Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Paylayıcı val
- Pazlı val birləşməsi
Paslanmayan polad 51
lərini yüksəldən və onu korroziyaya davamlı edən Ni, Mn, Ti, Nb, Co, Mo əlavə edilir. Paslanmayan poladın tərkibində Cr-un miqdarı nə qədər çox olarsa, onun aqressiv mühitdə korroziyaya davamlığı da bir o qədər yüksək olur. Korroziyaya davamlıq onunla izah olunur ki, xrom tərkibli poladdan olan hissənin səthində nazik oksid təbəqəsi yaranır. Burada metalın bircinsliliyi böyük rol oynayır. Bircinsli pola- dın səthində kristallararası korroziya baş ver- məsi üçün şərait yaranmır. Kimyəvi tərkibinə görə paslanmayan pola- dlar xromlu, xrom-nikelli və xrom-marqanslı olaraq fərqlənirlər. Strukturuna görə xromlu poladlar martensit, yarımferrit və ferritə bölünürlər. Korroziyaya qarşı martensit növlü xromlu paslanmayan poladlar ən yaxşı davamlığa malikdirlər. Xromlu palsanmayan poladlardan yaylar,
hidravlik preslərdə klapanlar, turbin kürələri, krekinq prosesinin armaturu, kəsici alətlər və məişət əşyalarının hazırlanmasında tətbiq olunur. Onlar xrom-nikel və xrom-marqans-nikel austenit, austenit-ferrit, austenit-martensit və austenit-karbidlərə bölünürlər. Austenit fazalı paslanmayan poladlar kristallararası korro- ziyaya meyilli olduqlarından onların tərkib- lərinə stabilləşdirici elementlər Ti və Nb əlavə olunur. Kristallararası korroziyaya davamlığı həmçinin karbonun miqdarını 0,3%-ə qədər azaltmaqla da əldə etmək olur. Stabilləş- dirilmiş austenitdən əldə olunmuş pas- lanmayan poladlar aqressiv mühitdə işləyən qaynaq aparatlarında tətbiq olunur. Xrom-nikel və xrom-nikel-marqans poladları sənayedə geniş istifadə olunur. Konstruksiyaların yüksək temperaturda (550°C) böyük yüklər altında işləyən elementləri üçün yüksək möhkəmliyə (s
= 1200÷1500 МPa ), yüksək özlülüyə və yaxşı qaynaq olunabilmə qabiliyyətinə malik köhnələn martensit fazalı paslanmayan polad- lardan istifadə olunur. Paslanmayan poladlar həm təzyiq altında emal olunmuş halda, həm də tökülmüş halda tətbiq olunur.
(alm. rostfreier Stahl, ingl. Stainless steel) Paylayıcı val → qazpaylayıcı mexanizmin əsas hissəsi olub, daxili yanma mühərrikində qazın verilməsini və çıxışını, həmçinin işçi taktını sinxronizə etməyə xidmət
edən → dirsəkli valdır. Müasir avtomobillərdə paylayıcı val silindr blokunun üst tərəfində yerləşdirilir və dirsəkli valla qayış və ya zəncirlə əlaqələndirilir. Paylayıcı vallar →dirsəkli vala nisbətən iki dəfə kiçik sürətlə fırlanır, çünki dirsəkli valın iki dövrü bir iş tsiklini yaradır (dördtaktlı mühərriklərdə). Valın üzərində yerləşən dir- səklərin sayı sorma və xaricetmə klapanların sayına bərabərdir. Beləliklə hər klapana bir dirsək uyğun gəlir, hansı ki, klapan itələ- yicilərinin dəstəklərinə toxunaraq onu açır. Dirsək klapanı sətbəst buraxdıqda o, güclü ge- riyə itələmə yayların köməyi ilə sürətlə qa- panır.
Paylayıcı val mühərrik boyu uzanır. Sorma və xaricetmə dirsəklərində əlavə olaraq, hər silindrdə püskürtmə nasosunu işə salan ya- nacaq dirsəyi nəzərdə tutulur. İki istiqamətdə fırlanan mühərriklərdə hər bir istiqamət üçün nəzərdə tutulmuş paylayıcı vallar yanaşı yer- ləşdirilir. Köməkçi valı şaquli istiqamətdə hərəkət etdirməklə lazımı valı işə salmaq olur.
Şəkil 1. Silindr blokuna bərkidilmiş paylayıcı val
(alm. die Nockenwelle, ingl. Camshaft) Pazlı val birləşməsi →
Pazlı pres mexaniki və ya hidravlik işləyən yüksək gücə malik presdir. İtələyicini hərəkətə gətirmək üçün presin yuxarı hissəsi ilə itələyci arasında yerləşən pazdan istifadə olunur (şəkil1).
Pazlı pres 52
Pazın qalxma bucağı təxminən 360°-dir. Sür- tünmə qüvvəsi nəzərə alınmadıqda itələyici və paz mexanizmi arasındakı öütrmə nisbətini 1,7:1 kimi olur. Bu mexaniki eksentrik pazlı presdə paz eksentrik ötürmə mexanizmi ilə hərəkətə gətirilir. İtələyici və paz arasına to- xunma səthinin böyük olması və presin gövdəsinin stabil quraşdırılması sayəsində presləmə zamanı yaranan eksentrik yükləməyə o qədər də həssas deyil. İtələyicinin dönməsi baş vermir. Pazlı preslər əsasən ştampla döymədə tətbiq olunur. Ötürmə mexanizminin dəzgahın arxa hissəsində yerləşdirilməsi nəticəsində onun ümumi hündürlüyü →çarx- qolu-sürgüqollu preslərinə nisbətən kiçikdir. Mexaniki pazlı preslərin gücü 20÷120 MN arasında yerləşir. Gedişlərin sayı 70÷20 1/dəq- dir. Hidravlik pazlı preslərdə 800 MN qədər güvvə yaratmaq mümkündür.
(alm. die Keilpresse, ingl. Wedge Press) Pelton turbini çəlləkvari pərlərə malik →hidroturbindir. Maye işçi val üzərində yer- ləşmiş pərlərə yüksək təzyiq altında ucluqlar vasitəsitə vurulur (şəkil 1). Şırnağın təsir müstəvisi pərin ortasından keçir. Bu turbin ilk dəfə olaraq amerikalı mühəndis A.Pelton tərəfindən 1889-cu ildə ixtira edilib tətbiq edilmişdir. O, su elektrik stansiyalarında suyun kinetik enerjisindən istifadə edən, ən geniş yayılmış aktiv turbinlərdən sayılır. Pelton turbini ucluqdan, işçi çarxdan və suyun axması üçün kanaldan ibarətdir. Su yığılmış anbardan boru vasitəsilə ucluqdan keçərək turbinin pərlərinə yönəlir. →Reaktiv turbinlərdən fərqli olaraq sorucu boruya ehtiyacı yoxdur, su işçi sahəyə fasiləli daxil olur. Su yalnız təzyiq şırnağının işçi zonasını keçdikdən sonra pərlərə verilir. Ucluğun daxilində iynə yerləşir. Onun hərəkəti və uyğun olaraq ucluğun en kəsiyi ilə suyun həcmi tənzimlənir. Təzyiq borusunda hidravlik zərbənin qarşısını almaq və istismar zamanı təcillənmədə yükləməni azaltmaq üçün deflektorlardan istifadə edilir. Deflektorlar şırnağı bütövlükdə və ya hissə- hissə işçi çarxın periferiyasına yönəldir, və su pərlərdən yan keçir. Pərlərin sayı vurulan şırnağın boşa işləməsi şərtinə əsasən seçilir. Bir çix Pelton turbinləri 18 ÷ 25 pərlərə ma- likdirlər. Bu turbinlərin valı həm üfüqi, həm də şaquli vəziyyətdə olur. Üfüqi quruluşlu tur- binlərdə bir valda bir, iki və ya daha çox işçi çarxlar yerləşdirilə bilir. Hər çarxa iki və daha artıq ucluq xidmət edir. Şaquli turbinlər bir işçi çarx və bir neçə uclqudan ibarət hazırlanırlar. Bir ucluğun gücü 10 m³/s civarında yerləşir. Ucluqda yaranan su təzyiqi 200 bar-dır.
Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|