ESLATMA!
Nutq tovushlarining uch tomoni mavjud.
1) Akustik(fizik) tomoni
– Har qanday tovush havoning tebranishi natijasida hosil bo‘ladi.
Bu tomoni ma‘lum sifat-belgiga ega: balandlik, kuch (yoki tezlik), miqdor (yoki uzunlik) va
tembr belgilariga ega
. Xullas, akustik tomoni deganda tovushning jarangli-jarangsizligi;
shovqinli yoki sonorligi nazarda tutiladi
. Testda
b
undoshining akustik tomoni so‘ralsa,
b –
jarangli; shovqinli.
2) Fiziologik (talaffuz) tomoni –
Nutq tovushlari insonning nutq a‘zolari harakati
natijasida vujudga keladi va u fiziologiya fani bilan uzviy bog‘liqlikda o‘rganiladi.
Eslatma! Xullas, fiziologik tomoni deganda undoshlarning hosil bo’lish o’rni va usuli
nazarda tutiladi.
Masalan:Testda
b
undoshining fiziologik tomoni deganda uning lab
undoshi(o‟rni), portlovchi(usuli.) nazrda tutiladi.
3) Vazifaviy (lingvistik) tomoni –
Bu tilshunoslik uchun eng muhim. Shuning uchun
lingvistik belgi, yoki tilshunoslik belgi ham deyiladi.
Xullas, so’zlarning ma’nosini bir-
biridan farqlash vazifasi uning vazifaviy tomoni hisoblanadi.
Maalan: tog‟ – tosh so‟zlari
tovushlar (g‟, sh) orqali farqlanyapti.
Xulosa, 1- tomoni tabiiy tovushlarga ham xos, 2- va 3-tomoni faqat inson tovushlariga xos.
ESLATMA!
OMOFONLAR
deganda talaffuzda shakldosh, ya‟ni omonim tovushlar
tushuniladi. Bunda talaffuz jarayonida jarangli undoshlarning jarangsizlanishi natijasida
omofonlar
vujudga kelishi mumkin.
Masalan: Erkin yet
t
iga yet
d
i(yetti). Guvoh su
Dostları ilə paylaş: |