Ə. M. BƏDƏlov a. M. AĞAyev
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
133 1991-ci il in oktyabrında Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi bərpa edildi. Müstəqil Azərbaycan hökuməti neft yataqlarının xarici şirkətlərlə birgə istismarı istiqamətində danışıqları davam etdirməyi qərara aldı.Ona görə ki, neft müqstəqilliyini bərpa etmiş Azərbaycanın potensial olaraq dünya bazarlarına böyük həcmlərdə çıxara biləcəyi başlıca resurs idi. Neftdən gələn böyük gəlirlər ölkədə makroiqtisadi sabitliyi təmin edəcək və iqtisadiyyatı tənəzzüldən çıxaracaq başlıca vasitə sayılırdı. Lakin, neft hasi latı sahəsində zəngin təcrübəyə, neft sənayesi infrastrukturuna və güclü kadr potensialına malik olmasına baxmayaraq, Azərbaycan öz gücü ilə neft yataqlarını istismar etmək iqtidarında deyildi.Belə ki: − Azərbaycan dənizinin 40 m-dən artıq olduğu sahələrdə uğurla qazma işlərini aparmaq üçün lazımi hidrotexniki qurğulara, neft hasilatı sahəsində müasir texnika və texnologiyaya malik deyildi; − Həmin neft yataqlarının işlənilməsi çox böyük həcmlərdə investisiya tələb edirdi. Ölkəmiz isə o qədər maliyyə resurslarına malik deyildi. Xarici şirkətlərlə əməkdaşlıq gənc, müstəqil dövlətə həm də siyasi dividentlər vəd edirdi. 1992-ci ilin sentyabrın 7-də 134 BP/Statoil alyansı ilə “Çıraq” yatağına və “Şahdəniz” perspektiv strukturunadair, oktyabrın 1-də isə Penzoyl/Ramko aly ansı ilə “Günəşli” yatağına dair texniki - iqtisadi əsaslandırmaların və kontrakt layihələrin hazırlanması üçün sazişlər imzalandı. Neft şirkətləri də öz növbəsində bir sıra öhdəliklər götürdülər. Məsələn BP/Statoil sazişinin imzalanmasından dərhal sonra Azərbaycan hökumətinə 30 mln. dollar bonus ödəməyə boyun oldular. Penzoyl/Ramko alyansı “Neft Daşları” və “Günəşli” yataqlarının istismarı zamanı hər il atmosferə tullanan 1 mlrd.kub. metrdən artıq qazın yığılması və sahilə ötürülməsi layihəsinin gerçəkləşdirilməsi öhdəliyini öz üzərinə götürdü. 1992- ci il oktyabr ayında ARDNŞ “Günəşli”, Azəri” və “Çıraq” yataqlarının geoloji oxşarlıqlarını nəzərə alaraq, habelə onların işlənməsi zamanı sərmayə və əməliyyat xərclərinə qənaət etməyə səy göstərərək bu yataqlarla bağlı ümumi infrastrukturun yaradılması perspektivlərinin öyrənilməsi barədə qərar verdi. Noyabr ayında ümumi tədarük bazasının, sualtı kəmərlərin və terminalların ümumi şəbəkəsinin, donanma və ixrac kəmərinin yaradılması üzrə xarici şirkətlərlə 5 anlaşma memorandumu imzalandı. Bu memorandumlar çərçivəsində lazımi tədqiqatların aparılması və 3 ay ərzində texniki təkliflərin hazırlanması üçün mütəxəssislərdən ibarət 135 işçi qrupları yaradıldı. Beləliklə də həmin yataqların birləşdirilməsi prosesi başlandı. 1993- cü ilin may ayında “Azəri”, “Çıraq” və “Günəşli” yataqları üzrə birləşmiş iş proqramına dair 6 anlaşma memorandumu imzalandı. Nəhayət, 1993-cü ilin iyun ayının 4- də ARDNŞ-in Direktorlar Şurası bu yataqların birgə işlənilməsi barədə bəyanat qəbul etdi. Ümummilli lider H.Əliyevin rəhbərliyi ilə 1994-cü ilin sentyabrın 20-də xarici neft şirkətlərinin, “Çıraq” yataqlarının və “Günəşli” yatağının dərin hissəsinin birgə işlənilməsi üzrə Azərbaycanın ilk beynəlxalq neft sazişi -“Əsrin müqaviləsi” imzalandı. Müqaviləni imzalayan xarici şirkətlər bunlardir: BP(Böyük Britaniya), Amoco(ABŞ), LUKoil(Rusiya), Penzoil(ABŞ), Unocal(ABŞ), Statoil(Norveç), MC Dermott(ABŞ), Ramco(B.Britaniya), TPAO(Türkiyə), Delta- Hess(SəudiyyəƏrəbistanı). Sazişdə Azərbaycan hökumətini A RDNŞ təmsil edirdi.Onu da qeyd edək ki, sonradan bəzi şirkətlər öz paylarını satdıqlarından indiki halda çirkətlərin siyahısı fərqlidir. İmzalanan müqavilə neft kontraktlarının dünya praktikasında istifadə olunan “Hasilatın Pay Bölgüsü Sazişi”(HPBS) növünə aiddir. Bu növ kontraktlardan son dövrlərdə daha geniş istifadə olunur. İlk dəfə bu növ neft 136 kontraktı 20-ci əsrin 60-cı illərində İndoneziyada dövlət neft şirkəti “Petromina” ilə xarici neft şirkətləri arasında imzalanmışdır. Bu növ kontraktları imzalanmış dövlətlər sırasında Misir, Filippin, Liviya, Suriya, Çin, Argentina, Oman, Malayziya, Hindistan, Yəmən, Qvatemala, Sudan və bir çox digər dövlətlər var. Bu siyahıda olan ölkələrin sayı artıq 60-ı keçib. Son illərdə Rusiyada, Qazaxıstanda və Türkmənistanda da imzalanan neft sazişləri HRBS konsepsiyasına əsaslanan sazişlərdir. İstənilən neft müqaviləsi, o cümlədən də “Əsrin Müqaviləsi”, sifarişçi və icraçı tərəflərin maraqlarının konsensusudur. Neft kontraktları və o cümlədən, HRBS-lər tərəflərin öhdəliklərini müəyyən edən hüquqi, iqtisadi, texniki, ekoloji və digər məsələləri əhatə edən razılaşmaların mürəkkəb külliyatıdır. Əsrin müqaviləsinin predmeti “Azəri”, “Çıraq” və “Günəşli” yataqlarının işlənilməsi və hasilatın pay bölgüsüdür.Sazişdə yataqların coğrafi yeri, müqavilə sahəsinin coğrafi koordinatları dəqiq göstərilir. Burada 432,4 kvadrat km- lik müqavilə sahəsinin ölçüsü də qeyd edilir. Hər şirkətin müqaviləyə cəlb edilmə dərəcəsi faizlərlə göstərilən maraq payı ilə xarakterizə olunur.Maraq payı həm də Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|