218 - "Bəsair əd-dərəcat", 6-cı fəsil, 2-ci cild, Tehran çapı.
219 - "əsafi" sözü "əl-isfiyyə" (üçayaq, sacayaq — tərc.) sözünün cəmi olub üstünə qazan qoyulan daşlara deyilir ki, onların sayı azı üç olur.
220 - "əl-Kafi fi əl-üsul", səh.18, 2-ci cild, Tehran çapı.
221 - “əl-Kafi”dən "Kitab əl-hüccə" hissəsi, rəvayətlərdən top-lular və çıxarışların olduğu fəsil, səh.437, 1-ci cild, Tehran çapı.
222 - “əl-Kafi”dən "Kitab əl-Hüccə" hissəsi, "Nadir hədislər" fəsli, səh.416, 1-ci cild, Tehran çapı və səh.261, Hindistan çapı. Müqayisə et: 7/172 (tərc.)
223 - “əl-Kafi”dən "Kitab əl-hüccə" hissəsi, ayələrin nazil olması ilə əlaqədar əhvalat və çıxarışların olduğu fəsil, səh.417, 1-ci cild, Tehran çapı; səh.263, Hindistan çapı.
224 - “əl-Kafi”dən "Kitab əl-hüccə" hissəsi, ayələrin nazil olması ilə əlaqədar əhvalat və çıxarışların olduğu fəsil, səh.422, 1-ci cild, Tehran çapı; səh.266, Hindistan çapı. Müqa-yisə et: 70/1-2 (tərc.)
225 - “əl-Kafi”dən "Kitab əl-hüccə" hissəsi, səh.425, 1-ci cild, Tehran çapı; səh.266, Hindistan çapı. Müqayisə et: 17/89 və 18/29 (tərc.)
226 - “əl-Kafi”dən "Kitab əl-hüccə" hissəsi, səh.424, 1-ci cild, Tehran çapı; səh.267, Hindistan çapı.
227 - “əl-Kafi”dən "Kitab əl-hüccə" hissəsi, səh.417, 1-ci cild, Tehran çapı; səh.264, Hindistan çapı. Müqayisə et: 4/47 (tərc.)
228 - “əl-Kafi”dən "Kitab əl-hüccə" hissəsi, səh.417, 1-ci cild, Tehran çapı; səh.262, Hindistan çapı. Müqayisə et: 2/90 (tərc.)
229 - "Təfsir əl-Qümmi", müəllif müqəddiməsi; səh.10, 1-ci cild, Nəcəf çapı.
230 - "Təfsir əs-Safi", kitabın müqəddiməsi, səh.11, Tehran çapı.
231 - “əl-Kafi”dən "Kitab əl-hüccə" hissəsi, səh.424, 1-ci cild, Tehran çapı; səh.267, Hindistan çapı. Müqayisə et: 9/105 (tərc.)
232 - “əl-Kafi”dən "Kitab əl-hüccə" hissəsi, səh.424, 1-ci cild, Tehran çapı; səh.267, Hindistan çapı. Müqayisə et: 4/170 (tərc.)
233 - "əl-Kafi fi əl-üsul", "Allahın göstərdiyi nemət" fəsli, səh.217, 1-ci cild, Tehran çapı.
234 - “əl-Kafi”dən "Kitab əl-hüccə" hissəsi, "Nadir hədislər" fəsli, səh.200, 1-ci cild, Tehran çapı.
261 - Mən başa düşmürəm ki, Lütfulla Safi bu sözləri onla-rın dediyini bilə-bilə necə deyir ki, "Şiələr Quranda təhrif-lər olduğu fikrində deyillər".
262 - Böyük şiə alimi Nemətulla Cəzairinin "Mənbə əl-həyat" əsərində digər bir şiə alimi Əbülhəsən Əli Nəqinin "əl-Isaf" ("Yardım") əsərinin 115-ci səhifəsindən iqtibas edil-mişdir. “Isna əşəri” mətbəəsi, Hindistan, 1312 h.
263 - "Əqaid əş-şiə", səh.27, Iran çapı.
264 - Seyyid Əli Hairi Lahurinin "Mövizət təhrif əl-Quran" ("Quranın təhrif olunması haqqında” adlı) moizəsi. Seyyid Mə-həmməd Rza Qümminin tərtibi, urdu dilində, səh.47, Lahur çapı, 1923 m.
265 - Şatibinin "əl-Müvafiqat" əsəri.
266 - Hətta Safi özü özünün "Məə əl-Xətib..." traktatında onla-rın bu Qurana inandıqlarını izhar etmir. O, yalnız Ibn Babveyh Qümminin bir ifadəsini nəql edir və öz iddiasını sübut etmək, Xətibə cavab vermək üçün əsaslanmağa özündən əvvəl hətta məsum imamlardan birinin buna bənzər bir sözünü tapa bilmir.
267 - Bu hədisin mənasını və əhəmiyyətini başqa bir yerdə müfəssəl qeyd etmişik.
268 - Ibn Babveyh Qümminin "əl-Itiqadat" əsəri, Quranın həcmi haqqında fikir fəsli, Iran çapı, 1224.
290 - Bununla sübut olundu ki, Xətibin "Dəbistani-məzahib" adlı şiə kitabından "ən-Nureyn surəsi"ni yalnız Molla Mühsin Kəşmiri qeyd etməmiş, şiə alimi Məclisi də onunla razılaş-mışdır. Belə ki, o, bu surəni öz kitabında qeyd etmişdir. Görə-sən, bu kitabın şiələrə mənsub olduğunu inkar etmiş Lütfulla Safi buna nə deyər? Görəsən, "Təzkirət əl-əimmə" kitabı şiə kitabıdır, yoxsa sünni kitabı? Məclisi şiə əyanlarındandır, yoxsa yox? Bu dərəcədə həyəcanlanmaq nəyə lazımdır? Bu "surə" Hindistanda dəfələrlə nəşr olunmuş, Hindistan-Pakistan re-gionundakı Seyyid Əli Hairi və başqa şiə alimləri onu qəbul etmişlər.
291 - Məclisi. "Təzkirət əl-əimmə", professor Nurbəxş Tə-vəkkülinin "Töhfət əş-şiə" əsərindən götürülmüşdür, səh.317, 1-ci cild, Lahur çapı.
292 - "Bəhr əl-cəvahir", səh.347, Iran çapı.
293 - "Irşad əl-ülum", səh.121, 2-ci cild, fars dilində, Iran çapı.
294 - "Istiqsa əl-ifham", səh.11, 1-ci cild, Iran çapı.
295 - "Zərbə Heydəriyyə", səh.75, 2-ci cild, Nişan Mürtəza mət-bəəsi, Hindistan, fars dilində.
296 - Seyyid Xətib (Allah ona rəhmət etsin!) "Əl-xütut əl-ərizə" əsərində qeyd etmişdir ki, şiələr Quranda əl-Vilayə (Vi-layət — tərc.) surəsinin olduğuna, sonra oradan çıxarıldığına inanırlar. Safi özünün "Məə əl-Xətib..." kitabçasında ona kəs-kin və həyəcanla cavab verib deyir: "Sən onun bu sözündəki bia-bırçı yalana və açıq iftiraya bax!” "Fəsl əl-xitab..."da nə 180-ci səhifədə, nə də başqa səhifədə kitabın əvvəlindən axırınadək Allaha böhtan olan bu surə bir dəfə də qeyd olunmamışdır". Biz onun cavabını onun öz üslubunda veririk: - Ey Safi! Məgər Allahdan utanmırsan? Fikirləşmirsən ki, sənin kimi hiyləgər-lik edənlər az deyil? Ey Safi, Allahdan qorx! Xətibin ölməsi ilə elm ölməyib. Sünnə əhli içərisində sizin əyriliklərinizi və yalanınızı üzə çıxara bilən adamlar var. Bu, o Təbərsidir ki, Vilayət surəsi adı ilə Quranda çatışmazlıq olduğunu iddia edir.
297 - "Fəsl əl-xitab fi isbat təhrif kitab Rəbb əl-ərbab", səh.33, Iran çapı.
298 - Seyyid Cəzairi. "əl-Ənvar ən-Nümaniyyə fi bəyan mərifət ən-nəşə əl-insaniyyə".
299 - Imam Ibn Həzm Zahiri. "əl-Fəsl fi əl-miləl və ən-nihəl", səh.182, 4-cü cild, Bağdad çapı.
300 - Ibn Həzm Zahiri. "əl-Fəsl fi əl-miləl və ən-nihəl", səh.80, 2-ci cild, Bağdad çapı.
301 - Hafiz Ibn Həzm Əndəlüsi Zahiri. "əl-Ihkam fi üsul əl-əhkam", səh.95, 1-ci cild, 10-cu fəsil, Misir çapı.
302 - "ət-Tövzih fi əl-üsul", səh.26, 1-ci cild, Misir çapı.
303 - "ət-Təlvih", səh.27, 1-ci cild, Misir çapı.
304 - "əl-Mənar fi əl-üsul", səh.9, Hindistan çapı.
305 - Amədi. "əl-Əhkam", səh.227, 1-ci cild, Misir çapı.
315 - "Fəsl əl-xitab fi isbat təhrif kitab Rəbb əl-ərbab"dan götürülmüşdür, səh.29.
316 - Bundan sonra kimsə deyə bilərmi ki, Nuri Təbərsi bu kitabda Quranın təhrif olunduğunu deməmiş, bunun əksinə olaraq sübut etmişdir ki, bu Kitabda nə təhrif, nə də dəyişiklik var. Bəs Safi bu sözlə kimi aldatmaq istəyir? O belə zənn edirmi ki, ondan başqa heç kəsdə "Fəsl əl-xitab..." yoxdur, yoxsa belə cürət-lə yalan deyir ki, eşidənlər onun doğru dediyini zənn etsinlər?
Ey Safi! Sənin istəyinin başa kəlməsi mümkün deyil. Adamlar arasında sizin yalanınızı və əyriliyinizi üzə çıxara bilənlər var. Eşidin və qanın, heç vaxt mümkün deyil ki, siz həqiqətləri başıaşağı çevirəsiniz, sağlam düşüncəli adamlar da buna aldana. Elə Nuri Təbərsinin kitabı əvvəldən axıra bütün şiələrin bu Qurana inanmadıqları haqqında şiə əqidəsini əhatə edən mühüm bir sənəddən başqa bir şey deyil. Artıq biz bu bəhsimizdə həmin kitabdan bir neçə sitat gətirmiş və qalanlarını verməmişik. O kitabda bizim göstərdiklərimizdən daha çox və daha biabırçı şeylər var.
317 - Əgər belə deyilsə, onda şiələrin üstündən onların Ki-tabda təhriflər olduğu etiqadında olmadıqları haqqında bu "töh-mət"i götürmək üçün özünü əziyyətə salmış Seyyid Lütfulla Safi-nin Mirzə Hüseyn ibn Məhəmməd Təqi Nuri Təbərsini mədh et-məsi nə üçündür? Biz belə ziddiyyətli söz deyən adam görməmişik. Bu Safi bir dəfə bu etirazı dəf edir və ona cavab verir, sonra həmin bəhsdə nəinki bu xəbis əqidədə olan, həm də onu şiələrə görə düzgün, açıq-aydın və danılmaz hesab olunan fəsillərlə sübut edən və ona bu bəhsin bütün cəhətlərini əhatə etmək üçün qalın, ətraflı, kamil və hərtərəfli bir kitab həsr etmiş bir adamı mədh edir. Bəs şiələrə görə böyük alimlər sayılan keç-miş alimləri, onların Quranda təhriflər olduğunu bildirdik-lərini elan etdiklərinə baxmayaraq, mədh etmək nə üçündür? Onların tərifini göylərə qaldırıb, onlara ehtiram göstərmək nə üçündür? Məlumdur ki, dinin əsaslarından birini inkar edənə ehtiram göstərilməz və təzim olunmaz. Çünki dinin zəru-rətlərindən birini inkar edən adamı bütün müsəlmanlar adam yerinə qoymaz, onu alçaq adam sayar və təhqir edərlər. Bunun əksi ola bilməz...
318 - "əl-Kafi fi əl-üsul", “Təqiyyə” fəsli, səh.219, 2-ci cild, Iran çapı; səh.484, 1-ci cild, Hindistan çapı.
319 - Yenə orada, səh.217, 2-ci cild, Iran çapı; səh.482, 1-ci cild, Hindistan çapı.
320 - Yenə orada, səh.217, 2-ci cild, Iran çapı; səh.483, 1-ci cild, Hindistan çapı.
321 - Yenə orada, səh.222, 2-ci cild, Iran çapı; səh.485, 1-ci cild, Hindistan çapı.
336 - “Təfsir əl-Əskəri”, səh.163, Cəfəri mətbəəsi, Hindistan çapı.
337 - Yenə orada.
338 - Yenə orada.
339 - Yenə orada, səh.164.
340 - “əl-Kafi fi əl-üsul”, “Təqiyyə” fəsli, səh.220, 2-ci cild, Iran çapı.
341 - Biz başa düşmürük ki, Lütfulla Safi Seyyid Mühibbəddin Xətibin öz risaləsində haqlı olaraq yazdığı aşağıdakı sözlərə necə etiraz edir: “Bizimlə onların arasında bir-birimizə qar-şılıqlı surətdə inanmağımıza mane ola bilən birinci şey təqiyyədir. O elə bir dini əqidədir ki, onlara icazə verir ki, za-hirdə bizə batində fikirləşdiklərinin əksini göstərsinlər. Bizlərdən təmiz qəlbli adamlar onların zahirən qarşılıqlı an-laşma və yaxınlaşmaya rəğbətləri olduğuna aldanır, onlar isə bunu nə istəyir, nə bununla razılaşır, nə də buna əməl edirlər” (“Əl-xütut əl-ərizə”, səh.8-9, 2-ci çapı).
Məgər onların səhih hədislər toplusu olan “əl-Kafi”də on-ların imamından rəvayət olunmuş bu rəvayətdə Xətibin dedi-yindən fərqli bir şey var?
Bəs o bu sözü ilə nə demək istəyir: “Şiələr təqiyyə ilə da-nışdıqlarından onların əqidələri haqqında dedikləri və eti-rafları qəbul olunmaz, onlar batində zahirdə dediklərinin ək-sini düşünürlər, — deyən adam adamların gülüş hədəfinə çev-rilməzmi?” (Safinin “Məə əl-Xətib...” əsəri, səh.26, 1-ci çapı).
Görəsən, şiə imamlarının dedikləri məlum olandan sonra kim adamların gülüş hədəfinə çevrilər? Safi belə zənn edirmi ki, dünyada onların özlərindən başqa onların gizlətdiklərindən və qəlblərində bəslədiklərindən heç kəs xəbərdar deyil və onlar kimi istəsələr aldada bilərlər? Yaxud Safi belə zənn edirmi ki, adamlar hamısı şiələrin aldada bildikləri və Safinin Xətib-dən daha uzaqgörən adlandırdığı Şeyx Misri kimi bu məsələdə qafildirlər? Ey Safi, onu da deməyi lazım bilirəm ki, yüksək mərtəbələrə çatıb mənsəblər əldə etmiş hər bir kəsin uzaqgö-rən mahir bir alim olması zəruri deyil! Nə qədər alim öz haqq sözlərinə görə və batil şeyləri açıb-tökdüklərinə görə bu dün-yaya və onun bər-bəzəyinə nail ola bilməmişdir! Qocalıq (şeyx-lik — tərc.) insanın uzaqgörən və rəhbər olmasına dəlalət etmir.
Safinin: “Sünnilərdə təqiyyəyə icazə verilir” sözünə gəldik-də, bu, batil və böyük böhtan xarakterli iftiradan başqa bir şey deyil. Çünki Sünnə əhli nə özlərindən, nə də başqalarından olan bir müsəlmanın belə şiə təqiyyəsinə əməl etməsinə icazə ver-mir. Allah eləməsin ki, sünnilərin zahirləri batinlərinin, sözləri etiqad etdikləri şeylərin əksi olsun. Onlar qədim əsr-lərdən bəri öz doğruculluqları, etibarlıqları və vəfalı olmaq-ları ilə tanınmışlar. Şiələr isə öz dinlərini bu nəciblik-lərdən məhrum etmişlər. Bunu onların imamları da etiraf etmiş və öz kitablarında rəvayət etmişlər. Küleyni rəvayət edir: “Abdulla ibn Yəfur demişdir ki, bir dəfə mən Əbu Abdulla əleyhissəlama dedim: “Mən adamlarla ünsiyyətdə olanda sizinlə deyil, filan-filan adamlarla yaxınlıq edən bəzi adamlarda etibar, doğruculluq, vəfa olduğuna, sizinlə yaxınlıq edən bəzi adamlarda isə bunların olmadığına çox təəccübləndim”. Bunu eşidən Əbu Abdulla əleyhissəlam qəzəblə mənim üzümə baxıb dedi: “Allahdan gəlməyən imama yaxınlıq etməklə Allaha inanan adamın dini yoxdur”. (“əl-Kafi fi əl üsul”, səh.237, 1-ci cild, Hindistan çapı).
Sünnə əhli o camaatdır ki, haqq sözü bacarıb söyləyən Əhməd ibn Hənbəli, doğrunu ucadan deyən Malik ibn Ənəsi, etiqad etdiyi şeyi açıq elan edən Əbu Hənifəni, “sıyrılmış qılınc” ləqəbli Ibn Teymiyyəni, batili batil edən Ibn Həzmi və tarixi canlarını qurban verməklə, öz cürətləri və qorxmazlıqları ilə doldurmuş neçə-neçə kişini doğurmuşdur. Halbuki şiə imamları (Onların haqqındakı rəvayətlərdə deyildiyi kimi) mağaralarda gün keçirən, çadralarla maskalanan, niqablarla üzlərini gizlə-dən, yalana sığınan adamlar olmuşlar. Bunlar hara, onlar, o biri-lər hara? Cəririn dediyi kimi:
Onlar əcdadımızdır, toplayıb cahanı lap
Bacarırsan, ey Cərir, onların tayını tap.
Ey Safi! Nə sən öz yalanınla müsəlmanları aldada bilərsən, nə də müsəlmanlar bu cür yalana inanarlar. Birləşməyə və razı-lığa gəlincə, bu, bir tərəfdən doğru, digər tərəfdən yalan, bir tərəfdən səmimiyyət, digər tərəfdən aldatma ilə mümkün deyil. Qoy hər iki tərəfdən doğruçuluq olsun. Bu isə ancaq təqiyyə məsə-ləsindən əl çəkməklə əldə olunar. Ona əməl etmək, onun təəssü-bünü çəkmək, onu müdafiə etməklə isə bu nə mümkün olar, nə başa gələr.
342 - “əl-Kafi fi əl-üsul”, səh.220, 2-ci cild, Iran çapı.
343 - Yenə orada, səh.217, 2-ci cild, Iran çapı.
344 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.356, Əli ibn Süveydin bioqrafiya-sının altında, Kərbəla, Iraq çapı.
345 - Ərdəbili. “Kəşf əl-ğümmə”, səh.341.
346 - “Məsabih əz-zülm”, səh.41,42, urdu dilində, Hindistan çapı.
3473 - “əl-Kafi fi əl-füru”, “Kitab əl-cənaiz” hissəsi, “Düş-mənçilik edənlər” fəsli, səh.189, 3-cü cild, Iran çapı və səh.99, 1-ci cild, Hindistan çapı.
348 - “əl-Kafi fi əl-füru”, “Kitab əl-cənaiz” hissəsi, “Düş-mənçilik edənlər” fəsli, səh.188, 3-cü cild, Iran çapı və səh.99, 1-ci cild, Hindistan çapı.
350 - Öz kitabında: “Şiələr təqiyyə ilə danışdıqları üçün on-ların öz əqidələri haqqında qərarlarını və etiraflarını qəbul etmək olmaz. Çünki onlar batində zahirdə dediklərinin əksini düşünürlər” deyən adam adamların gülüş hədəfinə çevrilməzmi?” - deyən Safi buna nə deyər? (“Məə əl-Xətib fi əl-xütut əl-ərizə”, səh.36).
Ey Safi! Adamların gülüş hədəfinə kim çevrilər? Şiələr, yoxsa şiələri tənqid edənlər?
Xətib belə deyəndə haqlı deyildimi: “Bizimlə onların aramız-da bir-birinə səmimiyyətlə doğru cavab verməyə mane olan şeylər-dən birincisi onların təqiyyə adlandırdıqları şeydir” və i.a.
Xətib belə deyəndə düz demirdimi? Onun şiələrin etibarlı hədis kitabı “əl-Kafi”də onların məsum imamları Əbu Abdulla Cəfər haqqında rəvayət olunmuş bu rəvayətə görə, özlərinin yazdıqları kimi, imamın təqiyyəyə əməl edib eyni bir ayə haqqında müxtəlif cavablar verməsinə nə deyirlər?