Ə. Q. Abbasov

122 
 
izolyatorlarının aşağı flanesindən yerə qədər olan məsafə 2m-
dən  az  olmamalıdır,  çəpərlənmiş  cərəyan  keçirən  hissələrinə 
qədər  olan  məsafə  isə  3,5kV-a  qədər  2,75m,  110kV 
gərginlikdə  isə  3,5m-dən  az  olmamalıdır.  Əgər  bu  məsafələr 
göstərilən qiymətlərdən az olduqda çəpərin içərisinə ancaq III 
qrup  kvalifikasiyası  olan  ikinci  şəxslə  daxil  olmağa  icazə 
verilir.  İkinci şəxsin vəzifəsi birincinin gördüyü əməliyyatlara 
nəzarət  etmək,  lazım  gəldikdə  (yəni  cərəyanla  zədə  aldıqda) 
ona kömək etməkdir.  
Baxış  zamanı  elektrik  qurğusunun  hər  hansı  cərəyan 
keçirən  hissəsinin  yerlə  birləşməsi  müşahidə  olunduqda 
gərginlik  tam  açılana  qədər  həmin  yerə  4-5m  (qapalı  otaqda) 
və  8-10m  (açıq  yarımstansiyada)  qalana  qədər  yaxınlaşmağa 
icazə verilmir. 
Bu  tədbirdə  məqsəd  “addım”  gərginliyindən  zədə 
almağının  qarşısını  almaqdır.  Əgər  yerə  qapanma  sahəsinə 
yaxınlaşmaq  vacibdirsə  (məsələn,  gərginlik  altına  düşmüş 
işçiyə kömək etmək və ya kommutasiya aparatları ilə əməliyat 
aparmaq  lazım  gəlirsə),  onda  izoləedici  ştanqa,  qaloş  və 
botulardan istifadə etmək lazımdır. 
 
Əməliyyat dəyişdirilməsi 
 
1000V-dan  yuxarı  gərginlikli  elektrik  qurğularında 
elektrik  avadanlıqlarının  açılması  və  şəbəkəyə  birləşdirilməsi 
(hava  və  eləcə  də  hava  və  kabel  xətlərinin)  açarların  (hava, 
yağ),  yük  açarlarının  və  ayırıcılarının  köməyi  ilə  yerinə 
yetirilir.  
Yarımstansiyaların 
paylaşdırıcı 
quruluşlarında 

---

123 
 
əməliyyatı  dəyişən  yüksək  vəzifəli  növbətçi  şəxsin 
(elektrosexin rəisi və ya baş elektrikin) iştirakı və ya göstərişi 
ilə  yerinə  yetirilir.  Göstəriş  şifahi  və  ya  telefonla  (əməliyyat 
jurnalında qeyd olunmaqla) verilə bilər. Qəzanı təxirə salmaq 
mümkün olmadıqda (yanğın, adamın gərginlik altında qalması 
və  s.)  yuxarıda  (vəzifəcə)  duran  növbətçinin  iştirakı  və 
sərəncamı  olmadan  əməliyyat  (dəyişdirmə)  aparmağa  icazə 
verilir,  sonradan  növbətçi  şəxsi  məlumatlandırmaq  və 
əməliyyat jurnalında qeydiyyat aparmaq lazımdır. 
1000V-dan  yuxarı  gərginlikli  paylaşdırıcı  quruluşlarda  
bir  neçə  birləşmədə  mürəkkəb  dəyişdirmələr,  mütləq  iki  işçi 
(vəzifəcə  böyük  olan  işçi,  ikincinin  işinə  nəzarət  etməlidir) 
tərəfinən yerinə yetirilməlidir. 
Növbədə  olan  növbətçilərin  (adamların)  sayını,  yerli 
şəraitdən 
asılı 
olaraq, 
sxemin 
mürəkkəbliyini 
və 
blokirovkalarını  nəzərə  almaqla  elektrik  təsərrüfatına 
cavabdeh olan şəxs tərəfindən təyin edilir. 
Əgər 1000V-dan yuxarı gərginlikli qurğulara ayrıcılarla 
qeyri-düzgün (normal olmayan) əməliyyatlardan blokirovkalar 
yoxdursa, onda belə halda dəyişdirmələr, dəyişdirmə blankları 
üzrə  yerinə  yetirilir.  Blank,  sadə  sənəd  olub,  harada  nəzərdə 
tutula bilən dəyişdirmələr (məsələn, yarımstansiyanın qidasını 
başqa  xəttə  keçirmək,  güc  transformatorunun  təmirə 
çıxarılması  və  s.)  və  komutasiya  aparatlarla  əməliyyat 
ardıcıllığı  (səyyar  torpaqlayıcılarından  istifadə  etməklə) 
yazılır.  Blank,  dəyişdirmələr  haqda  göstəriş  olan  şəxs 
tərəfindən  doldurulur  və  əməliyyatları  yerinə  yetirən  və  ona 
nəzarət  edən  şəxs  tərəfindən  imzalanır.  Əgər  dəyişdirmə 
əməliyyatı  bir  nəfər  yerinə  yetirirsə,  o  blankı  doldurduqdan 

---

124 
 
sonra onun məzmununu telefonla göstəriş verən şəxsə oxuyur 
və blankda həmin şəxsin soyadını nəzarətçi kimi qeyd edir. 
Ayrıcıları  düzgün  olmayan  əməliyyatlardan  qorumaq 
üçün bloklayıcılarla təchiz olunmuş elektrik qurğularında sadə 
və  mürəkkəb  dəyişdirmələr  blanksız,  ancaq  əməliyyat 
jurnalında qeydiyyat aparmaqla yerinə yetirilir.  
Əgər hər hansı səbəbdən iş yerində adamlar olduqda və 
ya  müvəqqəti  torpaqlayıcı-qısaqapayıcılar  götürülməyibsə, 
təmirdən  və  sınaqdan  sonra  qurğunu  işə  səhv  buraxdıqda 
böyük təhlükə yarana bilər. Bu cür təhlükənin baş verməməsi 
üçün  elektrik  avadanlığını  təmir  və  sınaqdan  sonra,  növbətçi 
şəxs tərəfindən məsuliyyətli rəhbərdən qəbul edilməlidir. 
 
3.2 İşləyən elektrik qurğularında iş aparılması 
 
Elektrik  qurğularının  istismarı  zamanı  planlı  surətdə 
profilaktik  təmirini,  eləcə  də  elektrik  maşın  və  aparatlarının, 
kabellərinin  və  daxili  elektrik  şəbəkələrinin  izolyasiyasının 
sınağının aparılması vacibdir. Bundan başqa qəzaların ləğvi və 
xəbərdarlığı  üzrə,  həmçinin  xırda  nasazlıqlara  görə  həcmcə 
böyük olmayan müəyyən işlər görülməlidir. 
Təhlükəsizlik  texnikasının  qaydalarına  (TTQ)  əsasən 
işləyən  elektrik  qurğularında  aparılan  işlər  təhlükəsizlik 
nöqteyi-nəzərindən aşağıdakılara ayrılır: 
a)
 
Gərginlik  tam  götürüldükdən  sonra  (bütün  cərəyan 
keçirən 
hissələrdən 
və 
girişlərdən 
gərginlik 
götürüldükdən)  elektrik  qurğularında  görülən  işlər. 
Bundan  başqa  baxılan  halda  gərginlik  altında  olan 
qonşu elektrik qurğularına qadağan edilməmiş girişlər 

---

125 
 
olmamalıdır. 
b)
 
Qismən 
gərginlik 
götürüldükdə  açıq  elektrik 
qurğularında  və  ya  ayrı-ayrı  otaqlarda  quraşdırılmış 
elektrik  avadanlıqlarında  aparılan  işlər.  Bu  halda 
gərginlik  altında  olan  və  qonşu  otaqda  yerləşdirilmiş 
qurğuya qadağan edilməmiş giriş ola bilər.  
c)
 
Cərəyan  keçirən  hissələrə  və  onlara  yaxın  gərginlik 
altında  olan  qurğularda  aparılan  işlər.  Bu  halda  iş 
görən  adamların  gərginlik  altında  olan  hissələrə 
yaxınlaşmanın (və ya onların istifadə etdiyi alətlərin) 
qarşısının alınması üçün müəyyən texniki və təşkilati 
tədbirlərin görülməsi tələb olunur. 
d)
 
Gərginlik  açılmadan  cərəyan  keçirən  hissələrdən 
uzaqda  görülən  işlər.  Bu  halda  iş  icraçılarının 
gərginlik  altında  olan  hissələrə  yaxınlaşmasının 
qarşısını  almaq  üçün  texniki  və  təşkilati  tədbirlərin 
görülməsi tələb olunmur. 
“a”, “b” və “c” bəndlərində göstərilmiş təmir və sazlama 
işlərinə  başlamazdan  əvvəl  iş  icraçılarının  təhlükəsizliyini 
təmin edən texniki və təşkilatı tədbirlər görülməlidir. 
 
İşin təhlükəsizliyini təmin edən texniki tədbirlər 
 
Elektrotexniki  qurğularda  təhlükəsiz  işi  təmin  edən 
texniki tədbirlər aşağıdakılardır: 
a)
 
İşlər  görmək  üçün  ayrılmış  sahədə  gərginliyin 
açılması  və  onun  səhvən  qoşulmasının  qarşısını  alan 
təbirlər. 
b)
 
Müvəqqəti  çəpərlərin  qoyulması  və  xəbərdarlıq 

---