Elm və SƏNƏt məCLİSİ 11-20

 
299 
 
 
 
şəbəkə – virtual e-kitabxana kimi resurslarından istifadə etmək 
çox rahatdır və dünya azərbaycanlıları üçün pulsuzdur. YYSQ-
çilərin  təqdim  etdiyi  dünya  ədəbiyyatının  –  ədəbi-bədii,  elmi-
filoloji,  fəlsəfi-kulturoloji  düşüncəsinin  maraqlı,  bir  sözlə, 
bəşəriyyətin  indiyə  qədər  yaratdığı  dəyərli  nümunələrindən 
ibarət intellektual – virtual e-kitabxana hamımıza gərəklidir... 
 
İntеqrаsiyа çаğının ədəbiyyаtı 
 
Dünyа  kulturоlоji-fəlsəfi  çеvrələrində  yаşаdığımız  çаğı 
müхtəlif  хаlqlаrın  və  fərqli  mədəniyyətlərin,  bаşqа  sözlə,  İs-
lаm,  хristiаn,  yəhudi,  buddizm  –  Аsiyа,  Şərq,  Türk,  Аvrоpа, 
Аmеrikа, ərəb, Аfrikа sivilizаsiyаlаrının intеqrаsiyаsı dövrü ki-
mi şərh оlunmаğа bаşlаnıb. Аyrı-аyrı sаhələrin mütəхəssisləri-
nin,  dünyаnın  аpаrıcı  intеllеktuаllаrının,  yаrаdıcı  şəхslərinin, 
müхtəlif nüfuzlu düşüncə аdаmlаrının fərqli – rəngаrəng sivili-
zаsiyаlаrın  qаynаyıb-qаrışdığı  mərhələ  kimi  səciyyələndirdik-
ləri  bu  dövr  аrtıq  özünün  çiçəklənmə  mərhələsinə  qədəm  qо-
yub. Lоkаl fоrmаtdа, yəni ictimаi-siyаsi, sоsiаl-mədəni, kultu-
rоlоji-fəlsəfi  fоrmа şəklində Аvrоpа Şurаsı  və Аvrоpа Birliyi, 
bir qədər də pоеtikləşdirsək, Аvrоpа Еvi idеyаsı məhz bu bа-
хımdаn gеrçəkləşdi. 
Bir  qədər  tаriхə  nəzər  sаlsаq,  görərik  ki,  impеriyа,  хilа-
fət, Sоvеtlər Birliyi, qlоbаllаşmа аdlаnаn bu plаnеtаr hаdisələ-
rin  –  bеynəlхаlq  prоsеslərin  indiyə  qədər  müхtəlif  vаriаntlаrı 
mövcud оlub. Аmmа dini bаsqılаrın, böyük millətlərin hökm-
rаnlığının,  tоtаlitаr  idеоlоgiyаlаrın  məhsulu  sаyılаn  və  şəхsiy-
yətin – fərdin аzаdlığındаn çох, fövqəlgücün diqtəsi ilə yаrаdı-
lаn  bu  tipli  intеqrаsiyаlаşmа  hеç  də  uzunömürlü  оlmаyıb  – 
bəşəri хаrаktеr dаşımаyıb dеyə, dünyа tаriхinin аrхivinə köçüb. 
Yаşаdığımız çаğlаrdа dünyа ölkələrinin – müхtəlif хаlq-
lаrın birləşməsinin iki fоrmаsı özünü büruzə vеrməkdədir: Аv-
rоpаnın təklif еtdiyi intеqrаsiyа və АBŞ-ın оrtаyа qоyduğu qlо-
bаllаşmа. Dаhа çох mənəvi-mədəni dəyərlərə söykənən birinci 

---

 
300 
 
 
 
fоrmа – müхtəlif mədəniyyətlərə məхsus fərqli sivilizаsiyа dа-
şıyıcılаrının  qаrşılıqlı  münаsibətlər  əsаsındа  yахınlаşаrаq  bir-
ləşməsi  idеyаsı  öz  fəlsəfəsinə  görə  dаhа  dаyаnıqlı,  dərin  və 
intеllеktuаl  sаyılır  ki,  sоn  nəticədə  Аvrоpа  Birliyinin  yаrаdıl-
mаsı,  həm  də  gеnişlənməsi  bunu  əyаni  sübut  еdir.  Əksinə,  iri 
kаpitаlın diqtəsi, birqütblü güc mərkəzinin hökmrаnlığı və icti-
mаi-siyаsi, hüquqi-dеmоkrаtik prinsiplərə söykənən, dаhа libе-
rаl prоsеslər, gеоpоlitik çеvikliklər tələb еdən qlоbаllаşmа prо-
sеsi Yахın Şərqdə, Bаlkаn ölkələrində, pоstsоvеt rеspublikаlа-
rındаkı rеgiоnаl münаqişələr mеydаnа çıхdığınа, dünyа dövlət-
lərini birinci, ikinci və inkişаf еtməkdə оlаn ölkələrə böldüyünə 
görə  hələ  ki,  uğur  qаzаnmаyıb.  Bахmаyаrаq  ki,  ikinci  fоrmаt 
özünün fəlsəfəsinə görə dаhа qlоbаl, gеniş və əhаtəli sаyılır... 
Qеyd еtdiyimiz kimi,  bu prоsеslərin bаşındа həmişə dü-
şüncə аdаmlаrı, yаrаdıcı şəхslər durub. Dünyаnın birləşdirilmə-
si,  Аvrоpа  Еvinin  yаrаdılmаsı  idеyаsını  əvvəlcə  yаzıçılаr,  filо-
sоflаr, fаntаstlаr, sоsiоlоqlаr, futurоlоqlаr, kulturоlоqlаr düşüncə 
mеydаnlаrınа gətirərək pоlеmikаlаşdırıblаr, dаhа sоnrа bu intеl-
lеktuаl-yаrаdıcı  təkliflər,  mоdеllər  ictimаiyyətçilər,  siyаsətçilər, 
hüquqşünаslаr, dövlət аdаmlаrı tərəfindən gеrçəkləşdirilib. 
Özünün cоğrаfi mövqеyinə, еtnо-kulturоlоji düşüncəsinə, 
yаşаm  tərzinə  görə  Аzərbаycаn  sоn  bеş  əsrdə  yаrаdılmаsındа 
fəаl iştirаk еtdiyi Аvrоpа məkаnınа dахil оlаn məmləkətlərdən 
sаyılır. Оdur ki, biz ədəbiyyаtçılаr dа Аzərbаycаnımızın Ümu-
mаvrоpа Еvində özünəlаyiq mənzil qurmаsı prоsеsində mütləq 
fəаl iştirаk еtməliyik.  
 
“Azərbaycanda az oxunan saytlar  
Azərbaycandilli saytlardır” 
 
Professor Hamlet Ġsaxanlı: 
 –  Təşəkkür edirəm.  Bəlkə  ürəyinizdən keçən sözlər var, 
arzu  və  təkliflər  var,  varsa  buyurun!  Bütövlüklə  musiqi  haq-
qında, ədəbiyyat haqqında və onlara yaxın olan sahələr haqqın-
da  xeyli  söhbət  elədik,  əslində,  ədəbiyyat  haqqında  bu  qədər 

---

 
301 
 
 
 
saytların  olması  bəzi  adamlara  çox  görünə  bilər.  Amma  gedib 
qonşu  ölkələri  araşdırsaq,  qonşu  dillərə  baxsaq,  orada  ədəbiy-
yatın  internet  məkanında  tutduğu  yerin  qat-qat  çox  olduğunu 
görərik.  İnternet  saytlarının  xüsusi  mexanizmi  var  ki,  hansı 
saytlara nə qədər, hansı ölkələrdən adamların girib baxdığını və 
hətta nə qədər baxdığını öyrənmək olur. Qeyd olunub ki, Azər-
baycanda  az  oxunan  saytlar  Azərbaycandilli  saytlardır.  Azər-
baycanda  rusdilli  saytlar  xeyli  çox  oxunur.  Buna  təəccüblən-
mək də, təəssüflənmək də lazım deyil. Hər şeydən əvvəl bizim 
intelektualların  xeyli  hissəsi  rus  dilində  oxuyurlar  və  rus  di-
lində  ədəbiyyatlardan  istifadə  edirlər.  Digər  tərəfdən,  qeyd 
olunub ki, Azərbaycan dilində istifadədə faydalı, gəşəng, gözəl 
saytlar nə qədərdir? Yəni geniş, səviyyəli məlumat verən, dün-
ya ilə səsləşən saytlar çox azdır. İnsanlar daha zəngin və dərin 
məlumat almaq üçün gedirlər ingilis dilində, rus dilində və ya 
bildikləri digər böyük dillərdə axtarış aparırlar. Əlbəttə, biz is-
təyərdik  ki,  elm  və  sənətin  bütün  sahələrində,  məsələn,  hamı-
mız  sevdiyimiz  tarix  sahəsində  çoxsaylı  saytlar  olsun.  İndi 
müəyyən  işlər  görülüb.  Amma  çox  sanballı,  çox  geniş,  elm 
adamlarının böyük əksəriyyətinin iştirak etdiyi, böyük polemi-
kaların  getdiyi  saytlar,  təəssüf  ki,  yoxdur.  Mümkündür  ki,  bi-
zim bu Elm və Sənət Məclislərinin xüsusi bir veb-saytını yara-
da bilərik. Burada vaxtaşırı ayda bir-iki dəfə, maraqlı müzaki-
rələr gedir, onlar kağız şəklində çap olunur. Amma məclislərin 
elektron versiyalarını yaratmaq və onların ətrafında poemikalar 
yaratmaq  çox  yaxşı  olardı.  Doğrudan da  elə bir  Elm  və Sənət 
Məclisimiz  olmayıb  ki,  orada  maraqlı  bir  məsələ  qoyulmasın 
və  ya  məclis  maraqsız  keçsin.  Bugünkü  məclis  də  qeyri-adi 
dərəcədə maraqlı oldu. Məqsədimiz elektron, virtual dünyanın 
reallarına  nəzər  salmaq,  imkanlarını  nümayiş  etdirmək  idi. 
Nümayişin nəticəsi ən azı nə edəcəyimiz haqqında əsaslı düşü-
nmək fikri ola bilər.  
Yəqin ki, buradakıların hamısı ingilis dilində Wikipedia 
adlı ensiklopediya haqqında bilir. Bu, dəhşətli böyük, vacib və 

---

 
302 
 
 
 
maraqlı  bir  ensiklopediyadır.  Yəni  dünyanın  tarix  boyu  yazıl-
mış ensiklopediyalarının ən böyüyüdür, yazılmış ən böyük en-
siklopediyalardan yüz min və daha çox dəfələrlə böyükdür, rə-
qəmi  dəqiq  deyə  bilmərəm.  Wikipediya  sərbəst  ensiklopedi-
yadır, insanlar o ensiklopediyaya bildiklərini yazırlar, məsələn, 
bir alimimiz və ya yazıçımız haqqında orada bir məqalə, həyat 
və  fəaliyyəti  barədə  sözlər  yazılıbsa  və  mən  onu  tanıyıramsa 
ona girib, əlavələr edə bilirəm, mənə ixtiyar verilir ki, ora əlavə 
edim.  Digər  insanlar  mənim  əlavəmi  redaktə  edə  bilərlər.  Be-
ləcə,  insanlar  əlavə  eləyə-eləyə  çox  maraqlı  bir  ensiklopediya 
alınır  və  çox  suala  orada  cavab  tapmaq  olur.  Wikipediyada 
qeyri-professional şeylər də çoxdur. Çünki orada peşəkar, mü-
təxəssis olmayan adamlar da yazır. Amma hamı ora daxil olur 
deyə,  qəribə  görünsə  də,  iş  düzəlir,  peşəkar  və  ya  sadəcə  sa-
vadlı adamlar səhvləri  düzəldirlər. Yəni  demokratik bir ensik-
lopediyadır. Azərbaycan dilində olan saytların sayını artırmaq, 
eləcə  də  Azərbaycan 
w
ikipedia  ensiklopediyasının  gücünü, 
həcmini və keyfiyyətini artırmaq lazımdır. 
Məruzəçilərə  bir  daha  təşəkkür  edirəm.  Tofiq  müəllim 
deyəsən söz demək istəyir. Buyurun. 
 
“Bugünkü məclisin məruzələri bizi çox məlumatlandırdı” 
 
Professor Tofiq Ababsquliyev: 
 –  Bugünkü  hər  iki  məruzə  həqiqətən  də  şəxsən  mənim 
üçün çox maraqlı idi. Həm də bizim bu məclislərin mövzuların-
dan xeyli açıq idi. 
Yəni indiyə qədər məruzəçilər məlum məsələlərdən apar-
dıqları  araşdırmalarının  nəticələrini  bizə  təqdim  eləyiblərsə, 
burada sırf texniki cəhətdən onlar öz yanaşmalarını bizə təqdim 
elədilər. Bizə imkan yaradıblar ki, biz həmin imkanlardan isti-
fadə eləyək. Həqiqətən bugünki məclisin hər iki məruzəsi bizi 
çox məlumatlandırdı,  zənginləşdirdi,  bizim sahəmizi  genişlən-
dirdi. Mən bir istifadəçi kimi, oxucu kimi bu məruzələrdən çox 
məmnun  oldum,  çox  razı  qaldım.  Mən  sizə  öz  təşəkkürümü 

---

 
303 
 
 
 
bildirirəm. Tariyel müəllim, bilmək istəyirəm ki, bu qədər zəh-
mət tələb eləyən iş üzərində neçə nəfər işləyibdir?  
 
Tariyel Məmmədov: 
 – 20 nəfər... 
 
“Əgər lazımınca araşdıra bilsək,  
mədəniyyətimiz hamını valeh eləyəcək” 
 
Professor Firudin Cəlilov: 
 –  Mən  hər  iki  məruzədən  çox  ləzzət  aldım.  Ümumiy-
yətlə,  bugünkü  hər  iki  mövzü  kulturologiya  ilə  bağlıdır.  Son 
100  ildə  etnologiya  elmi  təzədən  ortalığa  çıxıbdır.  Amma  bu 
elm hələ bu günə qədər öz araşdırdığı obyektlərin elmi mənzə-
rəsinin  mənəvi  tərəfini  ehtiva  etmirdi.  Bu  araşdırıcılar,  təhqi-
qatçılar, elm  və texnikanın  inkişafından istifafə eləyib  o qədər 
qabağa gediblər.  
Bizim kulturologiya elmində iki termin öz yerində işlən-
mir.  Biri  “kultura”  sözüdür,  biri  də  “mədəniyyət”  sözüdür.  O 
da dünya elmində, yəni o son yüz illik inkişaf yoluna baxanda 
müxtəlif məqsədlər tətbiq ediblər. Biri var ki, rusların və yaxud 
dünyanın sivilizasiyası, mədəniyyəti, biri də var ki, hər bir kon-
kret  etnosun  kulturası.  Bu,  yemək  kulturasıdır,  geyim  kultura-
sıdır, musiqi kulturasıdır və s. Bunların hamısının məqsədi bü-
tövlükdə  etnoxalqın  mədəniyyəti  ola  bilər,  oriental  bir  mə-
dəniyyət  ola  bilər.  Bu  mənada  bizim  Azərbaycanın  bu  kultur 
sənədləri çox zəngindir, məsələn, yemək kulturu. Əgər lazımın-
ca  araşdıra  bilsək,  hamımızı  valeh  eləyəcək  ki,  doğrudan  da 
dünyanın hansı ölkəsində bu cür mədəniyyət var: yemək mədə-
niyyəti, geyim mədəniyyəti, davranış mədəniyyəti və s. Bu mə-
nada  sizin  bu  gün  milli  musiqi  kulturu  haqqında  dediyiniz 
məlumatlar çox gərəklidir, çox lazımlıdır. Bu məruzələri sonra 
məktəblərə paylamaq lazımdır ki, dərslərdə və s. onlar da isti-
fadə eləsinlər. Əslində siz Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin 

---

 
304 
 
 
 
böyük bir işini görmüsüz.  
Mən hər iki məruzəçiyə təşəkkür edirəm. Bir daha Ham-
let  müəllimə  təşəkkür  eləmək  istəyirəm  ki,  bu  cür  mövzuları 
gündəmə  gətirir.  Amma  yaxşı  olardı  ki,  burada  tələbələr  də 
olsun. Bunlar nadir məruzələrdir.  
Çox sağ olun. 
 
Professor Hamlet Ġsaxanlı: 
 – Mən hər iki məruzəçiyə çox maraqlı, çox vacib və ruh 
yüksəldən, işə, əmələ dəvət edən məlumatlar verdikləri üçün öz 
təşəkkürümü bildirirəm.  
Çox sağ olun! 
 
 

---

 
305 
 
 
 
Assembly of Science and Art –  
the Need for Communication 
  
 
 
 
 
 
A scientist or artist thinks about creation of a scientific work or 
piece  of  art,  develops  it  in  their  mind  and  heart  (sometimes 
over a period of years) individually until one day, suddenly, he 
or she brings the work up to the surface and announces it to ot-
hers. Sometimes, scientific or art works can be created collecti-
vely by a small group, with joint efforts of more than one per-
son.  In  this  case  too,  first,  individual  members  of  the  group 
think about the work individually, guarantee their participation 
on the basis of their personal knowledge, talent and energy, and 
the  collective  result  is  achieved  through  communication,  joint 
analysis and discussion of individual inputs. 
Creative people of  art  and science, intellectuals  in  general,  al-
ways need communication among them and attach great impor-
tance  to  it.  Undeniably,  we  need  to  tell  of  our  new  inventions 
and discoveries, ideas and works, and our thoughts, boiling up 
inside  us,  all  to  like-minded  people  who  would  understand  us 
and  share  our  happiness  as  well  as  concerns.  It  is  a  delight  to 
talk  with  a  professional,  to  exchange  ideas  and  let  them  share 
in  the  joy  of  your  discovery  of  original  ideas.  As  we  make 
them  happy  with  our  pleasant  surprises  in  turn  we  generate 
more  positive  energy,  pleasure  and  inspiration…  On  the  other 
hand, receiving criticism and advice from professionals makes 
us think broader and deeper, and thus, increases our chance to 
come closer to the truth.  

---

 
306 
 
 
 
Even if an issue of discussion is not connected with their pro-
fessional  field,  looking at  the issue  and  asking questions  from 
different  perspective,  a  broad-minded  and  creative  person  can 
affect  one‟s  opinion  and  way  of  thinking.  Of  course,  creative 
and  intellectual  people  always  inspire  by  sharing  their  new 
ideas with others and at the same time hear of new ideas from 
them.  These,  as  well  as,  the  need  for  educating  and  enligh-
tening  people  are  among  the  main  factors  bringing  creative 
people together.  
I understood the great importance of communication in scienti-
fic activity when I was a doctoral student and researcher at the 
Moscow  State  University  named  after  Lomonosov  and  also  at 
the  Institute  of  Mathematics  named  after  Steklov  in  Moscow. 
Weekly  scientific  seminars,  attended  by  prominent  scholars, 
researchers  and  students,  had  no  equal  in  terms  of  receiving 
information  about  important  ongoing  scientific  works  and 
achievements  worldwide,  analyzing  problems  of  our  scientific 
interest and discussing issues with the people who opened new 
paths in science. We first felt and realized the phenomenon of 
the  „scientific  school‟  in  the  extraordinary  power  these 
seminars generated. 
The  mixed  feelings  that  came  with  the  collapse  of  the  Soviet 
Union,  consolidation  of  the  materialistic  approach  based  on 
new  capitalist  relations  and  the  destruction  of  traditional  sys-
tems  of  moral  values  by  the  globalization  process  confused 
people,  including  artists  and  academics.  Interest  in  scientific 
researches decreased and the education system became chaotic. 
The need for intellectuals, scholars and men of arts coming to-
gether  in  a  “wise”  place,  to  discuss  and  share  their  problems 
increased.  How  could  we  help  with  bringing  into  life  our 
wishes  that  originated  from  the  demands  of  our  day  and 
essence  of  our  soul  –  changing  from  complaining  to  analysis 
and from grievances to research, revitalizing scientific-cultural 

---

 
307 
 
 
 
environment,  and  becoming  informed  about  events  and 
developments in the world of science and culture?  
During  the  spring  and  summer  of  2006,  we  finalized  our  idea 
by establishing the Assembly of Science and Art to discuss im-
portant  issues  in  any  field  without  limitations.  We  decided  to 
invite  speakers  to  every  meeting  of  the  Assembly,  listen  to 
their  speeches,  ask  questions,  receive  comments  and  hold  dis-
cussions.  
The  first  meeting  of  the  Assembly  was  held  on  October  10, 
2006.  We  invited  specialists  and  prominent  men  of  arts  and 
sciences  from  both  Azerbaijan  and  outside  the  country  to  the 
following meetings. Shortly, our Assembly of Science and Art 
became known and liked.  
Materials  of  the  second  „ten‟  (11
th
  -  20
th
)  meetings  are  pub-
lished  in  this  book,  which  is  the  second  volume  in  a  series 
where we have tried to keep the text as close as possible to the 
original speeches and discussions. 
Hamlet ISAXANLI  
 

---

 
308 
 
 
 
CONTENTS 
 
Assembly of Science and Art – the Need for Communication 
(from Editor, in Azeri) ......................................... 7 
Assembly 11. Spiritual Inheritance of the Generations 
(Speaker: Jamal Mustafaev) ................................ 10 
Assembly 12. Islam in the Globalizing World 
(Speaker: Mustafa Islamoglu) ............................. 25 
Assembly 13. Huns in Eurasia. History, Culture and Identity 
(Speaker: Hamlet Isakhanli) ................................ 45 
Assembly 14. Shams Tabrizi and Movlana Jalaladdin Rumi: 
the Myth and the Truth 
(Speaker: Elnur Nasibli) ...................................... 90 
Assembly 15. Culture of City. History, Today and Future 
(Speaker: Ismail Serageldin) .............................. 136 
Assembly 16. About the Problem of 'Armenian Genocide' 
(Speaker: Norman Stone) ................................... 169 
Assembly 17. Edward Said, Orientalism and  
Post-colonial Researchs 
(Speaker: Touraj Atabaki) .................................. 188 
Assembly 18. History of Researchs on Azerbaijan Literature  
and Culture in Turkey 
(Speaker: Yavuz Akpinar) .................................. 204 
Assembly 19. Reading of the Ancient Information  
about Azerbaijan-Alban History 
(Speaker: Firudin Agasioglu) ............................ 242 
Assembly 20. Azerbaijani Culture in the Electronic Area 
(Speakers: Tariel Mammadov & Aydin Khan) .. 276 
Assembly of Science and Art – the Need for Communication 
(from Editor, in English) ................................... 305 

---

 
309 
 
 
 
 
© Khazar University Press, 2010 
  All rights reserved. 
 
 
 
 
ASSEMBLY OF SCIENCE AND ART 
11 – 20 
 
 
 
Book Two 
 
 
 
 
Compiled and edited 
by Hamlet Isakhanli 
 
 
 
 
 
 
Khazar University Press 
11, Mehseti str., Baku, AZ1096. 
Azerbaijan 
 

---

---

Document Outline

• Untitled-1.pdf
  • Page 1
  • Page 2
• Untitled-1.pdf
  • Page 1
  • Page 2