Jobası: Kırısıw Tikarǵı bólım

Jobası:

1. 
   Kırısıw
   
2. 
   Tikarǵı bólım
   
   1. 
      Statistikaliq keste túrleri hám dúziw qaǵiydalari
      
   2. 
      Grafikler haqqinda túsinik, statistikada olardiń roli hám áhmiyeti
      
   3. 
      Grafiklerdiń túrleri hám tiykarǵi elementleri
      
3. 
   Juwmaqlaw
   
4. 
   Paydalanilǵan ádebiyatlar
   

Kirisiw
Siz statistikanı úyreniwden aldında keste (tablica) sózin esitkensiz, yagniy kóbeytiw kestesi, logariflik keste, tosınanlı sanlar kestesi h.t.b. Bul bapta gáp statistikaliq kesteler haqqında boladı. Olardı statistikanıń televizorı desekte qáte bolmasa kerek, sebebi hár qanday statistikalıq tekseriwdiń eń tiykargı nátiyjeleri statistikaliq kesteler arqalı usınilad.
Statisitkaliq magliwmatlardı kestede kórsetiw sóz benen bayan etiwge qaraganda úyrenilip atırgan waqıyalardı anıq hám ózine tartatugn etip kórsetedi.
Statistikalq kesteler logariflik, kóbeytiw hám basqa kestelerden túpten parq qulad. Olar social-ekonomikalıq waqıyalardı hám turmisımizdıń túrli táreplerin xarakterlewshi kórsetkishlerdi aniq hám iqsham formada, óz-ara baylanısta kórsetip, ulıwma hám ózine tán ózgesheliklerin aydınlastıradı.
Statistikalq kestelerdin tariyxina názer taslaytugın bolsaq. olardı birinshi bolip Ull rus ilimpazı N.K. Krilov óziniń social-ekonomikalq izertlewi bolgan «Pútkil Rossiya mámleketinin gúlleniw dárejesi» (1727j.) miynetinde qollangan.Ayrim dereklerde statistikalıq kestelerdin dóretiwshisi dep Anxersen (Daniya) kórsetiledi. Biraq oniń miyneti 1774 jilda baspadan shqqan. Solay etip statistikal kesteler XVIlI ásirde payda bolgan.
Statistikaliq kesteler dep úyrenilip atırgan hádiyse hám waqyalar haqqında maglwmatlardı tártipli, kórgizbeli ańlatıwga aytulad.
Sirtqı kórinisinen statistikalıq kesteler gorizontal hám vertikal sıziqlardıń kesilispesinen ibarat boladı. Gorizontal sıziqlar-qatarlar, vertikal-baganalar dep atalad. Olarda úyrenilip atırgan obyektler hám olardiń kórsetkishleri jaylastırıladı Hár bir qatar hám bagana óz atına, keste bolsa óz atına iye bolip, bular keteniń tiykargi elementleri bolıp esaplanadı. Dúzilgen, biraq sanlar menen tolturılmagan kesteni, statistikaliq kesteniń maketi dep ataladı. Hár bir keste qusqa, aniq hám túsinerli, sonıń menen birge maglıwmatlar mazmunın aydınlasturatugın atamaga iye boliwı kerek. Kesteniń uliwma atamasında kestede jaylasqan sanlardıń tiykarg’ı mazmuni, sonday-aq qaysıi aymaq, gaysı dáwirge tiyisliligi hám ólshem birlikleride kórsetiliwi lazım.
Statistikalq keste tereń mániske iye bolip, socialliq waqıya hám hádiyselerdi anlatrwi boyınsha onı ózine tán logikalıq gápke uqsatıw múmkin. Sonliqtan hár bir statistikaliq keste baslawishı hám bayanlawishina iye. Statistikaliq kestede gáp ne haqqinda bolıp atırgan bolsa, usı hádiyse kectenin baslawishı boladı. Baslawishtu xarakterleytugın kórsetkishler bolsa kestenin bayanlawishı dep ataladı. Ádette baslawish kestenin shep tárepinde, yagnıy jatuq qatarlarda, bayanlawısh bolsa kestenin on tárepinde, yagnıy baganalarda jay lastırılad.
Hár bir dúzilgen hám toltırilgan keste uliwma atamaga iye boliwı kerek. Kestenin ulwma ataması onıin ústinde keltirilip, onıiń mazmunın ashıp beriwi kerek. Kestedegi qatarlar hám baganalargada atama beriledi hám iláji barınsha nomerlenedi.