Fonetika “Ilm – qaytarish va takrorlash mevasidir”

farqlovchi belgilar
 deyiladi.
ESLATMA! 
Har ikki predmetda takrorlanadigan va ularning har ikkisi uchun umumiy 
bo‟lgan belgilar 
birlashtiruvchi belgilar
 deyiladi
.
Masalan: 
Hasan va Husan so‘zlarining tovush tarkibi bir xil. Bulardagi ikkinchi tovushlar 
(a,u) so‘zlarni farqlovchi belgilar hisoblanadi. Qolgan tovushlar esa so‘zlarni birlashtiruvchi 
belgilar hisoblanadi.
ESLATMA! 
Nutq tovushlarini farqlashda ularning tasnifidan foydalanamiz. 
Z
va 
S 
1) Farqlovchi belgi: 
Z – 
jarangli; 
S – 
jarangsiz. 
2) Birlashtiruvchi belgi: Ikkalasi ham til oldi, sirg‘aluvchi, sof undosh, shovqinli. 
i
 
va 
e 
1)
Farqlovchi belgi: 
i – 
yuqori tor unli; 
e – 
o‘rta keng unli. 
2)
Birlashtiruvchi belgi: old qator, lablanmagan, ovozdan iborat. 

---

7 
M 
va 
 G 
1)
Farqlashtiruvchi belgi: 
 M – 
lab undoshi, sonor;
G – 
til undoshi, shovqinli. 
2)
Birlashtiruvchi belgi : Portlovchi, jarangli, sof undosh. 
NUTQ TOVUSHLARINING UCH TOMONI 
 
Har qanday tovush ma‘lum tashqi ta‘sir yordamida havo oqimining tebranishi 
natijasida hosil bo‗ladi. Tovushlar tabiiy va inson tovushlariga bo‗linadi. Tabiatdagi 
insondan tashqarida paydo bo‗lgan barcha tovushlar 
tabiiy tovushlar
sanaladi.
ESLATMA! 
Inson nutq a‘zolari harakati yordamida ma‘lum maqsadda ketma-ket talaffuz 
qilinadigan tovushlar 
inson tovushlari
deyiladi. Bular esa nutq tovushlarining uch tomoni 
borligidan dalolat beradi.