Ə. Q. Abbasov

77 
 
Təhlükəsizlik  texnikasının  qaydalarına  görə  hər  bir 
torpaqlamanın müqavimətini 4 Om qəbul edərək, qısaqapanma 
dövrəsinin cərəyanını təxmini olaraq  
  






r
r
r
r
U
I
tr
q
t
o
t
q
.
.
                    (2.9) 
düsturdan  hesablanır  və  bu  zaman  alınan  cərəyanın  qiyməti 
mühafizəsinin  işədüşmə  cərəyanından  az  olur.  Misal  üçün, 
630kV

A,  gücə  malik  transformatorla  qidalanan  şəbəkənin 
ikinci 
tərəf 
fazalar  arası  gərginlik  400V  olduqda, 
transformatorun  bir  faza  dolağının  daxili  müqaviməti  (ikinci 
tərəf gərginliyə gətirilmiş) 0,02 Om təşkil edir. 
Əgər  gövdəyə  qapanma  200m  uzunluğa  malik  xəttin 
sonunda baş verirsə və alüminium naqilinin en kəsiyi 25mm
2
 
olarsa, onda həmin naqilin müqaviməti  
Om
S
r
naq
24
,
0
35
200
03
,
0
03
,
0






 
 olar. Birfazalı qısa qapanma zamanı iki ardıcıl birləşmiş 
müqaviməti nəzərə almaqla dövrədən axan cərəyan 


A
I
q
28
24
,
0
02
,
0
4
4
230





 
Bu  cür  xəttin  naqillərini  mühafizə  etmək  üçün  125A-ə 
hesablanmış cərəyan telli qoruyuculardan istifadə oluna bilər. 
Əgər  xətt  normal  işçi  cərəyanla  (125A)  yüklənibsə,  onda 
naqildən axan ümumi cərəyan  
A
I
c
153
28
125



 
Cərəyanın  bu  qiyməti  (153A),  125A  nominal  cərəyana 
hesablanmış  əriyən  telli  qoruyucunun  işlənməsi  üçün  kifayət 
deyildir. Telin əriməsi üçün tələb olunan cərəyan 
n
er
I
I
3
,
1

. 

---

78 
 
Açılmayan  birfazlı  qapanma  nəticəsində  zədələnmiş 
elektrik  qəbuledicisinin  gövdəsindən  uzun  müddət 
A
I
q
28

 
cərəyan 
axacaq 
və 
bu 
zaman 
gövdədə 
V
R
I
U
q
g
112
4
28
1





; 
112V  gərginlik  insan  həyatı  üçün  təhlükəli  olduğundan 
yuxarıda  baxılan  qısa  qapanma  halının  qarşısını  almaq  üçün 
müəyyən mühafizə tədbirləri görülməlidir. 
Tutaq  ki,  elektrik  qəbuledicisinin  gövdəsi  en  kəsiyi 
16mm
2
  olan  naqillə  şəbəkənin  sıfır  xəttinə  birləşdirilib.  Bu 
halda sıfır xəttinin aktiv müqaviməti 
Om
r
Om
S
r
4
,
0
;
4
,
0
16
200
03
,
0
03
,
0
0
0







 
“Faza-sıfır” ilgəyinin xarici induktiv müqaviməti 
Om
X
i
12
,
0
2
,
0
6
,
0
1



 
ilgəyin tam müqaviməti isə  



  
Om
X
r
r
r
i
n
65
,
0
12
,
0
4
,
0
24
,
0
2
2
2
2
1








 
Neytralı birləşdirilmiş elektrik işlədicisinin gövdəsindən 
axan cərəyan 
A
Z
r
U
I
i
tr
q
343
65
,
0
02
,
0
230
3
/






 
Belə  cərəyan  (343A),  hətta  xətt  yüklənmədikdə  belə 
125A-li 
əriyən  telli  qoruyucu  vasitəsilə  zədələnmiş 
izolyasiyalı  elektrik  qəbuledicisinin  tezliklə  şəbəkədən 
açacaqdır. 
Təhlükəsizlik  texnikasının  qaydalarına  əsasən  1000V-a 
qədər  gərginlikli  bilavasitə  torpaqlanmış  neytrala  malik 
elektrik  qurğularında  qəza  baş  vermiş  sahələri  avtomatik 
olaraq  şəbəkədən  açmaq  üçün  sıfırlanma  naqillərini  elə 

---

79 
 
seçirlər ki, şəbəkənin ixtiyari nöqtəsində birfazlı qısa qapanma 
zamanı  yaranan  cərəyanın  qiyməti,  ən  yaxınlıqda  yerləşmiş 
əriyən  qoruyucusunun  nominal  cərəyanından  3  dəfə, 
avtomatik  açarın  maksimal  cərəyanından  1,5  dəfə  çox 
olmalıdır. 
Hesabatlar  göstərir  ki,  kabel  xətləri  və  daxili  şəbəkələr 
üçün  onların  uzunluqları  kiçik  və  müqavimətləri    az 
olduqlarına  görə  mühafizənin  işlənməsi  üçün  şəbəkənin  sıfır 
xəttinin elektrik keçiriciliyi, faz xətlərinin keçiriciliyinin 50%-
ni təşkil etməlidir. 
Torpaqlayıcı mis və alüminium naqillərinin en kəsiyinin 
ən  kiçik  qiyməti  mexaniki  şərtlərə  görə  təhlükəsizlik 
texnikasının tələblərinə uyğun olmalıdır.  
 
Torpaqlayıcının və sıfırlayıcının quruluşu və hesabatı 
 
Torpaqlayıcı 
quruluşları 
qurmaq 
üçün, 
təbii 
torpaqlayıcılardan: 
torpağa 
basdırılmış 
polad 
su 
kəmərlərindən,  artezian  quyularının  borularından,  binaların 
torpağa  basdırılmış  polad  karkaslardan  və  yerin  altı  ilə 
çəkilmiş qurğulardan, örtüyə malik kabellərdən istifadə etmək 
məsləhət  görülür.  Təbii  torpaqlayıcı  olaraq,  içərisindən  isti 
maye  və  ya  qazlar  axan  metal  borulardan  istifadə  etmək 
olmaz.  Torpaqlayıcı  quruluşun  etibarlılığını  artırmaq  üçün 
onun  torpaqlayıcı  hissəsini  ən  azı  iki  naqillə  təbii 
torpaqlayıcının  müxtəlif  yerləri  ilə  birləşdirmək  lazımdır. 
Naqillərin  təbii  torpaqlayıcılarla  birləşdirmək  əməliyyatı 
qaynaq  vasitəsilə  yerinə  yetirilir.  Torpaqlayıcı  quruluşların 
naqillərini  və  elektrodlarını  adətən  polad  məftillərdən  və  ya 

---