Həyata nüfuz anı Demokratiyanın ibrətamiz erkən tarixinə baxış
Yüklə 4,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
26
Demokratiya və layiq olanların hakimiyyəti
Adamlar öz bədbəxtliklərində taleyi, Allahları və istənilən hər şeyi günahlandırmağa meyllidirlər. Platon
İnsanın biliyi və qüdrəti üst-üstə düşür. Frensis Bekon Qulun bədəninin ətrafındakı zənciri qırmaq asandır, onun beyni ətrafındakı zənciri qırmaq isə çox çətindir. A.İ.Gertsen
Son iyirmi ildə Şərqi Avropada, Mərkəzi Asiyada və Afrikanın şimalında baş verən siyasi kataklizmlər demokartik dövlət quruluşunun bərqərar olunması cəhdləri ilə müşayiət olunmuşdur. Elmi kommunizmin banilərinin əsr yarımdan çox əvvəl işlətdikləri ifadədən istifadə etmək istəsək, dünyanın müxtəlif ölkələrində demokratiya kabusu dolaşmağa başlamışdır. Lakin öz sələfi kimi, onun da bu dəfə ideyadan gerçəkliyə qədəm basması o qədər də uğurlu olmamışdır. Bəzi məkanlarda bu quruluşun təşəkkül tapması baş tutsa da, əksər ölkələrdə uğursuzluğa uğramış, əvvəlki başqa hakimiyyət nümunələrini yada salan eybəcər karikaturanı xatırlatmışdır. Axı Hamletin atasının kabusunun çağırışı da artıq nəyinsə çürüdüyü Danimarka krallığına əlavə bədbəxtlik bəxş etmiş, onun sədaqətli oğlunun həyatına son qoyulmasına səbəb olmuşdu. Lakin bu uğursuzluqda demokratiyanın hansısa «anadangəlmə» qüsurlarını, onun uydurma Qabil damğasını axtarmağa da ehtiyac yoxdur. Başlıca səbəb burasındadır ki, hakimiyyətə gələn hər bir qüvvə öz atavist baxışlarına uyğun olaraq yeni sintetik dövlət quruluşu yaratmış və onu ümumi dəbə uyğun olaraq «demokratik respublika» adlandırmışdır. Bu quruluşda hətta ibtidai icma və feodalizm qalıqlarına da rast gəlmək mümkündür, çünki traybalizm və bəzi əyalətlərin az qala müstəqillik istəyi ön plana keçmişdir. Xalqlar isə daima hakimiyyətlərinə layiq olduqlarını həmin tarix kəsiyində əyani olaraq göstərə bilmişlər. Demokratiya çağırışına, demək olar ki, xalqların hamısı ordu intizamı ilə cavab vermiş, özləri üçün yeni olan quruluşun meydana gəlməsi ehtimalına bütün dərdlərin dərmanı, panatseya kimi baxaraq, onu həqiqi xoşbəxtlik yolu, xilas imkanı kimi qəbul etmişlər. Onların belə münasibəti, ümumilikdə demokratiya barədə müsbət baxışları, onun zəfər çaldığı ölkələrin nəcib nümunələrinə əsaslanırdı. Təkcə ümidin yaratdığı eyforiya hesabına xalqlar ölkələrinin və özlərinin tarixi təcrübəsini, zülmə boyun əymək ənənəsini tamamilə unudurdular, Şərq münəccimləri İisus Xristos anadan olanda parlayan Vifleem ulduzuna doğru istiqamətləndikləri kimi, demokratiyanın işığına pənah gətirirdilər. Onlar güman edirdilər ki, yeni konstitusiyanın qəbul edilməsi və orada yeni prinsiplərin, müddəaların təsbit edilməsi ilə, həm də bazar iqtisadiyyatı elementlərinə yol açılması ilə firəvan həyata qovuşacaqlar, ehtiyac
27
girdabından birdəfəlik xilas olacaqlar. Bir qədər vaxt keçdikdən sonra həmin müddəaların havanı titrədən səsdən başqa heç nəyə təsir göstərmədiyini, inhisarın liberal iqtisadiyyatı öz caynağına aldığını gördükdən sonra bütünlüklə yanıldıqları qənaətinə gəldilər. Həmin ölkələrdə varlılarla kaçıblar arasındakı uçurum daha da dərinləşdi. Sosial müdafiənin bəzi cəhətlərini özünə yad hesab etməklə, əksəriyyətin maddi rifahına ağır zərbə vuran pullu təhsil və səhiyyə (dövlət sənədlərində isə bunların tam inkarı nəzərə çarpır) yeni quruluşun, hansı qəbildən olan “xoşbəxtliklər” bəxş etdiyindən xəbər verir. Bioloqlara, əkinçilərə yaxşı məlumdur ki, ayrı-ayrı bitkilər yalnız müvafiq iqlim şəraitində məhsul verir. Soyuq qışı olan, tropik istisi olmayan ərazilərdə palma hətta şaxtadan qorunsa da, meyvə gətirmir, çiçəkləsə də bar vermək iqtidarında olmur. Demokratiya quruluşunun da zahiri görünüşü gözləri nə qədər oxşasa da, guya ali priinsip kimi qəbul edildiyi ölkələrin bəzilərində qismən mətbuat azadlığı istisna olmaqla, nəinkı bir sıra müsbət cəhətlərini göstərə bilmir, əksinə, korrupsiya və rüşvətin gur çiçəklənməsi hesabına cəmiyyəti boğan zəhər yaymağa başlayır. Rüşvət hər şeyi yoluna qoyan ali qanuna çevrilir və demokratiyanın qatili rolunu oynayır, Yüksək iqtisadi inkişaf bu mənzərəni ört-basdır edən pərdə rolunu oynayır. Məsələn, Cənubi Koreya Respublikası iqtisadi nailiyyətlərinə görə XX əsrin axırıncı rübündə məşhurlaşmışdı. Lakin korrupsiya virusu burada dövlətin yuxarı eşolonlarına da sirayətləndirmişdir. İki keçmiş prezident Ro De U və Çon Du Xvan korrupsiyaya görə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilmişdir, digər prezident No Mu Xyon isə biabırçılıqdan xilas yolunu özünü öldürməkdə tapmışdı. Başqa bir misal: «Şaquli» hakimiyyətin bərqərar olması ilə öyünən Rusiyada son vaxtlarda aparılan yoxlamalarda dəhşətli talançılıq faktları aşkara çıxarılmışdır. Ayrı-ayrı sahələrdə, hətta Müdafiə Nazirliyində və kosmosun tədqiqatı ilə məşğul olan dövlət idarəsində milyardlarla rubl məbləğində dövlət pulunun mənimsənilməsi məlum olmuşdur. Biabırçılıq orasındadır ki, bu oğurluq əməliyyatlarında hökumət üzvünün və nazir müavinlərinin bilavasitə iştirakı şübhə doğurmur. Bu kimi hadisələr elə təsəvvür yaradır ki, elə bil döyüş meydanı vuruşdan sonra qarətçilərə qalmış, şir adlanan xalqa məxsus olan və əziyyət hesabına başa gələn ov ( nəhəng mülkiyyət) acgöz kaftarlara qismət olmuşdur. Belə vəziyyətin yaranmasında bəşəriyyətin ən mütərəqqi siyasi icadı olan demokratiyanı günahlandırmaq nəinki ədalətsizlikdir, həm də bu, yalnız demokratiyanın təhrif olunmasının, iyrənc qandala salınmasının nişanəsidir. Təəssüf ki, demokratiya korrupsiyaya immunitet yarada bilmir. Xalqların demokratiyaya hazır olmadığını, onun tədricən, uzun tarixi müddət ərzində təşəkkül tapmasını bəyan etmək də demokratik prinsiplərin tapdanması hesabına hakimiyyət başında möhkəmlənənlərə bəraət verməkdən, haqq qazandıırmaqdan başqa bir şey deyildir. Demokratiya, hər şeydən əvvəl, insanların fəallığına, cəmiyyətin sosial fəsadlara biganə qalmamasına arxalanır. Axı insan, qədim yunan filosofu
Yüklə 4,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|