Kursun məqsədi. Qgt – fiziki üsulların məcmuyu olub, quyu ətrafı və quyular arası fəzanın tədqiqinə əsaslanır. Qgt-nin predmeti

Mühazirə 5 –mart 2022
Təbii və süni radioaktivlik.Təbii radioaktivlik ilk dəfə 1896-cı ildə fransız fiziki Bekkerelem tərəfindən kəşf edilmişdir. Aparılmış son tədqiqatlar nəticəsində Pier və Mariya Kürilər öz-öz­ünə bəzi elementlərin atomlarının nüvəsinin dicər elementin atomlarının nüvə­sinə çevrilməsi və bu zaman , ,  hissəciklərinin şüalanmasının baş verməsini kəşf etmişlər. Əksər təbii radioaktiv elementlər radioaktiv ailə yaradırlar ki, bu ailədə hər bir radioaktiv element özündən əvvəlki radioaktiv elementdən yaranır və öz növbəsində sonrakı radioaktiv elementə çevrilir. Çevrilmələr o vaxta qədər davam edir ki, son məhsu bir dayanaqlı elementin izotopu olur. Təbiətdə ele radioaktiv elementlər də mövcuddur ki, bu çevrilmə ancaq bir dəfə baş verir (məsələn, ⁴⁰K, ⁸⁷Rb, ¹⁵²Sm və s.).
1934-cü ildə fransız alimləri İren və Fredrik Joluo- Küri  hissəcikləri ilə ali­mi­nium, bor və marqansı şüalandıraraq fosfor, azot və kremni elementlərinin izotoplarını almışlar ki, təbiətdə bu elementlərin izotopları mövcud deyil. Bu cür radioaktivlik süni radoaktivlik adını almışdır. Sonralar isə məxtəlif elementləri proton, deytiron və neytron hissəcikləri ilə şüalandıraraq Mendelyev cədvəlin­dəki bütün kimyəti elementlərin izatoplarını almışlar.
Hissəciklərin mühitlərin qarşiliqlı təsiri.  hissəciklərinin maddələrlə qarşılıqlı əlaqəsi.Nüvənin həyəcanlanması bir və ya bir neçə mərhələdə baş verir. Müxtəlif atomların (eyni element ailəsinə aid olan) parçalanması bir və ya bir neçə  -kvantının şüalanması ilə bəzi hallarda isə -kvantsız baş verir. Nəticədə, ayrılan  -kvantların sayı bir parçalanma üçün tam sayıla bilməz.
-şüalanma mühitdən yaxşı keçən şüalanmadır. Buna səbəb onun yüksüz hissəcik olmasıdır. Onun tam tutulması üçün bir-neçə on santmetrlərlə qalınlığa malik süxur qatı lazımdır. -kvant süxurlarla müxtəlif təsir etməsinə baxmayaraq, onun sönməsi əsasən üç formada baş verir: fotoeffekt, kompton effekti və elektron-pozitron buxarı (şək.1.).

Şəkil 1. -kvantın maddələrlə qarşılıqlı təsirinin əsas növləri.

a - fotoeffekt; b - kompton effekti; c - elektron-pozitron cütü; 1 - elektron; 2 - nüvə;