H,N. Rzayev tarix el/nhri namizədi, Bakı Avrasiya Universiteti beynəlxalq
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
dəliyin bir səviyyəsindən digərinə, daha geniş münasibətlərin yaradılması və qarşılıqlı münasibətlərin pisləşməsi nəticəsində əksinə səfirlikdən missiyaya keçməsi halları mümkündür. Missiyanın səfirliyə çevrilməsi hər iki dövlətin hökümətləri arasında ikitərəfli danışıqlar nəticəsində baş verir. Əldə olunmuş razılaşma, müvafiq missiya və bu missiyanın yerləşdiyi dövlətin XİN arasında notalar mübadiləsi yolu ilə rəsmiləşdirilir. Eyni zamanda diplomatik nümayəndələrin dərəcələri artırılır, yeni diplomatik nümayəndələr səfir dərəcəsinə yüksəlirlər. Diplomatik nümayəndəlik bağlandıqda, diplomatik nümayəndəliyi akkreditə edən dövlət onu geri çağırdıqda, diplomatik münasibətlər kəsildikdə və ya akkreditə edən dövlətlə nümayəndəliyi qəbul edən dövlət arasında müharibə vəziyyəti yarandıqda öz fəaliyyətini dayandırır. Diplomatik münasibətlərin kəsildiyi halda diplomatik nümayəndəlik bağlandıqda və ya diplomatik nümayəndə geri çağırıldıqda (Diplomatik nümayəndənin geri çağırılması) diplomatik nümayəndəliyi qəbul edən dövlət, hətta silahlı münaqişə baş verdikdə belə diplomatik nümayəndəlik binasına onun əmlakı və arxivi (Diplomatik arxiv) ilə birlikdə hörmətlə yanaşmalı və qorumalıdır. Akkreditə edən dövlət diplomatik nümayəndəliyin binasını, onun əmlakını və arxivlərini nümayəndəliyin yerləşdiyi dövlət üçün məqbul olan hər hansı digər dövlətin diplomatik nümayəndəliyinə həvalə edə bilər. Bütün bu hallarda diplomatik nümayəndəliyin heyət üzvlərinin onların ailələri və əmlakları ilə birlikdə maneəsiz çıxıb getməsi üçün zəruri imkanlar yaratmalıdır, o cümlədən onları vacib olan nəqliyyat vasitələri ilə təmin etməlidir. Beynəlxalq təcrübədə diplomatik nümayəndəliyin digər növlərinə də rast gəlinir. Məs., Liviya Sosialist Xalq Ərəb Camahiri ənənəvi diplomatik institutlardan imtina etmişdir. XİN ləğv olunmuş, əvəzində xarici əlaqələr üzrə Xalq Bürosu yaradılmış, səfirliklərin əvəzinə katiblər başda olmaqla “Xalq komitələri” təşkil olunmuşdur. Etimadnamələr, diplomatik dərəcələr, diplomatik pasport ləğv olunmuşdur.
Bəzi ölkələrdə “Maraq şöbələri” (Maraq büroları) təsis olunmuşdur. Mahiyyətinə görə onlar dövlətlər arasında rəsmi diplomatik münasibətlər olmadıqda diplomatik nümayəndəlik forması kimi çıxış edirlər. 1970 illərdə Kuba-Amerika münasibətləri kəsildikdən sonra Havanada İsveçrə səfirliyi yanında ABŞ-ın “Maraq şöbəsi” açması haqda razılaşma əldə olundu. Eyni zamanda Kubanın maraqlarını təmsil edən anoloji şöbə də ABŞ-da Çexoslovakiya (indiki Çexiya) səfirliyi yanında açıldı. 1999 il Yuqoslaviya böhranı dövründə Belqradm ABŞ-da və digər Avropa dövlətlərində maraqlarını Rusiya təmsil edirdi. Şöbələr (bürolar) əvvəllər səfirlik yerləşmiş binalarda, eləcə də üzərinə diplomatik nümayəndəlik funksiyalarını götürən ölkələrin diplomatik nümayəndəlikdə yerləşə bilər. Onları səfirlikdən zahiri əlamətlər ayırır: binalarda lövhələr və dövlət bayraqları, eləcə də şöbələrə rəhbərlik edən şəxslərin vəzifə adları olmur. Yerdə qalan hallarda, o cümlədən gəldiyi ölkənin rəsmi orqanları və şəxsləri ilə birbaşa əlaqələr hüququna münasibətdə onların
vəzifələri adi
diplomatik nümayəndəliklərin vəzifələrindən fərqlənmir. Diplomatik nümayəndəliklərin statusu, vəzifələri və funksiyaları məsələlərini bilmək gündəlik diplomatik fəaliyyətdə mühüm olduğu üçün bu barədə geniş şərhə ehtiyac vardır. Diplomatiya hüququ dövlətin xarici əlaqələr orqanlarının status və funksiyalarını tənzimləyən normaların məcmusundan ibarət olan beynəlxalq hüquq sahəsidir. Dövlətlər arasında diplomatik münasibətlərin yaranması, adətən, diplomatik nümayəndəliklərin mübadiləsinə səbəb olur. Lakin bu cür mübadilə üçün xüsusi razılaşmanın olması zəruridir. Ta qədimdən bəri dövlətlər xarici əlaqələrini həyata keçirmək üçün digər ölkələrə özlərinin xüsusi nümayəndələrini və ya səfirlərini təyin edirdilər, indi də ölkələr biri-birində müvəqqəti və daimi nümayəndəliklərini və ya missiyalarını təsis edir, öz nümayəndələrini ikitərəfli danışıqlarda və ya hər hansı çoxtərəfli konfranslarda, konqreslərdə və ya təntənəli mərasimlərdə iştirak etmək üçün göndərirlər.
Hazırda dövlətlərin xarici əlaqələri geniş, çoxcəhtli və eyni zamanda daimi xarakter almışdır. Ona görə də xarici münasibət orqanlarının müxtəlif formaları mövcuddur. Bütün bu orqanlar daimi və ya müvəqqəti olaraq, onları təsis edən və göndəron dövlətin müəyyən etdiyi, həmin dövlətin xarici siyasət mənafeyinə uyğun gələn funksiya və vəzifələri yerinə yetirirlər. Ümumi beynəlxalq hüquq normalarına, göndərən və qəbul edən dövlətlər arasındakı ikitərəfli razılaşmalara müvafiq olaraq gəldikləri ölkədə onlar müəyyən hüquq, imtiyaz və immunitetdən istifadə edirlər. Xarici əlaqə orqanları içərisində xarici dövlət başçıları yanında akkreditə olunmuş diplomatik nümayəndəliklər - səfirliklər və missiyalar mühüm rol oynayırlar, çünki onlar dövlətin, onun hökümətinin bilavasitə nümayəndəsi olub gəldikləri ölkələrdə dövlət və hökümət başçıları ilə birbaşa əlaqə yaradırlar. Səfirliklər və ya missiyalar digər dövlətin razılığı ilə, həmin digər dövlətin başçısı yanında dövlətin daimi nümayəndəliyi kimi dövlət tərəfindən təsis edilir. Bu nümayəndəliklərin başında səfirlər, diplomatik nümayəndələr, işlər müvəkkilləri dururlar. 1961-ci il Vyana Konvensiyasının 14-cü maddəsinə uyğun olaraq səfirlər dövlət başçıları yanında (etimadnamə təqdim etməklə), diplomatik nümayəndələr hökümət başçıları yanında və işlər müvəkkili isə xarici işlər naziri yanında akkreditə olunurlar və özlərinin xarici işlər nazirinin müvafiq məktubunu onlara təqdim edirlər. İşlər müvəkkilinin təyin edilməsi, bir qayda olaraq, müvəqqəti xarakter daşıyır və hər halda, diplomatik əlaqələrin tam normal- laşdırılmağına dəlalət edir. Öz dərəcəsinə görə səfirliklər diplomatik nümayəndəlik hesab olunurlar. Bir vaxtlar 1815-ci il Vyana konqresinin qərarlarına əsasən səfirliklər ancaq böyük dövlətlərdə yaradılırdı. Hazırla səfirliklər diplomatik nümayəndəliklərin ən yüksək növü hesab edilir və yerləşdiyi ölkə ilə diplomatik münasibətlərin yüksək səviyyədə olmasına dəlalər edir. Dövlətin xarici işlər idarəsi ilə, həmçinin digər dövlətlərin bu dövlətdə akkreditə edilmiş xarici nümayəndələri ilə gündəlik əlaqə 34 Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|