Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Üçüncü fenomen
| Birinci fenomen
«fundamentalizm»dən, yəni biliyin müşahidə edilən faktlar əsasında yarandığını təsdiq edən elm fəlsəfəsindən imtina etməklə bağlıdır. İkinci feno-
Жури. «Полис», № 4, 1997. 501 men bütün bilik, zövq və mülahizələrin parçalanması ilə, deməli, ilk növbədə universal deyil, lokal sahələrə maraq ilə əlaqədardır. Üçüncü fenomen kitabın teleekran tərəfindən sıxış- dırılması, sözdən obraza, məntiqdən tamaşaya keçmək ilə əlaqədardır. Postmodernizm tədqiqatçılarının çoxu hesab edir ki, bu cərəyan əvvəlcə bədii mədəniyyət (ədəbiyyat, arxitektura və b.) sahəsində meydana gəlmiş və sonradan başqa sahələrə də keçmişdir (fəlsəfə, siyasət, din, elm). Öz zamanında modernist incəsənətin yaradıcılarını cəlb edən transsendental ideallardan imtina etmək, mədəniyyətin demokratikləşdirilməsi və ali dəyərlərin aşağı salınması haqqında postmodernist ideyalar bədii yaradıcılıqda yeni gedişlərin axtarılmasına, adresantların unifıkasiyasma təkan verdi. Postmodernizmin yaradıcılarından biri hesab edilən M.Haydegge- rin fikrincə, ali dəyərlərin aşağı düşməsi - dağıtmağa doğru yönəldilmiş hər hansı kor ehtirasdan, mənasız yeniləşdirmə hərisliyindən baş vermişdir. Bu vəziyyət dünyanı keçid, aralıq məhəlləsi olmaq rolundan xilas etmək zərurətindən doğmuşdur. Mədəniyyətdən imtina etməyin dərəcəsi müxtəlif modernist nəzəriyyəçilər tərəfindən müxtəlif cür başa düşülür: modernist dəyərlərin qətiyyətlə inkar edilməsindən onlann müxtəlif yollarla yenidən nəzərdən keçirilməsinə qədər. Qeyd etmək lazımdır ki, postmodernizm ilk növbədə modernist dəyərləri rədd
edir, keçmişin klassik mədəniyyətindən söhbət gedəndə isə onu yenidən nəzərdən keçirməyə, çox cəhətləri qəbul etməyə, artıq işlənib hazırlanmış formaları tətbiq etməyə meyl göstərir. Postmodernist dünyagörüşünə xas olan bir sıra pozitiv cəhətlərin olduğunu göstərmək lazımdır. Postmodernizm təkcə on əsrlərlə mövcud olmuş mədəniyyətin tükənməsi probleminin daşıyıcısı deyil, həm də sonra nə baş verə biləcək məsələləri axtarmaq, gələcək mədəniyyətin yeni mənasını və prinsiplərini müəyyənləşdirmək problemləri ilə də məşğul olur. Postmodernist situasiya özünün və başqalarının mədəni dəyərlərini görmək və onlara malik olmağın yeni təcrübəsini irəli
sürür, müxtəlif mədəniyyətlərin inteqrasiyasını stimullaşdırır, dünyaya bir bütöv baxışın yaradılmasına kömək edir, ümumi bəşər mədəniyyətinin formalaşmasına imkan yaradır. Postmodemistlər Qərbi ittiham etmir, modemizm ilə tradi- sionalizmi bir-birinə qarşı qoymur və universal ümumbəşəri dəyərlərin mövcudluğunu təkidlə sübut etməyə çalışırlar. İki növ postmodernizm olduğu göstərilir: konstruktiv və de- konstruktiv postmodernizm. Konstruktiv postmodernizm analitik fəlsəfənin irəli sürdüyü dil oyunları konsepsiyası ilə sıx varislik əlaqəsindədir. Dekonstruktiv postmodernizm fransız poststrukturalizminin varisidir. Fəlsəfi postmodernizm hermenevtikadan başlamış Frankfurt məktəbinin tənqidi nəzəriyyəsi və analitik fəlsəfəyə qədər bir sıra fəlsəfi cərəyanlardan kənarda mövcud ola bilməz. Postmodernizmin əlaqədə olduğu tərəfdaşları var: romantizm və
klassisizmdən başlayaraq kubofuturizm və
postimpressionizmə qədər. Beləliklə, fəlsəfi postmodernizm həm ədəbiyyat və incəsənət, həm də elm və texnika ilə sıx əlaqədədir. Lakin buna baxmayaraq, fəlsəfədən olan postmodernizm ilə estetik mədəniyyətdən olan postmodernizm bir-birindən fərqlənir. Postmodernizmin indiki vəziyyətini bir çox müəlliflər Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|