Fakultə : «Əmtəəşünaslıq» Ixtisas : Istehlak mallarının ekspertizası və marketinqi
Yüklə 379,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Üfürmə üsulu.
- Presləmə üsulu.
- Press-üfürmə üsulu.
- Mərkəzdənqaçma üsulu.
35
salınırlar. Əl üsulu ilə mürəkkəb formalı və yüksək bədi ğöstəricilərə malik məmulatlar hazırlanır. Sadə formalı məmulatlar, o cümlədən məişət şüşə qablarının bəziləri yüksək məhsuldar avtomat və yarımavtomat maşınlarda istehsal edilir.
Məmulatların formaya salınmasında presləmə, üfürmə, press-üfürmə, dartma, yayma, tökmə, həmçinin kombinələşdirilmiş (birləşdirmə) mərkəzdən qaçma (fırlanma) üsulları tətbiq edilir. Bir qrup məmulatlara sabit forma vermək üçün çuğun, yaxud polad presformalardan istifadə edilir. Bu formaların daxili istiyədavamlı, paslanmayan metal ərintiləri ilə örtülür. Üfürmə üsulu. Həm əl vasitəsilə, həm də mexaniki üsullarla, yerinə yetirilir. Əl vasitəsilə icra edilən üfürmə üsulu çox əmək və vaxt aparan olmasına baxmayaraq ğeniş yayılmışdır və qiymətli hesab edilir . Burada əsas alət xüsusi polad borucuqdan ibarət olub, uzunluğu 1200-1400 mm-dir. Başında hava körüyü yerini verən rezin ballon olur. Borucuğun aşağı ucu ilə peçdən az miqdarda ərimiş şüşə kütləsi götürülür və rezin ballon vasitəsilə həmin şüşə kütləsi üfürülüb qalın divarlı «banka» deyilən qovuğa çevrilir. Bu «banka» müəyyən emaldan sonra (peçdə isidilməsi, bəzən üzərinə təkrar peçdən şüşə kütləsi əlavə edilməsi, xüsusi fırlancıqlar vasitəsilə formaya salınması, və ya pulka alması üçün) xüsusi çuğun qəliblərə salınıb üfürülərək lazımi məmulat şəklinə salınır. Qəliblərin daxili tərəfi müəyyən bir məmulatın (stəkan, qrafin, qənd qabı və s.), yaxud onun hissəsinin formasını təmsil etdiyi üçün borucuğun ucundakı banka üfürüləndə həmin məmulatın şəklini alır. Şüşə kütləsi qəlibin divarlarına yapışmasın deyə onlara karbon maddəsinə malik materiallar, məsələn, qrafit, ağac ovuntusu ilə yağ sürtülür. Üfürülən məmulatın mürəkkəbliyindən asılı olaraq çuğun qəliblər bütöv, yəni açılmayan (stəkan, nəlbəki və s.) və çıxan konstruksiyalı (qrafin, dolça) olurlar. Uca ayaqlı məmulat hissə-hissə hazırlanır və hələ şüşə yumşaqkən asanlıqla birləşdirilir. Məsələn, qədəh istehsalında qabaqca qəlibdə qədəhin yuxarı hissəsi üfürülür, sonra buna isti şüşə topası yapışdırılır və həmin şüşə topası da xüsusi alət
36
vasitəsilə dartılıb qədəhin ayağı şəklinə salınır, həmin ayaq hissəsinə qızdırıldıqdan sonra yenidən bir topa isti şüşə kütləsi yapışdırılır və lazımi alət vasitəsilə altlıq şəklinə salınır. Qrafin, dolça və s. məmulatın qulpu, gövdəsi üfürüldükdən sonra yapışdırılır. Üfürüldükdən sonra məmulatı borucuqdan ayırmaq üçün isti məmulatın borucuğunun ucuna yapışdığı yerə soyuq metal plastinkası sürtülür. Birdən-birə soyuduğu üçün şüşədə çatlar əmələ gəlir və məmulat asanlıqla borucuqdan ayrılır. Əl üsulu ilə üfürülmənin məhsuldarlığı 6-10 nəfərdən ibarət briqadada bir növbədə 400-dən 900-ə qədər məmulatdan ibarətdir. Üfürmə üsulu mürəkkəb formalı müxtəlif məmulatların, ən çoxu isə içi boş məmulatın hazırlanmasında tətbiq edilir. Əl üsulunun maşında əvəz edilməsi əmək məhsuldarlığının kəskin artmasına və məhsulun maya dəyərinin aşağı düşməsinə səbəb olur. Presləmə üsulu. Presləmə üsulu ilə məmulatın formaya salınması yüksək məhsuldar və geniş yayılmış ysuldur. Bu üsulda şüşə məmulatlar xüsusi avtomat və yarımavtomat, az halda isə əl ilə istehsal edilir. Müəyyən miqdar şüşə kütləsi press-formaya tökülür. Avtomatın stolu dərhal müəyyən bucaq altında dönür və forma şüşə kütləsi ilə birlikdə presləyici detalın puansonun altında daxil olur. Şüşə kütləsi puansonun təzyiqi altında, puanson ilə presforma (matris) arasındakı boşluğa dolur. Hazır məmulatın divarının qalınlığı bu məsafədən asılı olur. Bir qədər saxladıqdan sonra məmulat lazımi möhkəmliyi alır, puanson qalxır, məmulat press-formadan itələnir və soyumaya göndərilir. Press-formanın daxili səthi relyef naxışlı, yaxud hamar ola bilər. Buna görə də məmulatın səthi qabarıq naxışlı olur. Preslənmənin böyük üstünlüyü onun yüksək məhsuldarlığıdır. Çatışmayan müəyyən cəhəti isə birinci növbədə ondan ibarətdir ki, bu üsulda yuxarısı dar, tutumlu, orta qabarıqlı və çox uca məmulat istehsal edilə bilmir. Məsələn, qrafin, dolça. Bundan başqa preslənmiş qab üfürmə qaba nisbətən qalın divarlı olur və səthində formanın xırda nahamarlıqları qalır. 37
Üfürmə üsulu ilə istehsal edilən qablara nisbətən preslənmiş qabların termiki davamlılığı aşağıdır. Bunun səbəbi, presləmə üsulu ilə istehsal edilən qabların qalın divarlı olması, qızıb-soyuması zamanı genişlənməsinin və sıxılmasının bir bərabərlikdə getməsidlir. Ona görə də kəskin temperatura tərəddüdündə bunlar üfürmə qablara nisbətən daha tez çatlayırlar. Press-üfürmə üsulu. Bu üsulla məhdud çeşidli məmulatların (su və şərab üçün qrafin, ədva dəsti, yağ qabı, nazik divarlı stəkan və s.) istehsalında tətbiq edilir. Qrafin, stəkan, ədva dəsti iki mərhələdə hazırlanır: əvvəl qaralama zaqatovkası preslənir və qabın yuxarı kənarı müəyyən şəkilə salınır, təmiz formaya yerləşdirilərək sıxılmış hava ilə üfürülür.
məmulatlar hazırlanır. Fırlanan stola quraşdırılmış müəyyən ölçülü metal formaya şüşə kütləsi yerləşdirilir. Forma fırladılır, şüşə kütləsi mərkəzdənqaçma qüvvəsinin altında formanın divarlarına bərabər paylanır, onun artığı isə kəsilir və kənar edilir. Qab formaya salındıqdan sonra forma açılır, məmulat çıxarılır və müəyyən emaldan keçirilir. Məmulatın xarici və daxili səthi hamar və parlaq olur. Mərkəzdənqaçma ilə formaya salmanın üstünlüyü məhsulunun yüksək keyfiyyətli və digər üsullara nisbətən bu üsulun yüksək əmək məhsuldarlağına malik olmasıdır. Bu üsulla iri ölçülü gül vazları, naxışlı büllur məmulatlar hazırlanır. Məmulat formaya salındıqdan sonra ona uyğun görünüş və lazımi xassələri vermək üçün, isti, kimyəvi, yaxud mexaniki emaldan da keçirilir. Belə emala kövrəkliyin alınması, qapağın kəsilməsi (üfürmə məmulatla), kənarının emalı cilalama, istidən ərimə və s. daxildir. Belə emal ən çox üfürmə üsulu ilə hazırlanan şüşə məmulatlarda istifadə edilir.
Yüklə 379,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|