Gəncə 2016 Elmi redaktor: Rəyçilər: I e. d prof. Cavadov N.Ə
Yüklə 2,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
Cəmiyyətin daha liberal qanunlarla idarə edildiyi federativ quruluşa malik ölkələrdə dövlət qulluğunun hüquqi tənzimlənməsi spesifik xarakter daşıyır. Belə ki, ABŞ və Kanada üçün ümumi səciyyə daşıyan bu məsələ üzrə iki qanunvericilik blokunun mövcudluğudur: federasiyanın və ştatların (əyalətlərin) qanunvericiliyi. Nəticə isə dövlət qulluğunun avtonom (muxtar) sistemlərinin mövcudluğudur. İnkişaf etmiş ölkələrdən Almaniya Federativ Respublikasında federal hökumət federasiya subyektlərinin: torpaqların, icmaların və s. qurumların dövlət qulluğundakı şəxslərinin hüquqi vəzijryətinə dair əsaslı aktlar hazırlayır. Rəqabətə girə biləcək qanunvericilik sahəsinə isə qulluqçuların maddi-texniki təminat məsələləri aid edilir. Lakin, bu məsələlərin həllinə unitar dövlətlərdə də vahid münasibət yoxdur. İtaliyada dövlət qulluğunun təşkilinin ümumi prinsipləri Parlament tərəfindən 1983-cü ildə qəbul edilmiş qanunla müəyyən edilir. Bununla belə İtaliya Respublikası Konstitusiyasının 117-ci maddəsinə görə vilayətlər vilayət tabeli təşkilatlar və inzibati idarələr üzrə qanunvericilik aktları qəbul edə bilərlər. Dövlət qulluğu
barədə qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi səmərəli dövlət aparatı yaradılması məqsədinə xidmət etməlidir. Labüd olaraq, ilk növbədə dövləti vəzifələrin formal prinsiplərlə verilməsi kimi ənənəvi təcrübədən imtina etmək lazım gəldi. İndi daha demokratik sistemə - vəzifəyə namizədin peşəkar hazırlığının onun dövlət qulluğuna qəbul edilməsi və daha yüksək postlar tutması üçün əsas faktor olaraq qəbul edildiyi sistemə keçilmişdir.
Konkret olaraq dövlət aparatının komplektləşdiril- məsi üzərində nəzarəti həyata keçirən orqanlar qarşısında ikili təbiətə malik vəzifələr durur - yüksək ixtisaslı kadrların cəlb edilməsini təmin etmək və onlara qulluq şəraiti ilə razılaşmadıqları təqdirdə öz maraqlarını müdafiə etmək imkanı vermək. Əslində dövlət qulluğunun struktur cəhətdən yenidən qurulması uzun illərlə ölçülən vaxt apardı. Bu islahatlar bəzi ölkələrdə mürəkkəb, çoxsəviyyəli və unifıkasiyalaş- dırılmamış sistemlərin mövcudluğu (Böyük Britaniyada olduğu kimi), digərlərində isə dövlət qulluqçularının təsnifat sisteminin olmaması (ABŞ-da olduğu kimi) nəticəsində meydana çıxan boşluqları doldurmaq məqsədi daşıyırdı. Sistem şəklində dövlət qulluğunun strukturunun dəyişdirilməsi, həmçinin, dəqiq struktur elementinin - sinif, dərəcə, ranq və s. yaradılması (Fransada olduğu kimi) məqsədi ilə həyata keçirilirdi. Əsas etibarı ilə dövlət qulluqçularının daha aydın təsnif edilməsi nəticəsində xidmət keçilməsi sistemi qaydaya salındı. Belə ki, AFR-də bir peşə istiqamətində bütün vəzifələri əhatə edən “xidməti karyera” kimi anlayış qəbul edildi.
Rəy bildirmək gərəkdirsə, qeyd edilməlidir ki, xarici dövlətlərin qanunvericiliyi üçün ümumi cəhətlər dövlət qulluğuna qəbul məsələlərinin ciddi reqlamentasiyasıdır. İnkişaf etmiş ölkələrdə qanunvericilik bloku iki istiqamətdən ibarətdir: 1)
dövlət vəzifələrinə buraxılma, yəni dövlət qulluqçusu statusu almaq üçün şəxsə yönəlmiş əsas tələblər; 2)
- 20 - Yüksək dövlət vəzifələrinə buraxılma məsələsində ümumi cəhət parlament deputatlarına qadağalardır. Dövlət qulluğuna .qəbul edilmə deputat mandatının itirilməsi ilə nəticələnir. Avropa və Amerikanın bir sıra dövlətlərində dövlət qulluqçusu vəzifəsini tutmaq üçün vətəndaşlıq məcburidir. Bəzi ölkələrdə isə, məsələn, Kanada və AFR -də bu tələblər 0 qədər də sərt deyil. Zəngin təcrübəyə malik Fransada dövlət qulluğuna namizəd kişilər orduda xidmət məcəlləsinin tələblərinə cayab verməli, həmçinin çağırışın təxirə salınması və ya çağırışdan azad olunmaları barədə sənəd təqdim etməlidirlər. Namizədin fiziki vəziyyəti xüsusi təşkilatlar tərəfindən verilən tibbi şəhadətnamələr əsasında yoxlanılır. Məsələyə daha ciddi yanaşan Kanadanın 1967-ci ildə qəbul edilmiş qanunu əlahiddə qaydada tutulan dövlət qulluğu vəzifələrinin siyahısını müəyyən edir. ABŞ-da təkcə dövlət aparatının (nazirlər, onların müavinləri və köməkçiləri) deyil, həmçinin bir sıra nazirlik və təşkilatların (Dövlət departamenti, FTB, MKİ və s.) yüksək vəzifələrinin komplektləşdirilməsinin xüsusi qaydası qüvvədədir. Aydındır ki, dövlət qulluqçusu statusunu müsabiqə əsasında almış və vəzifəyə təyin edilməsində digər proseduralar nəzərdə tutulmuş şəxslərin kəmiyyət nisbətləri müxtəlifdir. Misal üçün, Fransada müsabiqə əsasında qəbul edilmiş, şəxslər bütün dövlət qulluqçularının yarısını təşkil edirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, vəzifələrin müsabiqə əsasında doldurulması məsələsində ümumi cəhətlər çoxdur. Namizədlərin ilkin seçimi səlahiyyətli orqanlar tərəfindən -21
Yüklə 2,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|