Gəncə 2016 Elmi redaktor: Rəyçilər: I e. d prof. Cavadov N.Ə
Yüklə 2,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dövlət orqanı
- İcra hakimiyyəti orqanı
- İcra hakimiyyətinin hər bir orqanı
qəbul edilmiş Konstitusiyaya görə ali mülki və hərbi vəzifələrə təyin etmək hüququ prezidentə məxsusdur. Adətən, dövlət qulluğuna rəhbərlik, həmçinin, dövlət qulluğu haqqında qanunvericiliyin icrasına nəzarət edən nazirlik və idarələrin başçıları tərəfindən həyata keçirilir. Lakin, qeyd edilməlidir ki, bir sıra ölkələrdə dövlət qulluğuna nəzarət bəzi mərkəzi maliyyə orqanları tərəfindən həyata keçirilir: Böyük Britaniya və Kanadada - Xəzinədarlıq, ABŞ-da İdarəetmə və büdcə xidməti (köhnə adı İnzibati və büdcə idarəsi). Qərbdə dövlət qulluğuna rəhbərlik üzrə bu orqanların səlahiyyəti tədricən genişləndirilir. Böyük Britaniyada 1956-cı ildə iki daimi katib vəzifəsi təsis edildi və onlardan biri dövlət qulluğuna ümumi rəhbərliyə cavabdehdir. Analoji olaraq Kanada Xəzinədarlıq Şurasının da səlahiyyətləri genişləndirilmişdir. Şura Kanadanın dövlət qulluğunda ümumi inzibati siyasəti və onun inzibati strukturunu müəyyən edir. Xarici ölkələrdə ümumi səlahiyyətə malik orqanlarla yanaşı dövlət qulluğuna rəhbərlik həm də xüsusi orqanlar - məsələn, Kanadada Dövlət qulluğu məsələləri Komissiyası, ABŞ-da Personala rəhbərlik xidməti, Fransada İnzibati və dövlət qulluğu Baş İdarəsi, AFR-da Kadrlar üzrə Federal Komitə - tərəfindən həyata keçirilir. İdarəetmə qurumları içərisində dövlət orqanları və qulluqçuları arasındakı konfliktlərin həllini təmin edən orqanlar xüsusi olaraq qeyd olunmalıdır. Onlara apelyasiya orqanları aid edilir. Bu orqanlar ya müstəqil xarakter daşıyır, ya da digər strukturların tərkibində yaradılır.
§3. İCRA HAKİMİYYƏTİ ORQANLARI, İCRA HAKİMİYYƏTİ ORQANLARININ ANLAYIŞI, NÖVLƏRİ, HÜQUQİ STATUSU Orqan ifadəsini hər şeydən əvvəl təşkilat, kollektiv və ya idarə olunan insanlar qrupu kimi xarakterizə etmək olar. Təşkilatın özünün müə^'yən yaranma və fəaliyyət məqsədi, daxili strukturu və funksiyaları ilə səciyyələnir. Həmçinin diferensialı tapılmış funksiyaları, təbəqələş- dirilmiş, fərqləndirilmiş, eyni zamanda, çox mühüm sosial qarşılıqlı əlaqələr sistemi olan bütöv bir sosial qurumdur. Göstərilən bu xüsusiyyətlərin hamısını sosial təzahürün müəyyən planının əlamətləri kimi insanların xüsusi növ təşkilatını yaradan dövlət orqanlarında görmək olar. Eyni zamanda, onlar ümumi cinsi əlamətlərə malikdirlər və dövlət aparatının avtonom hissələridirlər: 1.
dövlətin funksiyalarını həyata keçirirlər və ictimai maraqları yerinə yetirirlər; 2.
öz adından fəaliyyət göstərir; 3.
özünəməxsus səlahiyyətlərə malikdir; 4.
öz fəaliyyətinə görə dövlət qarşısında məsuliyyət daşıyır; 5.
dövlət hakimiyyətinin yuxarı orqanlarına və məhkəmələrə aid edilmir); 6.
7.
onların vəziyyəti, strukturu və fəaliyyəti hüquqla (reqlamentləşdirilir) nizama salınır; - 26 - Bir çox alimlər orqanı xarakterizə edərkən onun dövlət aparatının bir hissəsi olmasını xüsusilə qeyd edirlər. Bəziləri isə hesab edirlər ki, bu insan qrupudur, kollektividir. Əlbəttə, orqan mütəşəkkil insanlar qrupudur, bütöv bir hissəsi olub, bu hissənin özünün mövcudluğunu, məzmununu və fəaliyyət formalarını; onun aparatdakı yerini və daxili təşkilini müəyyən edir. Əgər birinci halda orqana '‘yuxarıdan” baxılarsa, ikinci halda isə “aşağıdan” baxılır, yəni hər iki baxış birtərəfliliyə məmz qalır. Buna görə dövlət orqanının anlayışında hər iki əlaməti qeyd etmək lazımdır.
təşkil edən müvafiq səlahiyyətlər çərçivəsində açıq fəaliyyət göstərir, struktura və fəaliyyəti qanun çərçivəsində nizama salınan və tənzimlənən dövlət qulluqçularının qurumudur. İcra hakimiyyəti orqanı - müəyyən inzibati ərazidə spesifik metodlardan istifadə edərək, dövlət adından çıxış etmək hüququna malik, öz səlahiyyətlərinə, strukturuna, fəaliyyət ərazisinə malik, qanunla və digər hüquqi aktlarla nəzərdə tutulmuş qaydada işləri təşkil edən, işdə müəyyən metodlardan istifadə edən, dövlətin tapşırığı ilə çıxış etmək hüququna malik olan və icraedici, sərəncamverici fəaliyyət qaydasında gündəlik olaraq təsərrüfat, sosial-mədəni, və in- zibati-siyasi quruculuğunu həyata keçirən dövlət aparatının bir hissəsidir. İcra hakimiyyətinin hər bir orqanı - təşkilatı cəhətdən qanuniləşdirilmiş (qanuni şəklə salmış) formada tərtib edilmiş, özünün strukturuna, özünün əsas element
lərinə və ştatına malikdir. İcra hakimiyyəti orqanlarının strukturları və ştatları, idarəçiliyin ayrı-ayrı sahələrinin xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, Azərbaycan Respublikasının dövlət və inzibatı quruculuğuna əsasən təşkil edilir. İcra hakimiyyəti orqanlarının əsas əlamətləri aşağıdakılardır; -
fəaliyyəti həyata keçirirlər; -
daxili təşkilati struktura malikdirlər ; -
dövlət hakimiyyət səlahiyj^ətlərinə malikdirlər; -
büdcənin icrası məsələlərində nümayəndəli hakimiyyətin müvafiq orqanlarının nəzarəti altında olurlar; -
-
operativ müstəqilliyə malikdirlər; -
bir qayda olaraq daima ştata malikdirlər; -
yuxarı orqanlar tərəfindən təşkil edilirlər; -
onların təşkili, strukturu və fəaliyyət qaydaları əsasən inzibati hüquq normaları ilə nizama salmır. Qeyd etmək lazımdır ki, bu əlamətlər bir-biri ilə qarşılıqlı surətdə bağlıdırlar. İcra hakimiyyəti orqanlarının strukturu aşağıdakı elementlərdən ibarətdir: 1.
rəhbərlik, (orqanın rəisi, onun müavinləri, kollegiya və s.);
2.
sahəvi bölmələr (baş idarələr, idarələr, sahələr və s.); 3.
funksional bölmələr (şöbələr, idarələr və s.); həmin orqanda planlaşdırmanı, kadr məsələlərini aparırlar; 4.
Köməkçi və xidmətedici bölmələr (katiblik, dəftərxana, kompüter xidməti və s.). 28 - Yüklə 2,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|