Fġqh təLĠMĠ
Yüklə 3,35 Kb. Pdf görüntüsü
|
383 fiqh təlimi YETMIġ ÜÇÜNCÜ DƏRS MƏDƏNIN XÜMSÜ, XƏZINƏ, HARAMA QARIġMIġ HALAL MAL, XÜMSÜN SƏRF OLUNMASI VƏ MÜXTƏLIF MƏSƏLƏLƏR 1. Mədənin xümsü Bir və ya bir neçə Ģəxslər tərəfindən tapılan mədənlərə xüms düĢür, bir Ģərtlə ki, o Ģəxsin mədəndən çıxardığı Ģey və ya bir neçə nəfərin iĢtira- kı ilə çıxaranların payı mədən iĢlərinə sərf olunan xərcdən çıxdıqdan sonra 21 dinar qızıl, ya 211 dirhəm gümüĢ və ya bu ikisinin qiyməti bərabərində olsun. 1 Diqqət: Mədənlərə xümsün vacib olma Ģərtləri budur ki, bir Ģəxs və ya bir neçə Ģəxs birlikdə onu çıxarsınlar, bir Ģərtlə ki, hər birinin payı nisab həddinə çatsın və çıxarılan Ģey onların mülkü olsun. Bir və ya bir neçə nəfər Ģəxsin mülkü hesab olunmayan və dövlət tərəfindən çıxarılan mədənlərdə xüms Ģərti yoxdur, nəticədə hökümət və dövlətə bu mə- dənlər üçün xüms vacib deyil. 2. Xəzinə Ġnsanların yerdən tapıb sahib olduqları xəzinənin ölçüsünün islam respublikasının nizamnaməsinin qanunlarında mövcuddur. Buna görə də 111 il bundan əvvələ aid olan gümüĢ sikkə bir Ģəxsin Ģəxsi mülkü- 384 fiqh təlimi nün torpağından tapılarsa, gərək bu haqda islam respublikasının qanunlarına müraciət olunsun. 2 3. Harama qarıĢan halal mal Bir nəfər pulunda haram mal olduğuna yəqin edər və onun dəqiq miq- darını bilsə də sahibini tanımasa, o pulun halal olmasının yolu budur ki, onun xümsünü versin. Əgər Ģəkk etsə ki, haram mal onun halal malına qarıĢıb, ya yox, heç nə öhdəsində yoxdur. 3 Diqqət: Bir kəs xüms və zəkat əhli olmayan və malı ribaya qarıĢan bir ailə- də yaĢayırsa, bu malın haramlığına yəqin etməyincə ondan istifadə edə bilər. Əlbəttə istifadə etdiyi malın haramlığına yəqini olsa, ondan istifadə et- mək caiz deyil, əgər ailədən ayrılmaq və əlaqəni kəsmək onun üçün çətin olarsa, bu halda onların halala qarıĢmıĢ haram malından istifadə etməyin iĢkalı yoxdur. Amma onun istifadə etdiyi malda xüms, zəkat və baĢqalarının malı olduğuna zamindir. 4 4. Xümsün sərf olunması 1. İmamın (ə) və seyidlərin payı 1) Xüms 2 bərabər yerə bölünməlidir: onun bir hissəsi Ġmamın (ə), o bir hissəsi isə seyidlərindir. 1 Şəri suallara cavab, 813 2 Şəri suallara cavab, 811, 812 3 Şəri suallara cavab, 812 4 Şəri suallara cavab, 121 385 fiqh təlimi 2) Ġmam dedikdə hər dövrün məsum imamı nəzərdə tutulur ki, bizim zamanımızda bu, Ġmam Məhdidir (ə.f). Seyidlərdən məqsəd isə ata tərəfdən onun nəslinin peyğəmbərin (s) babası HaĢimə çatmasıdır. 3) Bizim zəmanəmizdə məsum imama əlimiz çatmadığından onun payı bütünlüklə müsəlmanların vəliyyi əmrinə veriliir ki, imamın razı- lığına səbəb olan yerlərə, məxsusən elmi hövzələrə və s. sərf olunur. Seyidlərin də payının ixtiyarı imamın payı kimi müsəlmanların vəliyyi əmrinə aiddir. Buna görə də hər kəsin öhdəsində və ya malında ima- mın, ya seyidlərin haqqı varsa, gərək onu vəliyyi əmrə və ya onun vəkilinə təhvil versin. Əgər onu müəyyən hallarda, o cümlədən dinə faydalı və lazım olan kitabları almağa, ehtiyacı olan kasıb seyidlərin evlənməsinə, onların su və iĢıq pullarına xərcləmək istəsə, əvvəl bu barədə icazə almalıdır. 1 4) Mərcəye təqlidlərin hər birinin müqəllidləri əgər bu 2 səhmi ödə- məkdə öz mərceyi təqlidlərinin fətvalarına əməl etsələr, xümsü vermiĢ hesab olunurlar. 2 Diqqət: Ġmamın və seyidlərin payı bağıĢlana (hədiyyə oluna) bilməz. 3 Öz Ģəri maaĢını vəliyyi əmrin vəkillərinə və baĢqa Ģəxslərə və və- liyyi əmrin dəftərxanasına çatdırmaq məqsədilə verən Ģəxs onlardan üstündə vəliyyi əmrin möhürü olan qəbz tələb edə bilər. 1 1 Şəri suallara cavab, 1114, 1115, 1113, 1114, 1118, 1111, 1121, 1123 2 Şəri suallara cavab, 1113 3 Şəri suallara cavab, 1124 386 fiqh təlimi Bir kəs icazəsi olduğunu (vəliyyi əmrdən icazəsi olduğunu) iddia edən Ģəxsə Ģəkk edərsə, hörmətlə ondan xəttini ona göstərməsini və ya ondan vəliyyi əmrin möhrü vurulan qəbzi tələb edə bilər. Belə ki, qəbz vəliyyi əmrin tərəfindən icazəsi olduğunu təyin edir. 2 Ġmamın və seyidlərin payını götürmək Ģərən müstəhəq olmayan Ģəxslərə və hövzə qanunları Ģamil olmayan Ģəxslərə caiz deyil. 3 2. Seyid payı kimlərə verilməlidir? 1. Seyidlik 1) Seyidlərin payından o seyid istifadə edə bilər ki, nəsli ata tərəfindən peyğəmbərin (s) babası cənab HaĢimə yetiĢsin. Buna görə də haĢimi olan bütün ələvi, əqili və əbbasilərin haĢimi seyidlərinin imtiyazların- dan istifadə etmək haqqları var. 4 1 Şəri suallara cavab, 1116 2 Şəri suallara cavab, 1112 3 Şəri suallara cavab, 1116 4 Şəri suallara cavab, 1111 Seyidlərin payını bu Ģərtlərə malik olan Ģəxslərə vermək olar 1.Seyid olsun; 2.Ġmanlı (on iki imam Ģiəsi) olsun; 3.Fəqir olsun; 4.Vacibun-nəfəqə olmasın; 5.Günah yerlərə sərf etməsin; 6.AĢkar günah əhli olmasın. 387 fiqh təlimi 2) Ata tərəfdən nəsli Abbas ibni Əli ibni Əbu Talibə çatan hər kəs ələvi seyiddir. 1 3) Ana tərəfdən də peyğəmbərə nəslin yetiĢməsi peyğəmbər övladı he- sab olunmasına baxmayaraq, Ģəri seyidlik hökmləri ata tərəfdən pey- ğəmbərə yetiĢənlərə Ģamil olur. 2 4) Övladlığa götürülənlərə Ģəri hökmlər aid olunmur. Bir kəsin əsil atası seyyid deyilsə, seyidlərə aid olan hökm onlara Ģamil deyil. 3 3. Fəqir 1) ĠĢi və qazancı olan seyidlərin gəlirləri yaĢayıĢlarına və ürfən Ģənlə- rinə kifayət qədər münasib olarsa, onlara xüms düĢmür. 4 2) Seyid ailəsinin atası nəfəqələrini verməkdə səhlənkarlıq edirsə və onlar öz nəfəqələrini atalarından ala bilmirlərsə, seyyid payından nəfə- qə miqdarında onlara verilə bilər. 5 3) Ehtiyaclı seyyidlərə yemək və geyimdən baĢqa vəziyyətlərinə münasib olan ehtiyacları olduğu baĢqa Ģeyə görə seyidlərin payından ehtiyaclarını dəf etmək üçün pay vermək olar. 6 4) Seyyid arvadın əri fəqirlik üzündən onun nəfəqəsini verə bilmirsə və o da Ģərən fəqir olarsa, öz ehtiyacını ödəmək üçün seyyidlərin pa- yından götürə bilər, onu həm özü və övladları, həm də əri üçün sərf edə bilər. 1 Şəri suallara cavab, 1111 2 Şəri suallara cavab, 1111 3 Şəri suallara cavab, 1112 4 Şəri suallara cavab, 1121 5 Şəri suallara cavab, 1112 6 Şəri suallara cavab, 1112 388 fiqh təlimi 4. Vacibi nəfəqə olmamaq Vacibi nəfəqə olanlara xüms vermək olmaz. Məsələn, insan öz fəqir ata-anasına, özünün kömək etmək qüdrəti olan halda xümsünü verə bilməz. 1 (ə.i.m. 1122). 5. Xümsün müxtəlif məsələləri 1) Xümsün aid olub-olmamasını Ģəkk olunan maldan istifadə etməyin iĢkalı yoxdur. Amma əvvəldən yəqin etsə ki, xüms o mala aid olub, buna görə də: a) Xüms əhli olmayan yeməyi o yeməyə xümsün aid olduğunu bilənə qədər yeməyin iĢkalı yoxdur. b) Əgər mağazanın sahibi malının xümsünü verib-vermədiyini bilmə- yən alıcı ilə ticarət edərsə və əgər alıcının ona verdiyi pula xüms düĢ- düyünü bilməsə, onun öhdəsinə bir Ģey vacib deyil və araĢdırmaq da vacib deyil. 2 2) Ġslami-dini iĢlərlə, xüsusilə namaz, oruc, xüms kimi iĢlərlə məĢğul olmayan müsəlmanlarla əlaqə yaratmaq, əgər dini iĢlərə iltizamsızlıq olmasa, iĢkalı yoxdur, əgər onlarla əlaqəni kəsmək dini iĢlərin ehtira- mına təsir etsə, bu halda nəhy əz münkər olaraq onlarla əlaqəni müəy- yən vaxta qədər kəsmək vacibdir. Əlbəttə, onların malından istifadə etmək, o cümlədən yemək və s. xümsün ona aid olduğunu bilməyənə qədər, caizdir. 1 Şəri suallara cavab, 1122 2 Şəri suallara cavab, 133, 134, 131 389 fiqh təlimi SUALLAR: 1. Mədənin nisabı nə qədərdir? 2. Xüms və zəkat verməyən, eləcə də halal malı harama qarışan ailədə yaşayan adamın vəzifəsi nədir? 3. İmam və seyyid dedikdə nə nəzərdə tutulur? 4. Bəzi şəxslər özləri seyidlərin işıq və su pullarını ödəmək istəyirlər, onları xümsdən hesab edib ödəmək olarmı? 5. İş və qazancı olan seyidlərə xüms vermək olarmı? 6. Seyidin payını ailə quran və övladları olan fəqir amma əri seyid olmayan və fəqir olan seyidə vermək olarmı? O, bu pulu övladlarına və ərinə sərf edə bilərmi? 391 fiqh təlimi VI fəsil ƏNFAL 391 fiqh təlimi YETMĠġ DÖRDÜNCÜ DƏRS ƏNFAL 1. Ənfalın mənası Ənfal- peyğəmbər və onun məsum caniĢinlərinin ixtiyarında olan mal- dır, qeybət zamanında o vəliyyi əmrin ixtiyarına keçir (islam hökumə- tinin təsərrüfü altındadır) və ondan ümumi camaatın iĢlərində və ha- mının xeyrinə olan iĢlərdə istifadə etmək olar. 1 (ə.i.m.). 2. Ənfalın mənbələri Ənfalın mənbələri 1.Fey. (Müharibə olmadan müsəlmanların əlinə keçən torpaqlar və s.); 2.AbadlaĢdırmadan istifadəsi mümkün olmayan ölü yerlər; 3.Əhalisi tərəfindən tərk olunan Ģəhər və kəndlər; 4.Dənizlərin və böyük çayların sahilləri; 5.MeĢələr, təbii qamıĢlıqlar, dərələr və dağların zirvələri; 6.Müharibələrdə müsəlmanların əlinə keçən qiymətli saraylara məxsus mallar; 2.Cins atlar və bahalı libaslar kimi dəyərli qənimətlər; 8.Müsəlmanların rəhbərinin izni olmadan baĢ verən müharibələrdə əldə olunan qənimətlər; 1.Varisi olmadan dünyadan gedənlərin malları; 11.Mədənlər. 392 fiqh təlimi Diqqət: Çayların səthində olan qum gillərdən Ģəhər və baĢqa Ģeyləri yeni- dən qurmaq üçün Ģəhər icra hakimlərinin istifadə etməsi caizdir və ay- rı-ayrı Ģəxslərin böyük çayların səthində malik olmaq iddiaları məqbul deyil. 2 Xüsusi malikiyyəti olmayan təbii otlaqlar ümumi ənfal və əmvaldır ki, onun ixtiyarı müsəlmanların vəliyyi əmrindədir və onu alıb-satmaq heç vəchlə düzgün deyil. Həmçinin orada tayfa və ya hansısa insanla- rın öncədən olması oranın maliki olmağa səbəb olmur. 3 Heç kəsin xüsusi sahibliyi olmayan təbii otlaqların, çəmənlərin otlarının satılması da heç kəs tərərfindən caiz deyil, amma dövlət tərə- findən bir nəfər, ya kənd iĢləri məsulu orada heyvanları otarmağa ica- zə almıĢ adamdan kəndin abadlıq iĢləri üçün pul ala bilər. 4 ġəxslərin əmlakının qonĢuluğunda yerləĢən otlaqlardan heyvanları- nı otarmaq üçün icazə almaqla baĢqasının mülkünə girib onun suyun- dan istifadə etməyə icazəsi yoxdur və bu iĢ mülk sahibinin icazəsi ol- madan caiz deyil. 5 1 Şəri suallara cavab 1142, 1145, 1146, 2 Şəri suallara cavab, 1141 3 Şəri suallara cavab, 1144 4 Şəri suallara cavab, 1143 5 Şəri suallara cavab, 1142 393 fiqh təlimi SUALLAR: 1) Ənfal nədir? 2) Ənfalın mənbələri hansılardır? 3) Şəhər icra hakiminin şəhər və başqa yerləri abad etmək üçün çay səthindən qum və gillərdən istifadə etmək haqqı varmı? Əgər onun bu haqqı varsa, başqa bir şəxs onun sahibi olduğunu iddia edə bilər- mi və əgər edərsə onun iddiasını dinləmək lazımdırmı (düzgün iddia edirmi)? 4) Otlaqların alınıb-satılması nə zaman düzgündür? 5) Heyvanlarını otarmaq icazəsi olan heyvandarların bu otlaqların kənarında olan xüsusi tarlalara girib onun suyundan həm özlərinin həm də heyvanlarının sahibinin icaəsi olmadan istifadə etmələri caizdirmi? 394 fiqh təlimi VII fəsil CĠHAD 395 fiqh təlimi YETMĠġ BEġĠNCĠ DƏRS CIHAD Cihadın mənası, vacibliyi, növləri 1. Cihadın mənası Cihad burada islama dəvət etmək, onu yayıb geniĢləndirmək üçün və düĢmənin təcavüzünün qarĢısını almaqdan ötrü- çalıĢmaq və mübarizə aparmaqdır. 2. Cihadın vacibliyi Cihad dinin ən mühüm iĢlərindən biridir və onun vacibliyi islam dininin zəruriyyətlərindən hesab olunur. 3. Cihadın növləri Cihad 2 növdür: 1) Ġbtidai- odur ki, islama dəvətdə qarĢıda olan maneələri götürmək üçün yerinə yetirilir və islam ordusu düĢmən tərəfdən hücum olma- mıĢdan islamın təbliğinə qarĢı olan maneələri aradan qaldırmaq məq- sədilə, baĢqa torpaqların müsəlman olmağında olan maneələri aradan qaldırmaq və islamın yayılması, həqq kəlməsinin ucalması dini Ģüarla- rın bərpa olması, kafirlərin və müĢkirlərin hidayət olması, Ģirkin və bütpərəstlərin kökünün kəsilməsi uğrunda müharibə etməkdir. (Əslin- də ibtidai cihaddan məqsəd ölkənin ərazisini geniĢləndirmək deyil, küfr Ģirk qüdrətləri vasitəsilə Allaha pərəstiĢdən tovhiddən və ədalət- dən məhrum olan millətlərim fitri hüquqlarını müdafiə etməkdir. 2) Müdafiə olunan- bu cihad isə düĢmənin təcavüzünün qarĢısını alıb müdafiə olunmaq üçün yerinə yetirilir və bu o zamandır ki, düĢmən 396 fiqh təlimi müsəlman torpaqlarına, Ģəhər və evlərinə hücum edib onlara həm siya- si və iqtisadi, həm də mədəni cəhətdən hakim olmaq niyyətilə yiyələn- mək istəsin. 1. Ġbtidai cihad Ġbtidai cihad yalnız peyğəmbər və məsum imamların zamanına aid deyil və müsəlmanların vilayət fəqihi məsləhət bilərsə, ibtidai cihad hökmünü verə bilər. 2. Ġslam dövlətinin qayda-qanunlarına tabe olan və onun himayəsində yaĢayan kitab əhli (məsələn, yəhudilər, məsihilər və zərdüĢlər) müxa- lif iĢlər görməsələr, əhd bağlayanlar hökmündədirlər (yəni gərək onla- rın canı, malı və abrı qorunsun, Ģəri hüquq və qanunlarına riayət olun- sun. 1 3. Əgər kafirlər islam ölkəsinə hücum edərlərsə və onlardan kimsə müsəlmanlara əsir düĢərsə, onların taleyi islam hakiminin əlindədir və heç bir müsəlmanın əsirlərin taleyini həll etməyə haqqı yoxdur. Buna görə də heç bir müsəlmanın icazəsi yoxdur ki, kitab əhli olan, ya kitab əhli olmayan kafiri, istər kiĢi olsun, istər qadın kafir və ya müsəlman ölkəsində öz mülkünə keçirsin. 2 2. Müdafiəli cihad 1) Ġslam və müsəlmanları müdafiə etmək vacibdir və bundan ötrü vali- deynlərin icazəsi vacib deyil, amma eyni halda onların razılığını cəlb etmək bəyənilir. 1 Şəri suallara cavab, 1151 2 Şəri suallara cavab, 1151 397 fiqh təlimi SUALLAR: 1.Cihad nədir? 2.Cihadın qismlərini bəyan edin. 3.İbtidai cihaddan məqsəd nədir? 4.Məsum İmamın qeyb dövründə ibtidai cihadın hökmü nədir? Camiuş-şərait fəqih (vəliyyi-əmr) buna hökm edə bilərmi? 5. Müsəlmanın icazəsi varmı ki, kitab əhli olan, ya kitab əhli olmayan kafiri, istər kişi olsun, istər qadın, kafir və ya müsəlman ölkəsində öz mülkünə keçirsin? 6. İslam və müsəlmanları müdafiə etməkdən ötrü valideynlərin razılığı şərtdirmi? Yüklə 3,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|