdir. Az ərbaycanda ilk müstəqil elmi-texniki kitabxana XIX əsrin axırları və XX əsrin əvvəllərindən yaranmağa başla- mışdır. XIX əsrin axırlarından etibarən Bakının sənaye şəhə- rin ə çevrilməsi texniki profilli müəssisələrin surətlə inkişa- 1 Azərbaycanda kitabxana işinin tarixindən (1870-1920). – B.: 1960. – 253 s.; Az ərbaycanda kitabxana işinin tarixi (1933-1958). – B.: Azərnəşr, 1974. – 238 s.; Az ərbaycanda kitabxana işinin tarixindən. – B.: 1986. – 52 s.; Az ərbaycanda kitabxana işinin tarixi (I). – B.: 2004. – 328 s.; Az ərbaycanda kitabxana işinin tarixi (II). – B.: 2007. – 551 s.; Azərbay- cand a kitabxana işinin tarixi (III). – B.: 2010. – 431 s. və s. 6 fına səbəb olmuşdur. Nəticədə mühəndis-texniki işçilərə və ixtisaslı fəhlələrə tələbat artmış və bu tələbatı ödəmək üçün Bakıda bir sıra texniki məktəblər və ixtisas kursları açıl- mışdır. Bu məktəblərdə ixtisas təhsili alan dinləyicilərin, o cüml ədən neft sənayesində çalışan fəhlələrin tələbatını ödə- m ək məqsədi ilə Bakı şəhərində texniki profilli kitabxana- ların açılması zərurəti meydana çıxmışdır. Bu kitabxana- lardan biri 1895-ci ild ə Qaraşəhərdə açılan A.S.Doroşenko adına kitabxana – qiraətxana olmuşdur (5. 15). Neft sənayesi işçilərinə xidmət edən bu kitabxana əsasən texniki ədəbiy- yatla komplektl əşdirilmişdir. Texniki xarakter daşıyan bu kitabxana qısa müddət ərzində Bakının ayrı-ayrı qəsəbə- l ərində texniki profilli qiraətxanalar açmışdır. XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda neft sənayesinin sur ətli inkişafı şəhər əhalisinin də sürətlə artmasına səbəb olmuşdur. Yeni yaradılan zavod və fabriklərdə dövrün tələb- l ərinə cavab verən mütəxəssislərə ehtiyac artdığından bu ehti yacı ödəmək üçün hökumət sənaye-texniki məktəblərin v ə kitabxanaların açılmasında maraqlı idi. Bu cəhətdən XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda 1905 – 1907-ci illər burjua inqi labının təsiri ilə xalq maarifi, mətbuat və kitab nəşri sa- h əsində canlanma baş vermiş, bu da ölkədə kitabxana işinin inkişafına səbəb olmuşdur. Azərbaycanda xalq maarifinin t ədricən inkişafı, Bakı və onun rayonlarında məktəblərin yaradılması bu məktəblərdə kitabaxanaların təşkilinə səbəb olmuşdur. Prof. A.Xələfovun araşdırmalarından məlum olur ki, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda kitabxanalar dövlət idar ələri ilə yanaşı xeyriyyə cəmiyyətləri tərəfindən də təşkil edilmişdir. Belə cəmiyyətlərdən biri də XX əsrin əvvəl- l ərində Bakıda fəaliyyət göstərən Rus Texniki Cəmiyyətinin Bakı şöbəsi olmuşdur. Texniki elmlərin inkişafında mühüm rol oynayan c əmiyyət ayrı-ayrı vaxtlarda texniki kitabxana 7 Yüklə 1,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|