Eimi redaktor: Rəyçilər: Ağasəlim Ələsgərov
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
tədqiqatlar göstərir ki, milli valyutanın möhkəmləndirilməsi xətti tətbiq ediləndən bəri ixracatın srukturu dəyişməyə başlamışdır. Yüksək texnologiyalı mallar, elektronika və maşınqayırma məhsullan ixracat məhsullan siyahısmda irəli çıxdı, halbuki əvvəllər toxuculuq məhsullan, pdtar və oyuncaq üstün mövqeyə malik idi. Hökumət xüsusilə sənayenin kimya sahəsinin inkişafmda maraqlıdır. Kimyəvi kübrələrin, plastmas kütlələrin, sintetik liflərin istehsalına xüsusi diqqət yetirilir. Bu sahənin istehsalınm artımı Çini azot kübrələrinin hazırlanması üzrə birinci yerə çıxarmışdır. Bundan əlavə ayaqqabı, toxuculuq və tikiş sənayesi məhsullanmn istehsalına görə Çin dünya lideridir. Hazırda Çində maşınqayırma və elektrotexnika sənayesində nəzərə çarpacaq dərəcədə tərəqqi müşahidə edilməkdədir. Hər yerdə istehsalata xarici texnologiyaların tətbiqi həyata keçirilir. İqtisadiyyatın yeni sahələrinin inkişafına üstünlüyün verilməsi ilə əlaqədar olaraq, ÇXR dünyada məişət elektronikasımn istehsalına görə də birincilərin sırasmdadır. Yüksək keyfiyyətli televizorlann istehsalına görə ölkə dünya birincisidir. Televizorlardan başqa, ölkə dünya bazarına videomaqnitafonlar, stereosistemlər və kompüterlər də çıxanr. Şimali Amerika, Yaponiya və Avropa Birliyi ^ölkələrinə ixrac edilən Çin məhsullan yüksək keyfiyyət standartlanna cavab verirlər. Bu məhsullar ölkənin sahilkənan əyalətlərində istehsal edilirlər. Belə ki, xarici transmilli korporasiyalann çoxsaylı filialları məhz bu ərazidə cəmlənmişdir. İqtisadi sistemin gəlirlərinin artıniması dövlət orqanlannm qarşısmda qoyıüan əsas vəzifələrdən biridir. ■ İslahatlann 22 ilində Çin hökuməti inzibati orqanlann yə müəssisələrin funksiyalanmn səmərəli həddini müəyyən etmiş, bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun müəssisələrə geniş müstəqillik vermişdir. Dünya iqtisadi-maliyyə böhramnm (2008-1009-cu illər) mənfi təsirini aradan qaldırmaq məqsədilə dövlət büdcəsindən 600 milyard dollar vəsaitin iqtisadiyyatm 10 sektoruna kömək üçün istifadə olunması nəzərdə tutulmuşdur. Bunlara toxuculuq məmulatlannm istehsalı, maşm-texnika məhsullan, avtomobil, gəmiqayırma, polad tökmə sənaye sahələri, informasiya texnolo- giyalanmn inkişafı, neftkimya və yüngül sənayesi, loqistika və əlvan metallurgiya daxil edilmişdir. Ümumi Dünya Ticarət Təşkilatınm tələbinin əksinə olaraq, 2006-cı ildən ABŞ və Avropa İttifaqı Çin tikiş məmulatlannm idxalına kvota qoymuşdur. 2004-cü ildə ÜDM-un həcminə görə Çin (1,65 trilyon dollar) dünyada ABŞ-dan (11,75 trilyon dollar), Yaponiyadan (3,7 trilyon dollar), Almaniyadan (2,36 trilyon dollar), İngiltərədən (2,13 trilyon dollar) və Fransadan (1,7 trilyon dollar) sonra 6-cı yeri tutmuşdur. 45
Çinin inkişaf modelinin realizasiya olunmasında daxili və xarici investisiyalardan bir vasitə kimi müxtəlif dövrlərdə müxtəlif rejimlərdə istifadə olunur. Xarici kapitalın cəlb edilmə mexanizmi vergi güzəştlərindən və kapitalın qaytanimasına dövlət zəmanətindən ibarətdir. Azad iqtisadi zonalarda xarici investorlar 10 il mərkəzi hökumətə heç bir vergi vermirlər. Çin dövləti onlara güzəştli kreditlər verir. Ölkədə regionlann (qəsəbə, kənd, şəhər, vilayətlər) mülkiyyət hüquqlan, maliyyə və vergi sahəsində hüquqlan çox genişdir. Bir çox sahələrdə xarici investorlara milli rejim təqdim edilməmişdir. Xarici kapitala tam açıq olan iqtisadi sektorlar məhdudlaşdırılmış, xarici kapitalın cəlb olunması nəzərdə tutulan prioritetlərin strukturu dəyişdirilmişdi. Xarici investisiyalardan istifadə kanallan genişləndirilmişdir. Transmilli kompaniyalarm kapitallarının cəlb edilməsi fəallaşdırılmış- dır. Onlar tərəfindən texnologiyalann mənimsənilməsi mərkəzlərinin yaradılması və dövlət müəssisələrinin yenidən qurulması və rekonstruksiya edilməsində iştirakı stimullaşdınimışdır. Dövlətin təhlükəsizliyi baxımından milli iqtisadiyyatın inkişafı üçün fövqəladə əhəmiyyəti olan müəssisələrin inkişafında və idarə olunmasında xarici investorlann iştirakına icazə verilmir. Qalan tnüəssisələrin özəlləşdirilməsində xarici investorlann iştirakına məhdudiyyət qoyulmur. Çin müəssisələrində «müasir korporasiya reji- mi»nin tətbiq olunması, onlann səhmdar cəmiyyətlərinə çevrilməsi və daxili idarəetmə sistemlərinin təkmilləşdirilməsi davam etdirilir. İqtisadi inkişaf modelinin icrasında istifadə edilən metod və mexa- nizmlər üzərində bir qədər ətraflı dayanmağı lazım bilirik. Hər şeydən öncə Çin iqtisadi inkişaf modelində planlaşdırmaya xüsusi yer verilir. Ölkənin iqtisadiyyatı mərkəzləşdirilmiş planlaşdırma sistemindən tədricən azad edilir. Mərkəzi planlaşdırma siy^ətinin istiqaməti bazara uyğunlaşdınlır. Sənayedə dövlət müəssisələri planlaşdırma obyekti kimi saxlamlmışdır. Müəyyən məhsullann ümumi istehsalı (özəl sektorda daxil olmaqla) həm nomenklatura, həm də assortiment üzrə planlarla tənzimlənir. İstər istehsal - texniki təyinatlı və istərsə də xalq istehlakı mallanmn satış bazan liberal- laşdınldıqdan sonra Dövlət Şurasının qəran ilə sənaye müəssisələrinə verilən təsərrüfat hüquqlan planlaşdırmanı, satışı, təchizatı, qiymətqoymanı, əməyin ödənilməsini, əmək münasibətlərini, müəssisənin idarəetmə strukturunun müə)^ən edilməsini əhatə edir. Xarici iqtisadi əlaqələri və investisiya sahəsində müəssisələrin hüquqlanm özləri yox, dövlət realizasiya edir. İqtisadi inkişafın Çin modelində qiymətlərin dövlət tərəfindən tənzimlənməsi saxlanılır. Birbaşa qiymətlərin müəyyən edilməsi, rentabelliyin son həddi, dövlət sifarişi üzrə buraxılan məhsullara müqavilə qiymətlərinin qo- jmlması, əvvəlcədən verilmiş formula ilə qiymətlərin hesablanması metod- lanndan geniş istifadə edilir. Dövlət sənaye müəssisələrində maliyyə pod- ryadından geniş istifadə edilir. Dövlət onlarla maliyyə podryadı müqaviləsi 46
Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|