Dorivor o’simliklar xom ashyosini tayyorlash asoslari. Dorivor o’simliklar xom ashyosini yig’ish, quritish standart holatiga keltirish, idishlarga joylashtirish, transport voitalari bilan jo’natish, saqlash. Ma’ruza rejasi

Respublikamizda asosiy tayyorlanadigan dorivor o‘simliklar ro‘yxati
O‘simlikning nomi 
Yig‘ish muddati 
Mahsuloti 
O‘sadigan joyi 
Arman gulxayrisi – 
Oktyabr 
ildizi 
Ariq, ko‘l bo‘ylarida, to‘qay, 
butalar orasida 

---

Althaea armeniaca Ten. 
Achchiq toron – 
Polygonum hydropiper L. 
May-sentyabr 
yer ustki 
qismi 
Botqoqlashgan 
joylarda, 
kam 
o‘tloqlarda, ariq, ko‘l, hovuz, 
zovur bo‘ylarida
Shaftolibargli 
toron – 
Polygonum persicaria L. 
Iyul-sentyabr 
yer ustki 
qismi 
Nam yerlarda, ariq bo‘ylarida, 
bog‘larda va polizlarda 
Qushtoron – 
Polygonum aviculare 
Iyun – sentyabr 
yer 
ustki 
qismi 
Yo‘l 
yoqalarida, 
tashlandiq 
erlarda, ariq bo‘ylarida, ekinlar 
(ayniqsa bug‘doyzor) orasida 
Katta andiz – 
Inula grandis Schrenk. 
Oktyabr 
Ildiz 
va 
ildizpoya 
Nam erlarda, suv bo‘ylarida, 
o‘tloqlarda va butalar orasida 
Maydagulli 
tog‘rayhon-
Origanum 
tytthantum 
Gontstch. 
Iyun-avgust 
yer ustki 
qismi 
Tog‘larning pastki va o‘rta 
qismidagi 
mayda 
toshli 
qiyaliklarda 
Dag‘al dalachoy – 
Hypericum scabrum L. 
Iyun-avgust 
yer ustki 
qismi 
Tog‘larda o‘rmon chetlarida, 
butalar orasida, 
Oddiy dalachoy – 
Hypericum perforatum L. 
Iyun-avgust 
yer ustki 
qismi 
Yo‘l yoqalarida, ariq bo‘ylarida, 
o‘tloqlarda, 
bedazorlarda, 
tog‘larda 
o‘rmon 
chetlarida, 
butalar orasida 
Chayano‘t- 
Urtica dioica L. 
Iyun-avgust 
Bargi 
Yo‘l yoqalarida, ariq bo‘ylarida, 
nam va salqin o‘rmonlarda, aholi 
yashaydigan 
erlarga 
yaqin 
joylarda, butalar orasida 
Ko‘ka – 
Tusilago farfara L. 
Iyun-iyul 
Bargi 
Tog‘lik erlarida, daryo hamda 
ariq bo‘ylarida, o‘rmonlarda, 
jarliklarda va g‘orlarda 
Katta zubturum- 
Plantago major L. 
Yil bo‘yi 
Bargi 
Yo‘l 
yoqalarida, 
dalalarda, 
ekinzorlarda, o‘tloqlarda, o‘rmon 
chetlarida, ariq bo‘ylarida hamda 
boshqa nam erlarda 
O‘rta zubturum – 
Plantago media L. 
-/--/- 
Bargi 
-/--/- 
Lansetsimon 
zubturum 
– 
Plantago lanceolata L. 
-/--/- 
Bargi 
-/--/- 
Achchiq ermon – 
Artemisia absinthium L. 
Iyul 
(gullashdan 
oldin) 
yer ustki 
qismi 
Aholi yashaydigan joylarda, yo‘l 
yoqalarida, o‘tloqlarda, o‘rmon 
chetlarida, suv bo‘ylarida va 
ekinzorlarda 
Na’matak turlari – 
Rosa species. 
avgust-sentyabrda Mevasi 
O‘rmonlarda, ariq bo‘ylarida, 
butalar orasida, tog‘larning quruq 
toshloq yon bag‘irlarida 
Turkiston arslonquyrug‘i - 
Leonurus turkestanica L. 
Iyun-avgust 
er ustki qismi Tog‘lik 
noxiyalarida, 
tog‘ 
etaklaridan to o‘rta qismigacha 
bo‘lgan tosh, tuproqli qiyalik-
larda 
CHuchukmiya 
(qizilmiya, 
shirinmiya)- 
Glycyrrhiza 
Sentyabr-oktyabr 
Ildizi 
SHo‘r 
tuproqli 
cho‘llarda, 
cho‘llardagi ariq, kanal, daryo va 

---

glabra L. 
ko‘l bo‘ylari, begona o‘t sifatida 
ekinzorlarda, 
qum-li 
erlarda, 
qumli 
qiyaliklarda 
hamda 
to‘qayzorlarda 
Bo‘ymodaron – 
Achillea millefolium L. 
Iyun-iyul 
yer ustki 
qismi 
O‘rmon, o‘rmon-cho‘l va cho‘l 
hududlarida 
hamda 
tog‘li 
tumanlarda (tog‘ etaklaridagi 
tekisliklarda, tog‘ yonbag‘irlarda) 
ochiq yalangliklarda va quruq 
o‘tloqlar, qirlar, yo‘l yoqalari, 
o‘rmon chetlari 
Dala qirqbo‘g‘imi – 
Equisetum arvensa L. 
Iyun-iyul 
yer 
ustki 
qismi 
Ariq 
bo‘ylarida, 
qumli 
o‘tloqlarda, 
butalar 
orasida, 
ekinzorlarda 
Ittikanak – 
Bidens tripartita L. 
Iyun-sentyabr 
yer 
ustki 
qismi 
Nam o‘tloqlarda, botqoqliklarda, 
ariq bo‘ylarida, begona o‘t 
sifatida ekinlar orasida 
 
 
DORIVOR MAHSULOTLARNI TAYYORLASH
Biologik faol moddalar o‘simliklarning hamma organlarida bir vaqtning o‘zida ko‘p miqdorda 
to‘planmaydi, shuning uchun xam ularni turli vaqtlarda tayyorlashga to‘g‘ri keladi. 
O‘simlik organlarini quyidagi muddatlarda yig‘ib olish kerak: 
Barglar
odatda o‘simlik gullashi oldidan yoki gullaganida yig‘ib olinadi. Barglar juda ohistalik 
bilan, iloji boricha o‘simlikka zarar etkazmasdan yig‘ib olinadi (belladonna, angishvonagul va 
boshqa o‘simlik barglari). 
Ba’zan o‘t o‘simliklarning bargini tayyorlash uchun er ustki qismi o‘rib olinadi, so‘ngra barglari 
teriladi yoki er ustki qismi quritib maydalanadi. Barglari ajratilib, poyasi bilan shoxlari tashlab 
yuboriladi. Bunda shox va gullar aralashmasi barglarga qo‘shilib ketishi mumkin (yalpiz, 
gazanda va boshqa o‘simliklar). 
O‘simlikning yer ustki qismi (o‘t)
 o‘
simlik gullaganida yig‘iladi. O‘simlikning er ustki qismi 
poyasining tagidagi barglar oldidan o‘rib olinib, poyaning bargsiz qismiga tegilmaydi. Bo‘yi 
baland o‘simliklarning esa poyasining tepa qismi (10-20 sm uzunlikda) va shoxchalari kesib 
olinadi (achchiq shuvoq, dalachoy va boshqa o‘simliklar).