Ə. Q. Abbasov

118 
 
elektrik  aparatlarında,  məişət  cihazlarında  ikiqat  izolyasiya 
məqsədilə istifadə oluna bilər. 
İkiqat  izolyasiya  hiss  olunacaq  dərəcədə  qızan  metal 
hissələrinin izolyasiya olunmasında istifadə olunmur. 
 
2.7
 
Çəpər və bloklaşmalar 
 
Cərəyankeçirən  hissələrinə  toxunmasının  və  onlara 
yaxınlaşmasının  qarşısını  almaq  məqsədilə  metal  çəpərlərdən 
və blokirovkalardan istifadə olunur.  
Çəpərlər  bütöv  və  ya  tor  şəklində    (25x25mm)  metal 
materiallardan  hazırlanır.  Bütöv  çəpərlər,  1000V-a  qədər 
gərginlikli  elektrik  qurğularda  üzlüklər  və  qapaqlar  şəklində 
tətbiq edilir. 
Tor  şəkilli  çəpərlər,  1000V-a  qədər  və  yuxarı 
gərginliklərdə 
işləyən  elektrik  qurğularında  mühafizə 
məqsədilə  tətbiq    edilir.  Bu  cür  çəpərlər  qıfılla  bağlanan 
qapıya malik olur. 
Blokirovkalar 
əsasən  cərəyan  keçirən  hissələr 
çəpərlənmiş  elektriki  qurğularda  tətbiq  edilir  (məsələn,  sınaq 
maketləri,  yüksək  gərginliklə  izolyasiyanın  sınağı  zamanı). 
Blokirovkalar  həmçinin  elektrik  aparatlarında  (açarlar, 
işəburaxıcılar,  avtomatik  açarlar  və  s.)  da  tətbiq  edilir. 
Blokirovkalar təsir prinsipinə görə elektriki və mexaniki olur. 
Elektrikli  blokirovkalar,  çəpərlərin    qapılarının  və 
qapaqların  kontaktlarını  qırılmasını  (lazım  gəldikdə)  yerinə 
yetirir. Əgər elektrik qurğusunun idarəsi distansion aparılırsa, 
onda bloklayıcı kontaktlar işəburaxıcı aparatın idarə dövrəsinə 
birləşdirilir. 

---

119 
 
Bu 
məqsədlə 
maqnit 
buraxıcısından 
və 
ya 
kontaktorundan istifadə etmək daha məqsədə uyğundur, çünki 
bloklayıcı  kontaktlar  çəpərin  qapısı  açılanda  işə  buraxıcının 
qida  dövrəsini  qırır  (şəkil  33).  Elektrik  qurğusu,  çəpərin 
qapısını  bağladıqda,  baxmayaraq  ki,  blokirovka  işəburaxıcını  
qida  dövrəsinə  birləşdirir,  amma  işəsalma  düyməsi  (i.s.)  açıq 
olduğundan  o  gərginlik  altına  düşmür.  Ona  görə  də  operator 
çəpərin daxilinə girməsinə və təsadüfən qapının bağlanmasına 
baxmayaraq,  o  gərginlik  altına  düşməyəcəkdir.  Avtomat 
açarlarının açma dolağında quraşdırılmış bloklayıcı kontaktlar 
–  çəpərin  qapısı  açılan  zaman  qapanır  və  avtomatın  dolağı 
gərginlik  altına  düşdüyündən  o  işə  düşür,  qurğunu  şəbəkə 
gərginliyindən azad edir. 
Mexaniki  bloklayıcı  kontaktlar  elektrik  aparatlarında 
tətbiq  olunur  (rubilniklərdə,  işəburaxıcılarda  və  avtomatik 
açarlarda). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 33. Qapının elektrik blokirovkasının sxemi. 
 

---

120 
 
Paylaşdırıcı 
quruluşlarda 
və 
yarımstansiyalarda 
əməliyyat  işçilərinin  səhv  hərəkətlərini  xəbərdar  etmək  üçün 
bloklayıcılardan istifadə olunur. 
 
3.
 
ELEKTRİK QURĞULARININ TƏHLÜKƏSİZ 
İSTİSMARININ TƏŞKİLİ 
 
3.1 İşləyən elektrik qurğularına operativ xidmət olunması 
 
İşləyən elektrik qurğularının  texniki istismarı aşağıdakı 
elektrotexniki işçilər tərəfindən  yerinə yetirilir: 
a) müəssisələrin baş energetikləri, sexlərin energetikləri, 
sexlərin  rəisləri,  istismar  xidmətinin  mühəndis  və  ustaları, 
elektrosexlərin  rəisləri,  elektrik  laboratoriyasının  rəhbəri 
vəzifəsində işləyən mühəndis və texniklər. 
b)  operativ  və  operativ-təmir  işçilərinə  xidmət  edən 
şəxslər  –  ustalar,  baş  elektromantyorlar,  elektrik  quraşdırma 
işlərinin 
briqadirləri, 
elektrik 
təsərrüfatı, 
sex 
və 
yarımstansiyaların  məsul  növbətçiləri,  elektrik  şəbəkələrinin 
növbətçi  rəisləri,  elektrik-montyorları,  onların  köməkçiləri  və 
təhlükəsizlik  texnikası  üzrə  II-V  qrup  kvalifikasiyası  olan 
şəxslər. 
Elektrik  qurğularının  operativ  xidməti,  yerli  operativ 
elektrotexniki işçilər tərəfindən yerinə yetirilir. 
Müxtəlif  işlər  görmək  və  operativ  xidmət  üçün 
elektrotexniki  işçilərə  təhlükəsizlik  texnikası  üzrə  beş 
kvalifikasiya qrupu müəyyən edilmişdir. 
Elektrik  təsərrüfatı  işçilərinə  kvalifikasiya  qrupunu, 
onların  işləri  ilə  əlaqədar  təhlükəsizlik  texnikası  üzrə  biliyini 

---

121 
 
yoxladıqdan sonra verilir. 
İşləyən  elektrik  qurğularının  təhlükəsiz  istismarı 
aşağıdakı  tələbləri  yerinə  yetirməklə  aparılır  –  işi  yerinə 
yetirmək  üçün  verilən  göstəriş  aydın  (dəqiq),  kvalifikasiyalı, 
texniki  və  təşgilati  cəhətdən  düzgün  olmalıdır.  Ona  görə 
1000V-a qədər və ondan yuxarı gərginliklərdə işləyən elektrik 
qurğularında  əməliyyat  işlərini  aparmaq  üçün  göstəriş  verən 
şəxs, baş energetikin xüsusi sərəncamı ilə təyin olunur. 
Sex  elektrik  avadanlıqlarına  baxış  zamanı  hər  hansı  bir 
əməliyyatın  aparılması  (qəzanın  və  bədbəxt  hadisələrin 
qarşısını  almaq  tədbirlərindən  başqa)  qadağandır.  Həmçinin 
çəpərlərin  götürülməsi  (cərəyan  keçirən  və  fırlanan 
hissələrdən),  çəpərin  içərisinə  daxil  olmaq,  cərəyan  keçirən 
hissələrə yaxınlaşmaq və toxunmaq qadağan olunur. 
Növbətçi  elektrikə  (elektrotexnoloji  avadanlıqlara 
xidmət  edən)  tələb  olunduqda  şitlərin  və  işəburaxıcı 
quruluşların  qapılarını,  baxmaq  üçün  açmağa  icazə  verilir 
(xüsusi ehtiyatla). Baxışın nəticələri əməliyyat jurnalında qeyd 
edilir.  
Ayrı-ayrı elektrik işlədicilərini şəbəkəyə birləşirmək və 
açmaq, onlara xidmət edən I qrup kvalifikasiyası olan fəhlələr 
tərəfinən yerinə yetirilə bilər. 
1000V-dan yuxarı  gərginlikli elektrik  qurğularına  baxış 
zamanı  III  qrup  kvalifikasiyası  olan  bir  nəfərə  çəpərin 
içərisinə  daxil  olmaq  və  paylaşdırıcı  qurğuları  açmağa  ucazə 
verilmir. Paylaşdırıcı kameraya çöldən baxmağa icazə verilir. 
IV  və  V  qrup  kvalifikasiyaya  malik  işçiyə  lazım 
gəldikdə paylaşdırıcının kamerasına daxil olmağa icazə verilir, 
ancaq  bir  şərtlə  -  kameraya  yaxın  keçidlərdə  transformator 

---