371
fiqh təlimi
Diqqət:
Əgər bir məntəqədə kürəkən üçün ev ləvazimatları almaq adət
olarsa və zaman keçdikcə yavaĢ-yavaĢ bu ləvazimatları aldıqları təq-
dirdə bir il keçərsə və bu ləvazimatlar gələcəkdə məunə hesab olunar-
sa, xümsü yoxdur.
1
Əgər bir Ģəxsin yaĢayıĢ evi olmadığı halda bir hissə torpağı olsa və
onun üstündən bir il ya çox keçsə də ev tikə bilməsə, əgər torpağı
ehtiyac olduğu evi tikmək üçün ilin ortasında almıĢ olsa, onun hazırki
xərci hesab olunur və xüms vacib deyil. Amma əgər onu ilin gəlirin-
dən satmaq və pulunu da ev tikmək qəsdi ilə alsa, xümsünü vermək
vacibdir.
2
Bir kəsin yaĢamaq üçün evi yoxdursa və ilin ortasında torpaq alıb
özü üçün tikmək istəsə, evi tikməyə baĢlayıb amma tamamlamamıĢ-
dan əvvəl xüms ili çatarsa, tikiliĢə sərf etdiyi pula xüms düĢmür.
3
3. Borcun xümsünün ödənilməsi.
ÖdənilməmiĢ borc – istər müddətli olsun, istər müddətsiz, istər borc
almaqla olsun, istər nisyə mal almaqla - illik gəlirdən istisna deyil,
amma əgər gəlir ilinin xərcini təmin etmək üçün olarsa ki, ilin gəlirin-
dən bir miqdarı borca sərf etsin, istisnadır və onun bərabərində illik
gəlirə xüms aid olunur. Amma əgər əvvəlki illərin borcları üçün olar-
sa, illik gəlir onu ödəməyə sərf etmək caizdir, amma əgər ilin sonuna
qədər ödənməsə, illik gəlirdən istisna olunur.
1
Şəri suallara cavab, 116
2
Şəri suallara cavab, 113, 116
3
Şəri suallara cavab, 113
372
fiqh təlimi
Öncədən alınan icarə pulu və s.
1) Ġcarə (kirayə) götürənin icarəçiyə öncədən verdiyi pul əgər qazan-
cından olubsa, bir il keçəndən sonra xüms düĢür və icarə götürən onu
istədiyi vaxt icarə verəndən götürsə, xümsünü ödəməlidir.
1
2) Həcc ya ümrə ziyarətinə gedənlər hal-hazırda əllərində olan pulu
müzaribə kontraktı əsasında banka qoymalıdırlarsa və ona da üzərinə
faiz gəlir (mənfəət artır) və 3 ildən sonra onların növləri çatanda pulun
özünü və ondan gələn xeyri həcc təĢkilatçılarına (kompaniyalarına)
verib həccə və ya ümrəyə gedirlərsə, tapĢırdıqları xüms ilində həccə
getsələr, xümsü yoxdur, amma əgər onların həcc növbəsi xümslü ildən
sonra olarsa, pulun əsli xümsü ödənilməyən puldan olarsa, xüms dü-
Ģür, amma pulun gəlirini (faizinə) əgər həcc səfərinə getməzdən əvvəl
ala bilməzsə, illik gəlirin bir hissəsi hesab olunur ki, o xərclərin xüm-
sü yoxdur.
2
3) Əgər Tehranda beynəlmiləl kitab sərgisində kitab almaq üçün olan
pulu kitabları təhvil almamıĢdan əvvəl ödəyibsə, lakin kitablar ona
gəlib çatmayıbsa, xümsü yoxdur. Bir Ģərtlə ki, qeyd olunan kitablara
ehtiyacı malı və ürfən Ģəninə münasib olmalıdır və onun hazırlanması
öncədən ödənilmiĢ qiymətinə əsaslanmalıdır.
3
1
Şəri suallara cavab, 821, 818, 146
2
Şəri suallara cavab, 123
3
Şəri suallara cavab, 112
373
fiqh təlimi
SUALLAR:
1. Xümsün vacib olmaması üçün bir əmtəəni il uzunu istifadə etmək
lazımdır, yoxsa ilboyu ona ehtiyac ehtimalı kifayətdir, hətta il uzunu
istifadə olunmasa da.
2. İl ortasında alınan dərmanlar əgər xüms ilinin başına qədər
işlən-məmiş qalarsa, ona xüms düşürmü?
3. Bir kəsin yaşamağa evi yoxdur, buna görə də torpaq alır ki, özü
üçün ev tiksin, amma evi tikmək üçün kifayət qədər pulu olmadığın-
dan bir il keçir və onu satmağa da çatdırmır, ona xüms düşürmü?
4. İllik xərclərindən bəzən artıq qalan işçilərin puluna-əgər nəqd və
ya hissəli ödəməklə borcları olarsa xüms düşürmü?
5. Adətən ev icarə etmək üçün əvvəlcədən bir miqdar pul verirlər,
əgər bu pul qazancdan olarsa və bir neçə il ev sahibində qalarsa
ondan geri alandan sonra o dəqiqə onun xümsünü verməlidirmi?
Həmin pulla başqa yerdə ev icarəyə götürə bilərmi?
6. Həccə getməyə ad yazdırmağa ödənilən pulun üstündən bir neçə
il keçərsə xüms düşürmü?
374
fiqh təlimi
YETMĠġ BĠRĠNCĠ DƏRS
QAZANCIN XÜMSÜ (5)
Qazancın xümsünün hesablanması və ödənilməsi “2”
11.Qazancın xümsünün hesablanması və ödənilməsi
1. Gəlirin eyninə xümsün aid olması.
Gəlirin eyninə xüms düĢür və xüms sahibləri eynin tamam hissələrin-
də sahiblə (maliklə) Ģərikdirlər. Buna görə də malik (sahib) vəliyyi-
əmrin (fəqihin) icazəsi olmadan xümsü ödəməmiĢdən əvvəl bütün
eyndən istifadə edə bilməz (istər həqiqi və xarici istifadə olsun, məsə-
lən, yemək, içmək, geyinmək,oturmaq, istərsə də etibari, məsələn, sat-
maq, bağıĢlamaq, icarə vermək, razılığa gəlmək). Əgər onu əmanət
götürsə və özünü xümsün sahiblərinə borclu bilsə və eyni istifadə etsə
və tələf etsə, zamindir. Həmçinin eynin xümsünü verməmiĢdən əvvəl
bir hissəsindən də istifadə edə bilməz. Hətta eyndən qalan onun xüm-
sü qədər və ya çox olarsa və o da qalanının xümsünü ödəmək qərarın-
da olsa da.
1
2. Xümsün aid olduğu zaman.
Gəlirin xümsünün aid olduğu zaman gəlirin ələ gəldiyi vaxtdır, xümsü
ödəməyə bir il vaxt olsa da. Buna görə də pulun sahibi il baĢa çatmaz-
dan əvvəl xümsü verməsi caizdır. Həmçinin öz xüms ilini geri və ya
irəli sala bilər, bir Ģərtlə ki, keçən müddəti hesablasın ki, bununla
xüms sahiblərinə zərər vurmasın.
2
1
Şəri suallara cavab, 864, 131, 132, 132, 141, 121, 184
2
Şəri suallara cavab, 165, 186, 1111
Dostları ilə paylaş: |