İBTİDAİ İcma quruluşU
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1920 aprel
- 1920 iyun
- 1920 23 iyun-12 sentyabr
- 1920 24 iyun
- 1920 12 sentyabr
- 1920 16 mart
1919 9 avqust İngilis-İran sazişi bağlanması. Sazişin bağlanması nəticəsində İran siyasi və iqtisadi cəhətdən Böyük Britaniyadan asılı vəziyyətə düşdü. İngilis-İran sazişi həmçinin Cənubi Azərbaycanda milli-azadlıq hərəkatına təkan verdi, ingilis müstəmləkəçilərinə və İran hökumətinə qarşı mübarizə şiddətləndi 1919–1920 Təbriz, Zəncan və Xoy şəhərlərində İngilis-İran sazişinin ləğvini və Vüsuqüddövlənin dövlət işindən kənarlaşdırılmasını tələb edən çıxışların keçirilməsi
ADF-nin üzvlərindən biri neçəsinin həbs edilməsi ilə İranda dinc çıxışların üsyana çevirilməsi 1920 7 aprel Təbrizdə silahlı üsyan baş verməsi. Silahlı üsyan nəticəsində Cənubi Azərbaycanda milli-azadlıq hərəkatı yeni mərhələyə daxil oldu, milli-azadlıq hərəkatı silahlı üsyan xarakteri aldı, Təbrizdəki silahlı qüvvələrin əksəriyyəti üsyançılara qoşuldular, üsyançılar dövlət idarələrini ələ keçirdilər, Təbrizə daxil olmuş polis dəstələri şəhəri tərk etməyə məcbur oldu. Təbrizdə silahlı üsyana rəhbərlik etmək üçün Ş.M.Xiyabaninin başçılığı ilə İctimai İdarə Heyəti (İİH) təşkil olundu, Ş.M.Xiyabani Azərbaycanın adı rəsmi ad kimi Azadıstan elan etdi
Eynüddövlənin Azərbaycan əyalətinə vali göndərilməsi. İctimai İdarə Heyətinin 8 maddədən ibarət tələblərini Eynüddövləyə göndərməsi. Eynüddövlə, İctimai İdarə Heyətin 8 maddədən ibarət tələblərini qəbul etdikdən sonra, valiyə Təbrizə daxil olmağa icazə verildi 1920 iyun Gilan respublikasının elan olunması 1920 23 iyun Ş.M.Xiyabaninin rəhbərliyi Milli Hökumət yaradılması. Milli Hökumət mövcud olduğu dövrdə ingilis müstəmləkəçilərinin və mürtəce İran hökumətinin ölkədə ağalığına qarşı çıxır, bütün İranın demokratikləşdirməsini qarşısına məqsəd qoydu, İranda şah rejiminin ləğvinə və respublika yaradılmasına çalışdı, irticanın Cənubi Azərbaycana münasibətdə ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizə apardı, ümumxalq mənafeyinə cavab verən demokratik dəyişikliklər həyata keçirdi 1920 23 iyun-12 sentyabr Milli Hökumətin fəaliyyəti dövrü. Milli Hökumət fəaliyyəti dövründə sənaye, kənd təsərrüfatı, maarif, maliyyə, səhiyyə, ədliyyə və.s. sahələrdə islahatlar həyata keçirdi, şəkər zavodu, toxuculuq və dəri fabrikləri tikildi, kənd təsərrüfatı bankı və Milli bank açıldı, pul islahatı aparıldı, şəhər bələdiyyəsinə seçkilər keçirilməsi planlaşdırıldı, Təbrizdə xalça fabriki tikilməsinə başlanıldı, bir sıra sahələr üzrə idarə və nazirlikləri yaradıldı, Təbrizdə pulsuz qız məktəbi açıldı, yeni aşılmış məktəblərə Bakıdan müəllimlər dəvət edildi, müdafiə və hərbi qüvvələrin yaradılması sahəsində işlər görüldü, milli qvardiya təşkilinə başlanıldı, şəhər əhalisindən və Təbrizə gəlmiş kəndlilərdən gələcəkdə ümumi sayı 12 minə çatdırılacaq hərbi əstələlər yaradıldı. Milli Hökumət hərbi qüvvələrin yaradılması sahəsində digər tədbirlər gördü - şəhər əhalisindən yeni jandarm və polis dəstələri təşkil edildi, üsyançılara qoşulmuş jandarm dəstələrində nizam-intizam yaratdı, onların təlimi üçün xüsusi polis məktəbi açıldı (amma, məhkəmə və inzibati islahatlar keçirilmədi)
Milli Hökumətin “Təcəddüd” qəzeti redaksiyasının binasından Alaqapıya köçürülməsi 1920 sentyabr Hidayət Müxbirüssəltənənin vali sifətilə Təbrizə gəlməsi. şəhərin kənarında düşərgə salaraq üsyançılara qarşı tədbirlər həyata keçirməsi
Alaqapı ələ keçirildi, Ş.M.Xiyabani xaincəsinə öldürüldü, üsyançılara amansız divan tutuldu, yüzlərlə üsyançı həbs, edam və sürgün edildi, nəhayyət üç ay fəaliyyət göstərmiş Milli Hökumət süqut etdi. Beləliklə, milli- zadlıq hərəkatı ingilislərin köməyi ilə İran irticası tərəfindən yatırıldı. AXÇ və Milli Hökumətinin süqutu arasında oxşarlıq var idi. Belə ki, hər iki hökumət xarici müdaxilə nəticəsində süqut etmişdi. Məğlub olmasına baxmayaraq 1917-1920-ci illər Cənub Azərbaycanda baş verən milli-azadlıq hərəkatı xalqın azadlıq uğrunda mübarizə tarixində əhəmiyyətli rol oynadı və sonrakı nəsilləri yeni mübarizələrə ruhlandıran örnək oldu
Sovet-İran müqaviləsinin imzalanması 1925-1941 Rza şahın İranda hakimiyyəti AZƏRBAYCAN SSRİ 1920-1930-CU İLLƏRDƏ 1920 28 aprel Azərbaycan SSRİ-nin yaradılması 1920 28-30 aprel Bolşeviklərin Lənkəran, Salyan, Şuşa və Ağdamda yerli hakimiyyəti öz əllərinə alması 1920 16 mart Moskva müqaviləsi. RSFSR ilə Turkiyə arasında imzalanan müqaviləyə əsasən Azərbaycanın himayəçiliyi altında Naxçıvanın muxtar ərazi olmasına razılıq verildi, Azərbaycan Naxçıvanı üçüncü dövlətə güzəştə gedə bilməzdi 1920 may XI Qızıl ordunun Gəncə, Şamaxı, Göyçay, Şəki, Zaqatala, Balakən və Qarabağı nəzarət altına alması 1920 3 may Bolşeviklərin qəza, mahal və kənd inqilab komitələri yaratması 1920 5 may Bolşeviklərin bütün xan, bəy, vəqf torpaqlarını müsadirə edərək ödənişsiz kəndlilərə paylaması 1920 6 may Azərbaycan SSR-in birinci sovetlər qurultayının keçirilməsi. Qurultayın qərarı ilə Azərbaycan İnqilab Komitəsi ləğv edildi, RSFSR Konstitusiyası nümunəsində Azərbaycan SSR-in ilk Konstitusiyası qəbul edildi, Konstitusiyada dövlət orqanlarının strukturu rəsmiləşdirildi, Azərbaycan SSR XKS-i yenidən təşkil edildi və Azərbaycan MİK seçildi. Bununla da, Azərbaycan SSRİ-nin hüquqi cəhətdən qurulması başa çatdı və dövlət orqanlarının strukturu müəyyənləşdirildi 1920 7 may Bolşeviklər tərəfindən ordu və donanmanın yenidən təşkil olunması 1920 12 may Bolşeviklər tərəfindən silki və mülki rütbələrin (zadəgan,bəy, xan, knyaz və s.) ləğv edilməsi Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|