Iqtisodiyot va turizm

Iqtisodiy tartib. Texnika va ishchi kuchidan unumli foydalanish uchun ekinlarni turli muddatlarda ekib, turli muddatlarda yigib olish kerak. Ekish uchun esa yaxshi, xosildor va sharoitga moslashgan navni tanlash kerak.Har bir almashlab ekish agrotexnik va iktisodiy asoslangan bulishi kerak. Ekinlarning biologik xususiyatlari, tuprok unumdorligiga ta’siriga karab almashlab ekishda yuldosh ekinlarning sifatiga kuyidagicha baxo berish mumkin:

• 
  juda xam yaxshi yuldosh ekin: kup yillik ut kavati va galla ekinlari bilan aralashmasining qavati (plasti).
  
• 
  yaxshi yuldosh ekinlar: kup yillik о‘tlarning koldikligini agdarilgan kabati, kator oralari ishlanadigan ekinlar, don dukkakli ekinlar va kuzgi g’alla plasti (kabati).
  
• 
  o’rtacha yuldosh ekinlar: kungabokar, zigir, bir yillik о‘tlar, baxorgi galla ekinlar.
  
• 
  qoniqarsiz yuldosh ekinlar: baxorgi galla.
  

\

2. Almashlab ekish klassifikatsiyasi
Almashlab ekishni o’zlashtirish va joriy qilish. Xo’jaliklarda almashlab ekishni o’zlashtirish va joriy qilish ikki davrda amalga oshiriladi.
Birinchi davr. Almashlab ekishni o’zlashtirishni, yani tashkiliy-xo’jalik, agrotexnika va yer tuzish ishlarini o’z ichiga oladi. Har bir xo’jalikda uning yo’nalishi yoki ixtisosligi boyicha rivojlantirishning istiqbolli rejasi tuziladi. Ushbu reja tuzilayotganda xo’jalikning tabiiy va iqtisodiy sharoitiga mos ekinlarning ratsional strukturasi aniqlanadi, ularning nisbatiga muvofiq dala, yem-xashak va maxsus almashlab ekishning to’g’ri tizimi ishlab chiqiladi.
Ikkinchi davr. Almashlab ekishni joriy kilishga vaktni talab kiladi.

• 
  Almashlab ekishni joriy etish uchun birinchi navbatda quyidagilar bajariladi:
  
• 
  almashlab ekish dalalarining xar xilligini tugatish.
  
• 
  xar bir dalaga belgalangan ekinnni katiy joylashtirish.
  
• 
  qabul qilingan navbatlashga muvofik, utmishdorshlardan keyin belgalangan ekinlarni ekish.
  
• 
  barcha almashlab ekish dalalarilda agrotexnikani kullash.
  
• 
  -kinlarni to’g’ri navbatlash Bilan birga ugitlardan kerakli mikdorda foydaldanish.
  

Almashlab ekish boshlanishi bilan dala tarix kitobi yuritiladi. Ushbu kitobda dalalari buyicha yilma yil ishlar, xosil va xokazolar yozib boriladi. Turli o'sirnliklar tuproqda har xiI miqdorlarda organik qoldiq to'playdi. Ko'p yillik o't1ar va kuzgi don ekinlari ko'p miqdorda, bahorgi don ekin\ari kamroq, qalor oralari chopiq qilinadigan ekinIar esa juda kern organik qoldiq hosil qiladi. Masalan, 3 yillik beda gektmiga 10-11 t i1diz qoldig'i va 300-500 kg biologik awt to'pIaydi. Ekin bir dalaga 3 yildan ortiq ekilmasa, u qayta ekilayotgan ekin, agar rotatsiya davri davomida yoki undan ortiq ekilsa surunkasiga ekilayotgan ekin va bit xii ekinning uzoq muddat davomida bit dalaga sunmkasiga ekilishi esa monoladtura deyiladi. Ekinlarni surunkasiga va almashlab ekish sharoitida hosildorlik turlicha ho'lishini 1- jadval ma'lurnotlaridan ko'rish mwnkin.
1-Jadval