Iqtisodiyot va turizm

1. Almashlab ekish va uning ahamiyati.
Almashlab ekish xam barcha agrotexnik tadbirlar kabi usimliklar xayoti uchun yaxshi sharoit yaratishdan iboratdir. Almashlab ekish bulmagan joyda xaydaladigan yerda ekinlarni joylashtirish buyia plan xam bulmaydi. Bunday plansiz yerni ishlash, ugit kullash, begona о‘tlarga, kasallik va zararkunandalarga Karshi kurashish buyicha bironta sistema bulmaydi va uni amalga oshirib xam bulmaydi.
Almashlab ekish bulgan joyda tartib buladi, samaradorlik yukori buladi, ishchi va boshka kunlari tugri taksimlash imkoniyati tugiladi. Almashlab ekilganda yerning unumdorligi kamaymasdan beda pichani kupayib, bir rotatsiya paxta xosili 10-16 sentnergacha oshgan. Viloyatimizning takir tuprokli yerlarida paxta ugitlanib ekilganda 18,8 ga s almashlab0 ekilganda ikki rotatsiya mobaynida gektaridan 32,2 s xosil olingan. Xullas ishlab chikarish va Fan asosida tugri amalga oshirilayotgan almashlab ekish dexkonchilik sistemasini tashkil kiluvchi bosh omil xisoblanadi.
Almashlab ekishning asosiy maksadi:

• 
  Tuproq unumdorligin oshirish va undagi ozuka elementlaridan samarali foydalanish
  
• 
  Kishlok xujaligi ekinlarining xosildorligini oshirish va uni sifatini yaxshilash.
  
• 
  Ekinlarning begona о‘tlar Bilan ifloslanishini, xasharotlar va kasalliklar Bilan zararlanishini kamaytirish.
  
• 
  Eroziya va boshka agrometeorologik salbiy ta’sirini kamaytirish.
  

Ushbu vazifalarni amalga oshirishda nafakat ekinlarni almashlab ekish, yerga ishlov berishni xam tugri amalga oshirishdan iboratdir. Yerni ugitlash, begona о‘tlarga, xasharotlarga va kasalliklarga Karshi kurashish xam almashlab ekish doirasida amalga oshirish kerak. Ekinlarni almashlab ekishning eng muxim tomoni shundaki, xar xildagi ekinlar xar xildagi tashki faktorlardan ta’sirlanadi, shu sababli xar xildagi ekinlarning tashki faktorlardan foydalanishi xam xar xil buladi. Shu sababli xar xil ekinlar uzlarini xar xil sostavida organik koldiklar koldiradi va xar xilda ildizlaridan organik moddalar chikarib, uzidan keyingi ekin uchun ozika tayyorlanadi.
Ekinlarni almashlab ekishning zarurligini xar xildagi olimlar xar xilda tushuntirgan. Teyer Libixlar oziklanishi nuktai nazaridan almashtirib ekish zarur deb kursatadi. Dekandol, Make rva boshkalar ekinlar almashtirilib ekilmasa zaxarli muammolar kupayib ketadi yeb tushuntiriladi. P.A.Kostichev, V.R.Valyamslar xar xil usimliklarning simbiotik xususiyatlari (dukkaklilar) tuprokning fizik xususiyatiga xar xilda ta’sir etishi nuktai nazaridan almashlab ekish deb kursatadilar.
Ushbu xar uchala nazariyada xam tugri, birok ularning xammasi xam bir tomonlamadir. D.N.Pryanishnikov barcha tajriba va nazariyalarni jamlab almashlab ekishda ekinlarni ratsional almashtirib ekish zarurligini kuyidagi 4 ta sababni kursatadi:

• 
  ximik
  
• 
  fizik
  
• 
  biologik
  
• 
  iqtisod
  

Biroq, xozirgi vaktda almashlab ekishda ekologik tartibda xam urnatish zarur.