Елементляр кимйасы

Kimyəvi xassələri. Qələvi metalların hamısı güclü reduksiyaedicilərdir.
1. Qələvi metallar çox aktiv metal olduqlarından onlar demək olar ki, bütün qeyri-metallarla (təsirsiz qazlardan başqa) reaksiyaya daxil olur və ion rabitəli birləşmələr əmələ gətirir:

Me+Hal₂2MeHal₂ (Me=Li,Na,K,Rb,Cs,Hal=F,Cl,Br,J)

2Me+SMe₂S
2Me+H₂ 2MeH

6Li+3N₂2Li₃N (adi şəraitdə)

2Na + Cl₂  2NaCl
2Na + S  Na₂S

Natriumu kükürdlə birlikdə əritdikdə Na₂S₂, Na₂S₃, Na₂S₅ və Na₂SO₄ tipli birləşmələr də əmələ gəlir.
Qələvi metalların hidridlərinin su ilə qarşılıqlı təsirindən hidrogen ayrılır:


(adi şəraitdə)

Qələvi metalların hidridləri qüvvətli reduksiyaedici xassə daşıyır:

O
K – O – S
O + H₂
K – O – S
O



Litium, natrium və kaliumun hidridləri aliminium hidridlə Me[AlH₄] tərkibli kompleks birləşmə əmələ gətirir

2. Qələvi metallar adi şəraitdə dərhal oksigenlə reaksiyaya girərək səthləri Me₂O tərkibli oksid təbəqəsi ilə örtülür (ona görə də onlar ağ neftdə ya karbohidrogenlərdə saxlanılır).
Havada yandıqda litium-litium oksid Li₂O, natrium-natrium peroksid Na₂O₂, K, Rb, Cs isə MeO₂ tərkibli superoksidlər əmələ gətirir.
(oksid)
(peroksid)
(superoksid)

3. Qələvi metallar qatı H₂SO₄, qatı və duru HNO₃-dən başqa digər turşularla, spirtlərlə və su ilə qarşılıqlı təsirdə olduqda hidrogen ayrılır:

Natriumun qatı sulfat və nitrat turşuları ilə qarşılıqlı təsiri:

8Na + 5H₂SO₄  4Na₂SO₄ + H₂S + 4H₂O

qatı

8Na + 10HNO₃  8NaNO₃ + N₂O + 5H₂O

qatı
8Na + 9HNO₃  8NaNO₃ + NH₃ + 3H₂O
duru

Qələvi metalların su ilə reaksiyası Li-Cs sırasında daha şiddətli gedir, kaliumla reaksiya zamanı ayrılan H₂ dərhal alışıb yanır Cs-la reaksiyası partlayışla gedir.

4. Qələvi metallar maye ammonyakla qarşılıqlı təsirdə olub
a­midlər əmə­lə gətirir:

Qələvi metallardan litium öz xassələrinə görə digər qələvi metallardan fərqlənir. Qələvi metalların bütün duzları suda yaxşı həll olduğu halda litiumun bir neçə duzu (Li₃PO₄, Li₂SO₃, LiF) xeyli cətin həll olur. Digər tərəfdən litium-azot karbon və hidrogenlə daha asan reaksiyaya girgiyi halda, su ilə reaksiyası nisbətən yavaş gedir və eləcə də , digər qələvi metallardan fərqli olaraq litium kompleks birləşmə əmələ gətirmir.
5. Qələvi metallar özlərindən sonra yerləşən metalları onların sulu məhlullarından sıxışdırıb çıxara bilmir, çünki, ilk növbədə qələvi metallar məhluldakı su ilə reaksiyaya daxil olur.

2Na + 2H₂O + CuSO₄  Na₂SO₄ + Cu(OH)₂ + H₂

2Na + 2H₂O  [2NaOH] + H₂
[2NaOH] + CuSO₄  Cu(OH)₂ + Na₂SO₄