“İsrail-Fələstin münaqişəsi Oslo prosesindən sonra: yeni problemlər
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qəzza-Yerixo (Qahirə) Saziş 113
- Oslo II-Taba Andlaşması
46
hər biri kişilərdən və şirkətlərdən alınan vergiləri,mülkiyyət vergilərini, bələdiyyə vergilərini və gəlir vergilərini təyin etmə haqqına sahib olurdu. İsrail də Qəzza Zolağı və Erihada çalışan Fələstinlilərdən alacağı gəlir vergisinin 75% ni və Yerixo və Qəzza Şeridi'ndeki İsrail məskunlaşmalarına çalışan Fələstinlilərdən toplanacaq gəlir vergilərinin hamısını Fələstin rəhbərliyinə köçürmək öhdəliyi daşıyırdı.Ancaq tətbiqdə bu İsrail üçün bir öhdəçilikdən çox bir təsir vasitəsi halına çevrildi. Buralardakı vergi toplama səlahiyyətini əlində saxlayan İsrail fələstinlilərlə qarşıdurmaların çıxdığı dövrlərdə bu vergilərin transferini dayandıraraq Fələstin nüfuzunu çətin vəziyyətə salmağa başlamışdır.Ancaq bu da Oslo prinsiplər Bəyannaməsinin və transfertlər durdurulamayacağını açıqca ifadə edən Paris Protokolunun pozulması mənasını gelmekteydi. 112
Qəzza-Yerixo (Qahirə) Saziş 113 Razılaşmanın, Oslo prinsiplər Bəyannaməsinin nəzərdə tutduğu üzrə İsrail qüvvələrinin Qəzza Şeridi və Yerixodan çəkilişini təşkil etmək məqsədiylə 4 May 1994-cü ildə Qahirədə imzalanmışdır.Müqavilənin 2-ci maddəsi 1. bəndində göstərildiyi kimi İsrail qüvvələri müqavilənin imzalanması başlandığı 3 həftə müddət içərisində Qəzza və Yerixodan çəkilişini tamamlayacaq. Çəkilmə sonrası boşaldılacaq hərbi obyektlər Fələstin Polisinə təslim ediləcək. Ancaq xarici təhlükəsizliyin təmin edilməsi və yerleşimlerde və İsraillilər arasında ictimai nizamın təmin edilməsi məqsədiylə geri çəkilən birliklər sivil bölgələrdə və Hərbi Bölgələrdə yenidən yerləşdiriləcədir. Bu da əsas problemi təşkil edən məskunlaşmaların varlığının davam etməsindən kənar bu məskunlaşmaların İsrail qüvvələri daha möhkəm şəkildə qorunacağı mənasını gəlirdi.Razılaşmanın İsrail qüvvələrinin Yerixo və Qəzzadan geri çəkilməsinin tənzimləməsi məqsədiylə edilmiş olsa da İsraillilər lehinə reallaşdırdığı bəzi tənzimləmələr var.Məskunlaşmaların varlığının sonlandırılmasına istiqamətli bir maddə
112 Edward Said, “Oslo’nun Sonu”, Birikim, Sayı 140, s. 53. 113 Ami Isseroff, “The Peace Process is Dead, Long Live the Peace Process”, http://www.mideastweb.org/oslofailed.htm
47
olmamasının yanında sazişdə məskunlaşmalar arasındakı yolların istifadəsinə istiqamətli tənzimləmələr sanki İsrail birliklərinin vəziyyətini gücləndirmək üçün üçün edilmiş kimidir. Müqavilənin 1-ci əlavəsinin 2.maddəsində məskunlaşmalar arasındakı yollarda ortaq dövriyyə gəzməsi qəbul edilirdi. Bu bölgələr onsuz da işğal edilmiş və geri çəkilməyə tabe olan bölgələr olduğundan onsuz da yolların təhlükəsizliyi Fələstin qüvvələrində olmalıdır. Ancaq İsrail güclərinə yollarda patrul haqqı tanınaraq bölgənin yollarla bölünmüş quruluşunun davamı təmin edilmişdir. Ayrıca strateji əhəmiyyəti olan məskunlaşmalar arası nəqliyyat da Fələstin yoxlamasına bırakılmamıştır. Ayrıca yenə Əlavə 1-də qurulan mobil vahidlərlə İsrailə hər hansı bir təhlükəsizlik problemində təcili müdaxilə haqqı tanımışdır.Sazişdə iştirak edən idarə və yurisdiksiyası transferinin forması isə İsrailin tətbiqə çalışdığı bölmə, məhdud muxtariyyət və asılı etmə siyasətini yekunlaşdırar xüsusiyyətdədir.Sazişdə çəkilmənin tamamlanmasının ardından İsrail Hərbi Rəhbərliyi və Vətəndaş İdarəsinin sona çatacağını vəsəlahiyyətlərin Fələstin Muxtariyyətinə keçəcəyi bildirilir. Ancaq Fələstin Muxtariyyətinin səlahiyyətləri Qəzza və Eriha'daki məskunlaşmaları əhatə etmir;buralarda səlahiyyətli İsrail dövləti olacaq. Bu sazişdə də yer aldığı kimi Fələstin dövlətini meydana gətirməyi məqsəd qoyan bu müddət ərzində İsrail çəkildiyi torpaqlarda iki ayrı hüquq nizamı quraraq bölgənin inteqrasiya və müstəqil bir Fələstin dövlətinin inzibati quruluşlanmağa getməsini əngəlləyidi. 114
İsraillilərin səlahiyyətlərini Fələstin nüfuzunu devretmediği alanlar isə məskunlaşmalar, hərbi sahələr, İsraillilər, xarici təhlükəsizlik, məskunlaşmaların daxili təhlükəsizliyi və ictimai nizamı olaraq təşkil edilmişdi. Bu isə İsrailin bölgədən saxta çəkilişini zəmanət altına alır. İsrail Fələstin Nüfuzu içində köprübaşları əldə etmiş, əsgərlərini ictimai nizamı ya da xarici təhlükəsizlik bəhanəsiylə Fələstin rəhbərliyindəki bölgələrdə tutma haqqını qanuni olaraq qazanmışdır.Andlaşma, Fələstin nüfuzunu İsraillilər üzərində yurisdiksiyası də vermədi.Nəticə olaraq geri çəkilmə və səlahiyyət transferi müqaviləsi olan Qahirə Andlaşması İsrailin Fələstin
114
http://www.heritage.org/Research/Reports/1998/05/The-Floundering-Oslo-Peace-Process 48
Otoritesi'ne təhvil verilən bölgələrdəki səlahiyyətlərini qoruma andlaşması şəklinə çevrilmişdir. Yolları və məskunlaşmaları qoruma altına alan İsrail müdaxilə etmə haqqını da yaradılan mobil vahidlərlə əldə etmiş olurdu.
115
Oslo II Sazişi İsrail hərbi hökuməti və vətəndaş rəhbərliyinin səlahiyyətlərinin Fələstin Otoritesi'ne keçişini təşkil etmək məqsədiylə 28 Sentyabr 1995-ci ildə imzalanmışdır. Müqavilənin diqqət çəkici tərəfi çəkilmə sonrasında belə faktiki olaraq İsrail rəhbərliyində qalan Fələstin torpaqlarının böyük qisimində İsrail rəhbərliyinin hüquqi olaraq da formalmış idi.Müqavilənin ilk maddəsi İsrail güclərinin çəkilməsindən sonra reallaşacaq səlahiyyət transferini və Şuranın yaradılması üçün reallaşdırılacaq seçkiləri təşkil edir. Ancaq yuxarıda Qahirə Andlaşmasında da araşdırdığımız üzrə bu səlahiyyət transferi həm məhduddur həm də transferdən çox İsrail güclərinin bölgədə qalmasının zəmanət altına alınması fikrində idi.Oslo II-nin İsrail işğalını qanuniləşdirici qisimi isə Fələstin torpaqlarını üç fərqli statuslu bölgələrə ayırması olmuşdur. Bu ayrı-seçkiliyə görə A bölgəsi, yəni Əl Xəlil də daxil olmaq üzrə 6 Fələstin şəhərindən meydana gəlməkdə və bu bölgədə rəhbərlik və təhlükəsizlik Fələstin Muxtariyyətinə bırakılmaktaydı. B bölgəsində rəhbərlik Fələstinlilər təhlükəsizlik İsraildə ikən Fələstinin 98'%-ini oluşturan 116
bölgəsində həm
rəhbərlik, həm
təhlükəsizlik İsraildə kalmaktaydı.Taba sazişinə görə Fələstin rəhbərliyinə buraxılan yerlərin sayı artsa da bubölgələrin hamısı İsrail idarəsindəki B və C bölgələri tərəfindən əhatələnmişdi. Yəni A bölgələrindəki insanlar hərəkəti və hüquqi olaraq öz özlərini idarə edirdilər,ancaq çöllə əlaqə qurmaları İsrail yoxlamasına tabiydi. İki A bölgəsi şəhəri arasında nəqliyyat təmin etmək üçün belə İsrail idarəsindəki bölgələrdən ya da yollardan keçmə zəruriliyi vardı.Bu da saxta bir muxtariyyət mənasını verməkdə idi. Region ayrı-seçkiliklər da Fələstinlilərin əhali sıxlığına
115 http://www.heritage.org/Research/Reports/1998/05/The-Floundering-Oslo-Peace-Process 116 ACHCAR, Gilbert, Kaynayan Orta Doğu: Marksist Aynada Orta Doğu, İstanbul, İthaki Yayınları, 2004. Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|