şaraq mədəniyyətin nə olduğu sualını qoya bilər, insanın və
cəmiyyətin inkişafında onun rolunu müəyyənləşdirə bilər.
Dünyagörüşü əhəmiyyəti kəsb edən ümumi problemlər
mədəniyyətin fəlsəfi analizinin predmeti ola bilər.
6.3.
Estetik şüur
Müxtəlif mədəniyyət növləri (iqtisadi, ekoloji, siyasi, elmi,
dini və s.) var ki, insanın çeşidli fəaliyyət formasını əks etdirir.
Lakin mədəniyyət aləmində əxlaqi-etik və estetik cəhətlər
xüsusi yer tutur.
Estetik şüur insanın və bütövlükdə cəmiyyətin mənəvi
həyatının müxtəlif təzahürlərini əks etdirir. «...Heç bir sahədə...
estetik hissə malik olmadan mənəvi inkişaf ola bilməz».*^*
Çox cəhətdən uyğun olan, lakin eyni olmayan iki əsas
anlayışı bir-birindən ayırmaq lazımdır - ümumiyyətlə estetik
şüur və şüurun ali təzahürü olan incəsənət. Estetik şüur insan
fəallığının bütün hadisələrində - elmi təfəkkür və yaxud hissi
müşahidə, istehsal fəaliyyəti və yaxud məişətdə özünü göstərir.
Estetik təfəkkür özünün xüsusi elmini - estetikanı yaradır.
İncəsənət isə dünyanın mənəvi cəhətdən mənimsənilməsinin
xüsusi növüdür. İnsan incəsənətdə sərbəst olaraq öz dünyasını
yaradır, orada insan özünün subyektiv məzmununu ümumi
əhəmiyyəti olan bütöv varlığa çevirir.
Estetikanın kateqoriyaları aşağıdakılardır: gözəllik və
eybəcərlik; ucalıq və qəhrəmanlıq; faciəlik və məzhəkəlik.
Estetik kateqoriyalardan başqa estetik şüur sisteminə
aşağıdakı elementlər daxildir: estetik hiss (həyəcanlanmaq,
başqasının dərdinə şərik olmaq, həzz almaq qabiliyyəti); estetik
zövq (gözəlliyin müxtəlif təzahür formaları haqqında
mühakimə yürütmək qabiliyyəti); estetik qiymət bədii
qavrayışın elə xüsusi növüdür ki, qavranılan şeyə müsbət və ya
mənfi münasibəti əks etdirən geniş mühakimə formasında ifadə
edilir.
Fəlsəfə tarixində incəsənətin mənfi rol oynadığını göstərən
mütəfəkkirlər də olmuşdur. Məsələn, Platon təsdiq edirdi ki.
Dostları ilə paylaş: 
