Jobası: Kırısıw Tikarǵı bólım

II. Tiykarg’ı bolim
2.1 Statistikaliq keste túrleri hám dúziw qaǵiydalari
Statistikalq kesteler, baslawish Xarakterine qarap: ápiway. grupual, kombinaciyalı kestelerge, bayanlawish xarakterine garap: bayanlawashı ápiwayı islep shigilgan; bayanlawısh kombinaciyalı islep shugilgan kestelerge, gruppalaw maqseti boyınsha: informaciya xarakterli; analitikalıg: tipologiyalıq; arnawl tayarlangan (balans, matrica h.tb.) kestelerge bólinedi.
Apiwayı kesteler dep baslawishı tek gana waqıyalar, jillar, obyektler diziminen quralgan kestelerge aytıladı. Ápiwayı kesteler, maglıwmatlar beriliwine qarap sanli, aymaqlı hám xronologiyalg kestelerge bólinedi. Bayanlawıshında waqiyalar mugdarı beriliwi múmkin. Ayrım waqıtları waqıya hám hádiyselerdi bir belgi boyınsha gruppalaganda olardı toliq úyreniw múmkin emes. Bunday jagdaylarda waquya hám hádiyseler eki hám onnan artiq belgileri tiykarında gruppalarga ajratılıp úyreniledi. Bunıń ushın birinshi úyrenilip aturgan hádiyse toplamı bir belgi boyınsha, soń hár bir gruppa basqa belgi boyınsha kishi gruppalarga ajuratıladı. Bunday gruppalaw nátiyjeleri tiykarında kombinacion kesteler dúziledi. Eger kerekli belgi boyınsha gruppalangan keste baslawishı jáne gruppalarga ajıratılsa yamasa keste bayanlawishı gruppalangan kóriniste bolsa, onda bul kesteler kombinacion kesteler dep atalad. Olar ápiwayı kestelerge qaraganda waqıya hám hádiyselerdin óz-ara baylanisların tolngraq kórsetip beriwge járdem beredi.
Statistikaliq kesteni dúziwde hám rásmiylestiriwde tómendegi qagiydalarga ámel qulınadı:
1) Keste onsha úlken bolmawi kerek. Eger úyrenilip atırgan toplam júdá quramalı bolsa, onda onı bir keste járdeminde emes, bir-biri menen baylanisqan eki-úsh kestede kórsetiw kerek.

2) Kesteniń uliwma atı, baslawishı hám bayanlawIshı anq, qusqa hám túsinikli tilde kórsetiliwi lazım.

3) Kestede kórsetkishlerdiń ólshem birlikleri qaysı oringa hám waqitqa (dáwirge) tiyisli ekenligi anıq kórsetiliwi lazım.

4) Kestede kórsetkishler birin-biri teksere alatugın, «ápiwayıdan quramalıga» tártibinde jaylastırliwı kerek, bul bolsa olardı tekseriw imkanın beredi.

5) Eger keste baslawshı hám bayanlawshın gruppalarga bóliw lazım bolsa onda baslawishındagı gruppalardı «a», «b», «v» hám tagı basqalar menen, bayanlawishtagı gruppalarda bolsa sanlar menen belgilew maqsetke muwapiq.

6) Shártli belgilerdi durıs qollanıw lazım. Eger maglıwmatlar joq bolsa, úsh tochka (..) qoyıladı yamasa «mağlıwmat joq» dep jazıladı. Hádiyse uliwma júz bermegen bolsa, tire (-) qoyıladı. Esaplanıwi lazım bolmagan jerge (x) qoyılad. Uyrenilip atrgan jil maglıwmatı bolmasa, onıń joqarısına () qoyip. qaysıt jilga tiyisli bolsa, usı jıldı kórsetiw kerek.

7) Magliwmatlardın hámmesi birdey aniqliqta bolıwi kerek (0,1; 0,01; 0,001 hám tagı basqa).

8) Kestelerde keltirilgen maglıwmatlar deregi kórsetiliwi kerek. Eger tekseriwshiniń ózi esaplagan bolsa, qaysı maglıwmatlar tiykarında esaplanganlgı kórsetiledi

9) Keste hámme tárepten juwmaqlangan kóriniste boliwi, yagnıy barliq gruppa hám ulwma keste boyınsha juwmaqlar shigarıilgan boliw kerek.