İQTİsadiyyatin təNZİMLƏNMƏSİ SİstemiNDƏ HÜquqi TƏNZİMLƏMƏ aləTİ KİMİ DÖVLƏt proqramlarinin əHƏMİYYƏTİ
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
47
torpaq və aqrar islahatları institusional baxımdan faktiki olaraq baĢa çatmıĢdır. 1695,1 min hektardan çox torpaq sahəsi əvəzsiz olaraq kəndlilərə paylanmıĢ, kolxoz və sovxozların yerində fermer təsərrüfatları yaradılmıĢdır. Hazırda kənd təsərrüfatı məhsulunun 99,8%-i özəl bölmədə istehsal olunur. Bu proses ölkədə mühüm sosial- siyasi dəyiĢikliklərlə yanaĢı, kənd təsərrüfatı sahələrinin iqtisadi səmərəliliyinin yüksəlməsinə də təkan vermiĢdir. Son illərdə bir sıra ərzaq məhsulları idxalının xeyli dərəcədə azalması buna bariz sübutdur. Sahibkarlığın inkişafının Heydər Əliyev modelinin təməl prinsipləri. Heydər Əliyev tərəfindən müəyyən edilmiĢ və onun rəhbərliyi ilə uğurla həyata keçirilmiĢ sahibkarlığın inkiĢafı strategiyasının aĢağıdakı mühüm məqamları nəinki ölkəmizin inkiĢafında müstəsna rol oynamıĢ, hətta bir model olaraq keçid iqtisadiyyatı ölkələrinin iqtisadi inkiĢafı baxımından nümunə kimi qəbul edilə bilər: -
Sahibkarlığın inkiĢafına yönəldilmiĢ tədbirlərin sistemliliyinin təmini. Sahibkarlığın inkiĢafı problemlərinin bir-biri ilə əlaqədar olması, onların həllinin müəyyən bir sistemin daxilində reallaĢmasını zəruri edir. Belə ki, müəyyən bir istiqamətdə sahibkarların problemlərinin həllinə nail olmaqla ölkədə iĢgüzar fəaliyyətin əlveriĢli mühitini təmin etmək mümkün deyil. -
Ölkəmizdə dövlət-sahibkar münasibətlərini tənzimləyən əsas prinsiplər müəyyənləĢdirilmiĢdir. Dövlətin uzunmüddətli iqtisadi siyasətinin baĢlıca istiqamətləri və prinsipləri əsasında sahibkarlığın inkiĢafı keyfiyyətcə yeni təsərrüfatçılıq münasibətləri sisteminin formalaĢmasına əsaslanır. Göstərilən prinsiplər dövlətin sahibkarlığın inkiĢafında üzərinə götürdüyü öhdəlikləri və sahibkarın cəmiyyətə münasibətdə məsuliyyətinin əsas
müddəalarını formalaĢdırmıĢdır. -
sahibkarlığın davamlı inkiĢafının təmin edilməsi bu məqsədlə dövlətlə sahibkarlar arasında tərəfdaĢlığın institusional təĢkilini zərurətə çevirmiĢdir. Sahibkarlar artıq mövcud problemlərin həllində iĢtirak edir. Bu baxımdan yaradılmıĢ mexanizmlər (Azərbaycanda Ġxracın və Ġnvestisiyaların TəĢviqi Fondu, Sahibkarlar ġurası, 48
Biznes Tədris Mərkəzləri və s.) dövlət-sahibkar münasibətlərinin sivil müstəvidə inkiĢafında əhəmiyyətli rol oynamaqdadır. Heydər Əliyevin sahibkarlığın inkiĢafı modelinin mühüm səciyyəvi xüsusiyyətlərindən biri həmin model çərçivəsində davamlı inkiĢaf üçün əsaslı zəminin formaladırılmasıdır. Hazırda Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab Ġlham Əliyevin rəhbərliyi ilə bu strateji xətt uğurla davam etdirilir. Dövlət- sahibkar münasibətlərinin inkiĢaf etdirilməsi, biznes mühitinə dair qanunvericiliyin və inzibati prosedurların təkmilləĢdirilməsi, regionlarda sahibkarlığın inkiĢafına dövlət dəstəyi mexanizmlərinin səmərəliliyinin artırılması, sahibkarların maarifləndirilməsi və onların iĢgüzar əlaqələrinin inkiĢafı istiqamətində davam etdirilən məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində ölkə iqtisadiyyatında özəl sektorun payı 80%-dən çoxdur, məĢğul əhalinin isə təqribən 70%-i bu sektorda cəmləĢmiĢdir. Bu dövrdə görülən iĢlər içərisində 1999-cu ilin sonunda Neft Fondunun yaradılması xüsusi qeyd edilməlidir. Vaxtında qəbul edilmiĢ bu qərar iqtisadi inkiĢafda yeni mərhələnin baĢlanmasını göstərir və Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin milli sərvətlərimizdən gələcək nəsillərin bəhrələnməsi və iqtisadiyyatın kompleks inkiĢafının təmin olunmasına yönəlmiĢ uzunmüddətli iqtisadi strategiyasının məhsulu kimi qiymətləndirilməlidir. Bu davamı olaraq 2004-cü ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı ilə təsdiq edilmiĢ ―Neft və qaz gəlirlərinin idarə olunması üzrə uzunmüddətli strategiya‖ (2005-2025-ci illər) mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Həmçinin son illər Azərbaycanda yoxsulluğun azaldılması, sosial-iqtisadi rifahın yüksəldilməsi, regional və sahəvi inkiĢafın təmin edilməsi istiqamətində həyata keçirilmiĢ və keçirilən iqtisadi islahatların, tədbirlərin (bu islahat və tədbirlərin hansı siyasi sənədlərlə həyata keçirilməsi yuxarıda qeyd edilmiĢdir) davamlı nəticəsi olaraq ölkədə əhalinin həyat səviyyəsi ilbəil yüksəlir, iqtisadiyyatın regional və sahəvi kəsimdə inkiĢafı reallaĢır. Azərbaycan iqtisadiyyatında 2012-ci ildə ÜDM-in real artım tempi 2.2% təĢkil etmiĢ və cari qiymətlərlə 54 milyard manat olmuĢdur. AdambaĢına düĢən ÜDM-in 49
həcmi 5884.5 manat (7490.5 ABġ dolları) təĢkil etmiĢdir. Neft-qaz sektoru üzrəb 2012- ci ildə 2011-ci ilə nisbətən 5.0% azalma qeydə alınmıĢdır. Bu sektorun ÜDM- də xüsusi çəkisi 47.3% (2011-ci ildə: 51.2%) təĢkil etmiĢdir. 2012-ci ildə qeyri-neft sahələrinin inkiĢaf dinamikası ümumilikdə bu sahənin real ifadədə 9.7% (2011-ci ildə: 9.4%) artması ilə nəticələnmiĢdir. Belə ki, 2011-ci ilə nisbətən 2012-ci ildə rabitə sahəsi 15.9%, nəqliyyat sahəsi 5%, tikinti sahəsi 18%, kənd təsərrüfatı 5.8%, ticarət sahəsi isə 9.6% artmıĢdır. 2012-ci ildə ölkədə iqtisadiyyatın və sosial sahələrin inkiĢafına bütün maliyyə mənbələri hesabına 15338.5 mln. manat və ya ötən ilin müvafiq dövründə olduğundan 18% çox əsas kapitala investisiya yönəldilmiĢdir. Əsas kapitala qoyulmuĢ vəsaitin 78.8%-ni daxili investisiyalar, 21.2%-ni isə xarici investisiyalar təĢkil etmiĢdir. 2012-ci ildə əsas kapitala yönəldilmiĢ ümumi investisiyaların 11690.5 milyon manatı (76.2%-i) qeyri-neft bölməsinin, 3648 milyon manatı (23.8%-i) isə neft bölməsinin inkiĢafında istifadə edilmiĢdir. 2012- ci ilin 1 dekabr tarixinə iqtisadiyyata banklar tərəfindən kredit qoyuluĢlarının həcmi keçən ilin 1 dekabr tarixinə nisbətən 22.1% artaraq 11721.3 mln. manat təĢkil etmiĢdir. 2012-ci ildə ÜDM-in real artım tempi 5.8% təĢkil etmiĢ və cari qiymətlərlə 57.7 milyard manat olmuĢdur. AdambaĢına düĢən ÜDM-in həcmi 6207.3 manat (7912.5 ABġ dolları) təĢkil etmiĢdir. Neft-qaz sektoru üzrə 2013-cü ildə 2012-ci ilə nisbətən 1.0% artım qeydə alınmıĢdır. Bu sektorun ÜDM-də xüsusi çəkisi 43.4% təĢkil etmiĢdir. 2013-cü ildə qeyri-neft sahələrinin inkiĢaf dinamikası ümumilikdə bu sahənin real ifadədə 10.0% (2012-ci ildə: 9.7%) artması ilə nəticələnmiĢdir. 2012-ci ildə ölkədə iqtisadiyyatın və sosial sahələrin inkiĢafına bütün maliyyə mənbələri hesabına 17872.1 mln. manat və ya ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 15.1% çox əsas kapitala investisiya yönəldilmiĢdir.
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|