Fġqh təLĠMĠ

 
 
6
 
 
 fiqh təlimi 
arasındakı fərqi hesablamaqla həddi-büluğ yaĢını qəməri ili əsasında 
bilmək olar. (Bir qəməri ili 11 gün, 21 saat və 12 saniyə Ģəmsi ilindən 
azdır.
1
) 
2. ġƏRĠƏT HÖKMLƏRĠNĠ  ƏLDƏ  ETMƏYĠN  YOLLARI 
 
 
• ġəriət hökmlərini əldə edıb onlara         
   əməl etmək  üçün mükəlləfin  
   qarĢısında üç yol var
2
 
 
 
1.Ġctihada  çatmaq:  Ġctihad,  Ģəriət  hökmlərini  və  ilahi  qanunları  Ġslam 
fəqihlərinin  nəzərində  etibarlı  sayılan  sənədlər  və  qaynaqlardan  əldə 
etmək deməkdir. 
2.Ehtiyata  əməl  etmək  o  deməkdir  ki,  mükəlləf  öz  Ģəri  vəzifəsini 
yerinə yetirdiyinə tam arxayındır. Məsələn, bəzi müctəhidlərin haram 
bildiyi  və  bəzilərinin  haram  bilmədiyi  bir  iĢi  yerinə  yetirmir.  BaĢqa 
tərəfdən  də  bəzi  müctəhidlərin  vacib  bilmədiyi  və  bəzilərinin  vacib 
bilmədiyi bir iĢi, yerinə yetirir
3
. 
3.Təqlid, Ģəriət hökmlərində xüsusi sifətlərə malik olan bir müctəhidə 
müraciət  etmək  deməkdir.  BaĢqa  sözlə  desək,  onun  göstəriĢinə  və 
fətvasına uyğun olaraq Ģəri vəzifələri yerinə yetirməkdir
4
. 
                                         
1
 Əcvəbətül-istiftaat, 1882 və 1888-ci suallar. 
2
 Rəhbərdən soruşulan suallar, Təqlid bölümü, 1-ci məsələ.  
3
 Əcvəbətül-istiftaat, 1 və 3-cü suallar. Rəhbərdən soruşulan suallar, Təqlid 
bölümü 1-ci məsələ 
4
 Əcvəbətül-istiftaat, 1 və 3-cü suallar. Rəhbərdən sorşulan suallar, Təqlid 
bölümü, 1-ci məsələ. 
1. Ġctihada çatmaq
 
2. Ehtiyat etmək 
 
3. Təqlid etmək 
 

---

 
 
7
 
 
 fiqh təlimi 
Diqqət: 

 
Təqlid  barəsində  mövcud  nəqli  dəlillərdən  əlavə,  Ģəriət  hökmlərini 
bilməyən bir Ģəxsin xüsusi sifətlərə malik olan bir müctəhidə müraciət 
etməsi əqlin hökmünə tam uyğun bir əməldir.
1
 

 
Müctəhid  olmayan  bir  mükəlləf,  müctəhidə  təqlid  etməli  və  ya 
ehtiyata əməl etməlidir
2
. 

 
Ehtiyata  əməl  etmək  böyük  diqqət  və  daha  çox  vaxt  tələb  etdiyi 
üçün,  yaxĢısı  budur  ki,  mükəlləf,  Ģəriət  hökmlərində  xüsusi  sifətlərə 
malik olan müctəhidə təqlid etsin
3
. 
 
 
• Bu üç sifətə malik olan  Ģəxs üçün 
təqlid etmək vacibdir
4
: 
 
3. TƏQLĠDĠN NÖVLƏRĠ  
Dünyadan getmiĢ bir müctehidə təqlid 2 növdür: 
Ġbtidai
5
 təqlid: Yəni, mükəlləf, dünyadan getmiĢ bir müctəhidə təqlid 
edir  ki,  həmin  müctəhid  həyatda  ikən  ona  təqlid  etməmiĢdir.  Bu  növ 
təqlid ehtiyati-vacibə görə düzgün deyil. 
Bəqayi
1
 təqlid: Yəni, mükəlləf, dünyadan getmiĢ bir müctəhidə təqlid 
təqlid  edir  ki,  həmin  müctəhid  həyatda  ikən  ona  təqlid  etmiĢdir.  Bu 
                                         
1
 Əcvəbətül-istiftaat, 1-ci sual 
2
 Rəhbərdən soruşulan suallar, Təqlid bölümü, 1-ci məsələ 
3
 Əcvəbətül-istiftaat, 2-ci sual 
4
 Rəhbərdən soruşulan suallar, Təqlid bölümü 1-ci məsələ 
5
 İlk dəfə təqlid etmək. 
1. Mükəlləfdir 
 
2. Müctəhid deyil 
 
3. Möhtat deyil 

---

 
 
8
 
 
 fiqh təlimi 
növ  təqlid  düzgündür.  Hətta  əgər  mükəlləf,  təqlid  etdiyi  müctəhidin 
sağlığında  qarĢılaĢmadığı  bəzi  məsələlərlə  o  müctəhid  dünyadan 
getdikdən  sonra  qarĢılaĢarsa,  bu  məsələlərdə  də  onun  göstəriĢlərinə 
əməl edə bilər
2
. 
Diqqət: 
   Bəqayi  təqliddə  dünyadan  getmiĢ  müctəhidin  ələm  olub-
olmamasının  fərqi  yoxdur  və  istər  ələm
3
  olsun,  istər  olmasın,  təqlid 
düzgündür.  Lakin  ehtiyata  görə  mükəlləf,  dünyadan  getmiĢ  ələm 
müctəhidin təqlidində qalsa yaxĢıdır
4
.  
   Dünyadan  getmiĢ  müctəhidə  ibtidai  və  ya  bəqayi  tədlid,  diri  və 
ehtiyati-vacibə görə ələm müctehidə təqlid əsasında olmalıdır. Əlbəttə 
əgər  zəmanənin  fəqihləri  dünyadan  getmiĢ  müctəhidin  təqlidində 
qalmağın  düzgün  olduğu  barədə  eyni  fikirdədirlərsə,  ələm  müctəhid-
dən icazə almaq vacib deyil
5
. 

 
Mərcəyi-təqlidin  sağlığında  həddi-büluğa  çatmayan  Ģəxslər,  əgər 
düzgün  Ģəkildə  ona  təqlid  ediblərsə,  həmin  müctəhid    dünyadan 
getdikdən sonra onun təqlidində qala bilərlər
6
. 

 
Bir  nəfər  bir  müctəhidə  təqlid  edir  və  bu  müctəhid  dünyadan 
getdikdən  sonra  bəzi  məsələlərdə  baĢqa  bir  müctəhidə  təqlid  edir. 
                                                                                                
1
 Təqliddə qalmaq 
2
 Şəri suallara cavab, 22 və 41-ci suallar. Rəhbərdən soruşulan suallar, Təqlid 
bölümü, 4-cü məsələ 
3
 Fiqhi termindir: elmdə hamıdan üstün olan müctəhid. 
4
 Əcvəbətül-istiftaat, 35-ci sual.  
5
 Əcvəbətül-istiftaat, 23 36 və 41-cı suallar. Rəhbərdən soruşulan suallar, 
Təqlid bölümü, 4-cü məsələ 
6
 Şəri suallara cavab, 42-ci sual 

---

 
 
9
 
 
 fiqh təlimi 
Əgər  ikinci  müctəhid  də  vəfat  etsə,  bu  Ģəxs,  ikinci  müctəhidə  təqlid 
etdiyi  məsələlərdən  qeyri  məsələlərdə  birinci  müctəhidin  təqlidində 
qala  bilər.  Həmçinin  ikinci  müctəhidə  təqlid  etdiyi  məsələlərdə  də 
onun təqlidində qala bilər, yaxud təqlidini diri müctəhidə dəyiĢə bilər
1
. 
 
4. TƏQLIDSIZ YERINƏ YETIRILƏN ƏMƏLLƏR 
Təqlid  etməyən  və  ya  düzgün  təqlid  etməyən  Ģəxslərin  əməlləri 
aĢağıdakı hallarda düzgün sayılır: 
1.
 
Ya ehtiyata uyğundur. 
2.
 
Ya Ģəri vəzifəsi ilə üst-üstə düĢür. 
3.
 
Ya da o müctehidin nəzəri ilə uyğundur ki, ona təqlid etmək həmin 
Ģəxsin vəzifəsi idi
2
. 
Suallar: 
1.
 
Əgər mükəlləf adətən ona lazım olan şəriət hökmlərini öyrənməkdə 
səhlənkarlıq göstərsə günahkardırmı? 
2.
 
Həddi-büluğun əlamətləri hansılardır? 
3.
 
Şəriət hökmlərini əldə etməyin yolları hansılardır? 
4.
 
Ehtiyata əməl etmək tövsiyə olunur, yoxsa təqlid etmək? Nə üçün? 
5.
 
Təqlidin növlərini izah edin. 
6.
 
Təqlidsiz yerinə yetirilən əməllərin hökmü nədir? 
 
 
                                         
1
 ġəri suallara cavab, 32-ci sual 
2
 Şəri suallara cavab, 2-ci sual. 
 

---