Kommerciyaliq banklerdin’ finans bazarindagi xizmeti ham operatsiyalari mazmuni

II BAP KOMMERCIYA BANKLERININ’ NIZAMSHILIG’I HA’M PUL-KREDIT SIYASATI
2.1. Normativ hújjetlerge túsindiriwler
“Kommerciya banklerinde buxgalteriya esabınıń esapbetler rejesine ózgertiw hám qosımshalar kirgiziw haqqında”gi qarar maydanınan túsindiriw
Jańalanǵan sáne: 1 May 2023, 12:24
“Ózbekstan Respublikasınıń Oraylıq banki tuwrısında”gi Nızamına muwapıq, bank processlerin optimallastırıw, kommerciya banklerinde bank operatsiyaların buxgalteriya esabı hám esapbetlerinde tuwrı sáwlelendiriw hám júrgiziw maqsetinde esapbetler rejesine ózgertiw hám qosımshalar kirgizildi.
Bul esapbetler rejesine ózgertiw hám qosımshalar menen:
standart dep klassifikaciyalanǵan aktivler ushın rezervler qálipletiriliwi;
ilgeri jaratılǵan rezervlerdiń qaytarılishida tákiraran salıqqa tartıwdıń aldın alıw ushın dáramat esabın júrgiziw;
tuwındılıq instrumentler boyınsha protsentli dáramat hám ǵárejetler esabın júrgiziw;
klientlerdiń investitsiyalıq hám “jasıl energiya” joybarların finanslıq támiynlew boyınsha qarjları esabın júrgiziw;
valyuta birjası menen esap -kitaplardı bólek júrgiziw;
Operativ tólewler sisteması hám Oraylıq bank kliring sistemaları boyınsha aqshalardıń minnetlemeler bóleginde bólek esabın júrgiziw ushın jańa bólek esapbetler menen toldırildi.
“Ózbekstan Respublikası banklerinde kem baholi hám tez eskiruvchi buyımlardıń buxgalteriya esabın júrgiziw tuwrısında jollama” (dizim nomeri 1496, 2005 jıl 15 iyul'), “Kommerciya banklerinde finanslıq aktivlerdiń buxgalteriya esabın júrgiziw tártibi tuwrısında qaǵıyda” (dizim nomeri 1528, 2005 jıl 30 noyabr'),
“Ózbekstan Respublikası banklerinde kassa ámelleriniń buxgalteriya esabın júrgiziw qaǵıydalari” (dizim nomeri 1602, 2006 jıl 24 iyul') hám “Kommerciya banklerinde qımbatlı qaǵazlar menen ámelge asırilatuǵın operatsiyalardıń buxgalteriya esabı tuwrısında jollama” (dizim nomeri 1885, 2009 jıl 19 yanvar') óz kúshin joytıwı munasábeti menen bul hújjetler degi finanslıq aktivlerdiń, kem baholi hám tez eskiruvchi buyımlardıń, kassa ámelleriniń hám qımbatlı qaǵazlar menen ámelge asırilatuǵın operatsiyalardıń buxgalteriya esabın júrgiziw boyınsha buxgalteriya jazıwları Esapbetler rejesine kirgizildi.
“Oraylıq banktiń banklararo tólew sisteması arqalı elektron tólewlerdi ámelge asırıw tártibi tuwrısındaǵı qaǵıydaǵa ózgertiw hám qosımshalar kirgiziw haqqında”gi qarar maydanınan túsindiriw
Jańalanǵan sáne: 20 Fev 2023, 18:35
Oraylıq bank basqarıwdıń “Oraylıq banktiń banklararo tólew sisteması arqalı elektron tólewlerdi ámelge asırıw tártibi tuwrısındaǵı qaǵıydaǵa ózgertiw hám qosımshalar kirgiziw haqqında”gi sheshimi Ádillik ministrligi tárepinen 2023 jıl 16 fevralda 1545-5-san menen mámleket diziminen ótkerildi.
Usı ózgertiw hám qosımshalar menen:
Filialǵa iye bolmaǵan bank yamasa bank filialın banklararo tólew sistemasına jalǵaw ushın belgilengen qaǵıydalar ámeldegi nızamshılıq talaplarına muwapıqlastırıldı ;
banklerdiń wákillik esapvarag'ida jetkilikli aqshalar ámeldegi bolmaǵan táǵdirde, kliring arqalı isleytuǵın tólew sistemalarınan alınǵan bankler ortasındaǵı juwmaqlawshı esap -kitapǵa tiyisli maǵlıwmatlar tiykarında ámelge asırılǵan tólewler boyınsha aqshalar overdraft retinde sáwlelendiriliwi belgilendi;
wákillik esapvarag'ida overdraft júzege kelgen banktiń Oraylıq bank esap -kitaplar kliring sisteması hám Operativ tólewler sisteması arqalı operatsiyaları wákillik esapvarag'ida unamlı qaldıq formalangunga shekem toqtatılıwı belgilep ótildi;

Sonıń menen birge, qaǵıydanıń ayırım bántlerindegi normalar ámeldegi nızamshılıq hújjetlerine muwapıqlastırıldı.

“Bank esapbetlerin ashıw, júrgiziw hám jabıw tártibi tuwrısında”gi jollama maydanınan túsindiriw
Jańalanǵan sáne: 10 Fev 2023, 15:25
Oraylıq bank basqarıwdıń “Bank esapbetlerin ashıw, júrgiziw hám jabıw tártibi tuwrısında”gi jollama Ádillik ministrligi tárepinen 2023 jıl 8 fevralda 3420 -san menen mámleket diziminen ótkerildi.
Usı hújjet bank esapbetlerin ashıw hám olardı júrgiziwdi tártipke soluvchi hújjetler degi, atap aytqanda, “Ózbekstan Respublikası banklerinde ashılatuǵın bank esapbetleri tuwrısında”gi jollama (dizim nomeri 1948, 2009 jıl 27 aprel') hám “Ózbekstan Respublikası bank depozitorlarining Milliy informaciyalar bazası hám ol jaǵdayda klientlerge tán nomer beriw hám de bank esapbetleri dizimin júrgiziw tártibi tuwrısında”gi qaǵıyda (dizim nomeri 1863, 2008 jıl 27 sentyabr') normalarini birden-bir hújjetke birlestiriw hám de bank esapbetlerin ashıwda xalıq aralıq tájiriybege muwapıq biznes processlerdi nomerlashtirishni esapqa alǵan halda islep shıǵıldı.
Bul jollama menen:
shólkemlestiriwshileri Ózbekstan Respublikası rezidentlari bolǵan yuridikalıq shaxslar hám de jalǵız tártip degi tardbirkorlarga bank esapbetlerin 2023 jıl 1 maydan baslap, tekǵana mámleket diziminen ótiw processinde, bálki iskerligi dawamında da bank esapbetlerin aralıqtan turıp ashıwǵa ruxsat beriliwi;
qollar úlgileri qoyılǵan betshe forması hám usınıs etiletuǵın sanı bank tárepinen ishki hújjetlerine muwapıq ornatılıwı ;
esapbetti ashıw ushın usınıs etiletuǵın hújjetlerdi elektron saqlaw múmkinshiligi bolǵanda, qaǵazda saqlamaslik huqıqı berilip atır ;
mayıplıǵı bolǵan shaxslarǵa faksimil qoldan paydalanıwǵa ruxsat beriliwi;
xojalıq sub'ektine tiykarǵı esapbet ashqan bank arqalı óziniń barlıq banklerdegi esapbetleri dizimin Bank depozitorlarining milliy informaciya bazasınan alıw múmkinshiligi beriliwi;
gáziynexana atqarıwı menen qamtıp alınǵan yuridikalıq shaxslarǵa tiykarǵı esapbet ochmasdan, basqa esapbetler (tranzit, terminal, naq pul ushın, korporativ karta ) ashıw múmkinligi;
barlıq fizikalıq shaxslarǵa birden-bir identifikator - fizikalıq shaxstıń jeke identifikatsion nomeri (JShShIR) tiykarında esapbet ashılıwı ;
norezident fizikalıq hám yuridikalıq shaxslarǵa bank esapbetlerin ashıwda hám olarǵa aqshalardı tabıs qılıwda “Óz klientingni bil” (KYC, e-KYC) hám “Dáramattı legallashtirishga qarsı gúresish” (AML) sistemalarına muwapıq bankler tárepinen tıykarlaytuǵın hújjetler alınıwı múmkinligi boyınsha normalar belgilenip atır.
“Bank xızmetlerin qarıydarları menen óz-ara munasábetlerdi ámelge asırıwda kommerciya bankleriniń iskerligine qoyılatuǵın minimal talaplar tuwrısındaǵı qaǵıydaǵa ózgertiw hám qosımshalar kirgiziw haqqında”gi qarar maydanınan túsindiriw
Jańalanǵan sáne: 31 Yanv 2023, 10 :02
Oraylıq bank basqarıwdıń “Bank xızmetlerin qarıydarları menen óz-ara munasábetlerdi ámelge asırıwda kommerciya bankleriniń iskerligine qoyılatuǵın minimal talaplar tuwrısındaǵı qaǵıydaǵa ózgertiw hám qosımshalar kirgiziw haqqında”gi sheshimi Ádillik ministrligi tárepinen 2023 jıl 26 yanvarda 3030 -8-san menen mámleket diziminen ótkerildi.
Bank xızmetlerinen paydalanıw boyınsha ashıqlıqtı támiyinlew hám de bank hám qarıydarlar ortasında finanslıq xızmetlerden paydalanıw processinde júzege keliwi múmkin bolǵan túrli tushunmovchiliklarning aldın alıw maqsetinde usı hújjetke ayırım ózgertiw hám qosımshalar kirgizildi.
Atap aytqanda, qarıydarlardıń túrli kredit ónimlerinen paydalanıw boyınsha tuwrı tańlawdı ámelge asırıwları hám de kredit haqqında barlıq maǵlıwmatlarǵa ıyelewlerin támiyinlew maqsetinde kredit shártnaması tuzilgunga shekem qarıydarlarǵa kredit xızmetinen paydalanıw menen baylanıslı shártler tuwrısında usınıs etiliwi kerek bolǵan maǵlıwmatlar keńeytirildi.
Sonıń menen birge, múlkin girewge qoyıp atırǵan yamasa kepil adam bolıp atırǵan úshinshi shaxslar, kommerciya banki hám qarızdar ortasında túrli dawlar júzege keliwiniń aldın alıw hám de bul úshinshi adamlardıń kredit, girew yamasa kepil adamlıq shártnaması boyınsha ózine finanslıq minnetleme alıp atırǵanlıǵı tuwrısında túsinikke ıyelewlerin támiyinlew maqsetinde bank tárepinen múlkin girewge qoyıp atırǵan yamasa kepil adam bolıp atırǵan úshinshi shaxslarǵa kelesinde dus keliwi múmkin bolǵan xaterler tuwrısında túsindirisler beriw talabı kirgizildi.
Usınıń menen birge, qarıydarlar tárepinen subordinar qarız hám amanat xızmetleriniń óz-ara ayrıqsha táreplerin ajıratıwda kóbinese shalǵıshayotganligidan kelip shıǵıp, bankler tárepinen qarıydarlarǵa subordinar qarızdı amanat yamasa amanatqa teńlestirilgen qarız retinde usınıs etiw ámeliyatı ta'qiqlandi.
Bankler tárepinen kredit hújjetlerin kórip shıǵıw procesiniń ashıqlıǵın támiyinlew maqsetinde kredit ajıratıw yamasa kredit ajıratıwdı tiykarlantirilgan halda biykarlaw etiw haqqında qabıl etilgen qarar tuwrısında bankler bunday qarar qabıl etilgen kúnden baslap úsh kúnden keshiktirmey qarıydardı xabarlı etiwi shártligi belgilep qoyıldı.
Qaǵıydaǵa kiritilgen ózgertiw hám qosımshalar 2023 jıl 28 aprelden kúshke kiredi.