Doktor ZƏHİRƏDDİN əl-MƏDƏNİ

351 - “əl-Kafi fi əl-üsul”, səh.163, 1-ci cild, Hindistan çapı.

352 - “əl-Kafi”nin “əl-Füru” hissəsi, şahin, qartal və s. ovu haqqında fəsil, səh.208, 2-ci cild, Iran çapı; səh.80, 2-ci cild, Hindistan çapı.

353 - əl-Əraf surəsi, 32-ci ayə.

354 - ət-Tövbə surəsi, 31-ci ayə.

355 - Tirmizi, Əhməd və Beyhəqi öz hədis toplularında rəvayət etmişlər.

356 - ət-Təhrim surəsi, 1-ci ayə.

357 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.215, Kərbəla, Iraq çapı.

358 - “Rical əl-Kəşşi”, Əbu Məhəmməd Şaminin rəvayəti, səh.215.

359 - “əl-Kafi fi əl-üsul”, Məxluqu Xaliqə asi olmağa məcbur edən adam haqqında fəsil, səh.373, 3-cü cild, Iran çapı.

360 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.129, 2-ci cild, Beyrut çapı.

361 - “əl-Füru fi əl-kafi”,“Oğul mirası” fəsli, səh.86,87, 5-ci cild, Iran çapı; səh.48, 3-cü cild, Hindistan çapı.

362 - “əl-Füru fi əl-Kafi”, səh.87-88, 5-ci cild, Iran çapı; səh.47, 2-ci cild, Hindistan çapı.

363 - “əl-Kafi fi əl-üsul”, səh.217, 2-ci cild, Iran çapı.

364 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.217. Bəs Lütfulla Safinin bu id-diasına nə deyək: “Şiələr təqiyyənin mümkünlüyü fikrində ol-muş, Islam ölkələrində zülmkar əmirlər və amansız hökmdarlar hakimiyyətdə olduqları dövrlərdə onu işlətmişlər...”

Görəsən, elə bir zülm və amansızlıq varmı ki, insan ondan qorxub təqiyyəyə, hətta açıq yalana və batil sözə əl atsın? Sonra bu haradan məcburiyyət oldu ki, Safi onu, göründüyü kimi, əvvəl demir, axırda deyir?

Öz dostları, yoldaşları və şagirdləri ilə, onun ardınca gedən və onu təqlid edənlərlə belə rəftar edənlər başqaları ilə necə rəftar edərlər?

365 - ət-Tövbə surəsi, 119-cu ayə.

366 - əl-Əhzab surəsi, 70-ci ayə.

367 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.368, Əli ibn Süveyd Sainin bioq-rafiyası başlığı altında, Kərbəla, Iraq çapı.

368 - “Təqiyyə şiələrlə bizim aramızda qarşılıqlı səmimiyyətə mane olur. Belə ki, biz bilmirik ki, onlar doğru danışırlar, yoxsa yalan, sözlərində səmimidirlər, yoxsa hiylə işlətmək istə-yirlər” deyən Xətib haqlı deyildimi?

369 - “Mən la yəhzürühü əl-fəqih”, Cəmaə fəsli, səh.1.

370 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.122, Kərbəla, Iraq çapı.

371 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.123.

372 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.124.

373 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.125.

374 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.131,132. Zürarənin bioqrafiyası başlığı altında.

375 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.133, Zürarənin bioqrafiyası.

376 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.134.

377 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.135.

378 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.137.

379 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.139, Zürarə ibn Əyünün bioqrafi-yası başlığı altında.

380 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.138.

381 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.140, Zürarənin bioqrafiyası.

382 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.142, Zürarənin bioqrafiyası.

Mən başa düşmürəm ki, “Rical əl-Kəşşi” kitabına haşiyə yazmış Seyyid Əhməd Hüseyni belə deməyə necə cürət edir: “Bu kitabın müəllifinin Zürarə haqqında gətirdiyi rəvayətlər iki qismə bölünür. Onlardan bəziləri onu mədh edir, xeyir-dua verir, onun imam Sadiq əleyhissəlamın və onun atasının yanında yüksək yeri və böyük hörmətindən, onun elmdə və mərifətdə, Əhl əl-Beytin hədislərini itib-batmaqdan və tələf olmaqdan qorumaqda başqa əshabələrindən üstün olmasına həsr olunur. Bəziləri isə bunun əksinə dəlalət edir. Guya o, yalançı, alçaq, ikiüzlü, hədis-lərlə ara qatan bir adam imiş...

O necə cürət edib belə deyir: “Ola bilsin ki, onu belə pislə-yənlər, yalançı və kafir adlandıranlar bunu onu müdafiə və mühafizə etmək məqsədilə təqiyyə ilə belə etmişlər”...

Bu xəbərlər təqiyyə məqsədilə yayılmışdır” - (“Rical əl-Kəşşi”yə haşiyə, səh.143,144).

Görəsən, bu, təqiyyədir, yoxsa yalan və aldatma? Üzdə bir şey, arxada bir şey deyən adamdan bu soruşulmalıdır. Axı, imamları Zürarədən nə qorxudurdu? Məgər o, Bəni Üməyyə, yaxud Bəni Abbas hökmdarlarından biri idi? O, yalnız və yalnız Əbu Cəfərin, Əbu Abdullanın, Əbülhəsənin şiələrindən biri idi. Bəs onları bu adamı kafir adlandırmağa məcbur edən nə idi? Bütün bunlar-dan sonra o, indi də şiələrin hədislərinin əsas mövzusu və gör-kəmli şəxsiyyətlərindən biridir!

383 - əl-Ənam surəsi, 93-cü ayə.

384 - ən-Nisa surəsi, 82-ci ayə.

385 - əl-Bəqərə surəsi, 9-cu ayə.

386 - əl-Bəqərə surəsi, 14-cü ayə.

387 - Şiə kitabları.

388 - Tusi. “ət-Tibyan”, “Möminlər kafirləri özlərinə övliya seçməzlər...” ayəsinin izahında.

389 - Səduqun “əl-Itiqadat” əsəri.

390 - “Təfsir əl-Əskəri”, səh.163.

391 - “əl-Kafi fi əl-üsul”, Təqiyyə fəsli.

392 - “Cami əl-əxbar”, “Tənqih əl-məsail”dən nəql olunmuşdur, səh.140.

393 - “Məcmə əl-bəyan”, Allahın “... illa ən təttəqu minhüm tü-qətən” (“... yalnız onlardan ehtiyat edəndə...”) kəlamının təfsiri. Müqayisə üçün bax: 3/28 (tərc.)

394 - Tusinin “ət-Tibyan” təfsiri.

395 - “Məə əl-Xətib fi xütutihi əl-ərizə”, səh.39.

396 - “Misbah əz-zəlam”, səh.71, Hindistan çapı, urdu dilində.

397 - Lakin onun oğlu da şərab içdiyini gizlədirdi.

398 - “əl-Kafi fi əl-füru”, “Ayağa məsh çəkilməsi” fəsli və “əl-Istibsar”, səh.39, 1-ci cild, Ləknihu, Hindistan çapı.

399 - “Mən la yəhzürühü əl-fəqih”, səh.16, 1-ci cild, Hindistan çapı.

400 - Növbəxti. “Firəq əş-şiə”, səh.81,82,83, Nəcəf, “əl-Mət-bəə əl-Heydəriyyə” mətbəəsinin çapı, hicri 1379.

401 - “əl-Kafi fi əl-üsul”, səh.37, Hindistan çapı.

402 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.128.

403 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.133.

404 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.154.

405 - “Rical əl-Kəşşi”, Əbu Bəsir Muradinin bioqrafiyası, səh.152.

406 - Növbəxti, “Firəq əş-şiə”, səh.46,47, Nəcəf çapı.

407 - Şiələr özlərini xəvass (seçmə — tərc.) adamlar, Sünnə əhlini və şiələrin bidətinə və əyintisinə müxalif olanları isə əvam (avam) adlandırırlar. Yəhudilərin özlərini Allahın öv-ladları və sevimliləri, başqalarını isə avam adlandırdıqları kimi. Göründüyü kimi, hətta istilahlarda da yaxınlıq var.

408 - “Əsas əl-üsul”, səh.15, Hindistan çapı.

409 - “əl-Kafi fi əl-üsul”, səh.233, “Kərahiyyət ət-tövqit” fəsli.

410 - Növbəxti. “Firəq əş-şiə”, səh.85,86,87, Nəcəf çapı.

411 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.143, Əlinin (Allah ondan razı ol-sun!) xütbəsi, “Dar əl-Kitab”, Beyrut çapı, hicri 1387.

412 - Meysəm. “Şərh “Nəhc əl-bəlağə””, səh.31, 1-ci cild, Teh-ran çapı.

413 - Küleyni. “Kitab ər-rövzə”, səh.29, Hindistan çapı.

414 - Ərdəbilinin “Kəşf əl-ğümmə fi mərifət əl-əimmə” əsə-rində Şeyx Şah Əbdüləziz Dəhləvinin “ət-Tühfə əl-isna əşə-riyyə” əsərindən nəql olunmuşdur, 2-ci nəşr, Misir çapı, hicri 1378.

415 - ən-Nisa surəsi, 29-cu ayə.

416 - “Nəhc əl-bəlağə”nin bəzi şərhçiləri belə fikirdədir-lər ki, “filankəs” dedikdə Əbu Bəkr nəzərdə tutulur, başqaları isə deyirlər ki, bu söz Ömərə işarədir. Əsas məsələ odur ki, onlar bu iki nəfərdən başqa heç kəsi bura daxil etmirlər.

417 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.350.

418 - “Sığınacaq” deyəndə arxalanacaqları bir mərkəz nəzərdə tutulur.

419 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.193, Beyrut çapı.

420 -“Nizamlayıcı” — muncuqların düzüldüyü ip mənasındadır.

421 - “Əmrin etibar edildiyi” ifadəsi “əmr edən” mənasında-dır. Bununla xəlifə nəzərdə tutulur.

422 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.203,204, Beyrut çapı.

423 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.234.

424 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.366,367.

425 - “Təfsir əl-Qümmi”, səh.376, 2-ci cild, ət-Təhrim surəsi, Nəcəf mətbəəsinin çapı, hicri 1387.

426 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.136, Beyrut çapı.

427 - “əl-Kafi fi əl-füru”, “Ər evinə köçəndən sonra əri öl-müş qadın əri öləndən sonra harada qalmalıdır” fəsli, səh.311, 2-ci cild, Hindistan çapı.

428 - Tusi. “Təhzib əl-əhkam”, səh.380, 2-ci cild, “Miras kitabı”, Tehran çapı.

429 - “əl-Kafi fi əl-füru”, səh.141, 2-ci cild, Hindistan çapı.

430 - “Mənaqib Al Əbu Talib”, səh.162, 3-cü cild, Bombey çapı, Hindistan.

431 - “Məsalik əl-ifham”, 1-ci cild, “Kitab ən-nikah”, Iran çapı, 1282 h.

432 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.67, Beyrut çapı.

433 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.70,71, Beyrut çapı.

434 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.72,73.

435 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.141,142.

436 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.176.

437 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.183.

438 - “Nəhc əl-bəlağə”, səh.258,259.

439 - Küleyni. “Kitab ər-rövzə”, səh.107, Hindistan çapı.

440 - “Məcalis əl-möminin”, Beşinci məclis, səh.144, Tehran çapı.

441 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.215, Kərbəla, Iraq çapı.

442 - Təbərsi. “Kitab əl-ihticac”, səh.148, Tehran çapı.

443 - Təbərsi. “Kitab əl-ihticac”, Əməşin rəvayəti, səh.149.

444 - Şiələr bunlar deyilmi, ey Lütfulla?

Sən Sünnə əhlinin bunlarla yaxınlaşmasını istəyirsən?

Öz imamlarına vəfalı olmayıb sədaqət göstərməyən adamlar sünnilərə vəfa və sədaqət göstərib onların sözlərini təsdiq edərlərmi? Buna nə deyirsən, ey Seyyid? Sən Xətibə necə cavab verərsən? Sənin camaatın hansı camaat, firqən hansı firqədir? Sən kiminlə fəxr edirsən? Ey Lütfulla, sənin nə pis tayfan var!

445 - Təbərsi. “Kitab əl-ihticac”, səh.145.

446 - “Rical əl-Kəşşi”, səh.10, “Ravilərin və hədislərin əhə-miyyəti” fəsli, Kərbəla, Iraq çapı.

447 - əl-Maidə surəsi, 67-ci ayə.

448 - əl-Əhzab surəsi, 39-cu ayə.

449 - əl-Hicr surəsi, 94-cü ayə.

450 - Ali-Imran surəsi, 146-cı ayə.

451 - əl-Maidə surəsi, 54-cü ayə.

452 - ət-Tövbə surəsi, 119-cu ayə.

453 - əl-Əhzab surəsi, 70-ci ayə.

454 - Buxari və Müslim rəvayət etmişlər.

455 - Əbu Davud rəvayət etmişdir.

456 - “əl-Kafi fi əl-üsul”, Yalan haqqında fəsil.

457 - “Nəhc əl-bəlağə”.

458 - Xazin öz təfsirində bu ayənin altında qeyd etmişdir: “Onlar onları küfr işlətməyə məcbur etmiş adamın ətrafına toplaşmışlar. O, küfr sözü açıq tələffüz edə bilməzdi, lakin əlamətlərindən və yaratdığı təsəvvürdən görünürdü ki, o, küfr-dür. Əgər o bunu açıq-aşkar etsəydi, ona bunu etməyə onda icazə verilərdi ki, onun qəlbində dediyi küfr sözə etiqad etmədiyinə arxayınlıq olsun. Hətta qətlə yetirilsə belə, səbr etsə, daha yax-şı olar. Çünki Bilal əzaba səbr etdi və buna görə onu dan-lamadılar. (Xazinin təfsiri, səh.136, 3-cü cild).

459 - Bu məsələ haqqında “Şiələr və sünnilər” fəslində mü-fəssəl danışılmışdır.

460 - Bu əqidələrin də müfəssəl izahı birinci fəsildə veril-mişdir.

461 - Şah Əbdüləziz Dəhləvi. “Müxtəsər ət-töhfə əl-isna əşə-riyyə”. Seyyid Mahmud Şükri Alusinin ixtisarı və təshihi, Mühibbəddin Xətibin tədqiqi və şərhi ilə. Sələfiyyə mətbəəsi, hicri 1387.

462 - Təbərsi. “əl-Ihticac”, səh.45, Iran çapı.

463 - Ravəndi. “Kitab əl-xəraic və əl-cəraih”, səh.20,21, Bombey çapı, Hindistan, hicri 1301-ci il.

464 - “Nəhc əl-bəlağə”, Əlinin (Allah ondan razı olsun!) xütbəsi.

465 - Ibn Babveyh Qümmi. “əl-Xisal”, səh.105-106, Iran çapı.

466 - Seyyid Lütfulla Safi belə deyərkən təqiyyəyə əməl etmiş-dir: “Şiələr təqiyyəni zəruri hesab ediblər. Onlar islam ölkə-lərində Müaviyə, Yezid və b. zülmkar əmirlərin və amansız hökm-darların hökm sürdüyü dövrlərdə təqiyyəyə əməl ediblər...” O son-ra deyir: “Bu dövr əməvilərin və abbasilərin dövrü ilə müqayisə oluna bilməz... O bir zaman idi, bu başqa bir zaman”. (Safi, “Məə əl-Xətib fi xütutihi əl-ərizə”).

Bu isə indiki zamandır, ey Safi! Təqiyyə təkcə o əsrdə olma-mışdır, şiələr arasında bu günümüzədək də təqiyyə işlənir, ya-lan yayılır. Hətta sən özün, ey Safi, yalanla dolu bu kitabciyə-zində də ona əməl etmisən.

Elə indi də sən deyəndə ki, təqiyyə əvvəllər işlənib, daha iş-lənməyəcək, təqiyyə işlədirsən. Belə ki, sənin imamların deyir-lər: “Təqiyyə işlənib və Müdafiəçi zühur edənədək işlənəcək”. Haqqında söz gedən Müdafiəçi isə zühur etməyib və dünyanın so-nunadək də etməyəcək.

Kim düz deyir: sən, yoxsa sənin imamların? Başqa sözlə, yalan deyən kimdir: sən, yoxsa sənin imamların?

Budur, sənin məzhəbinin bilmədiyin, yaxud özünü xəcalətdən və utandığından bilməzliyə vurduğun rəvayətləri və hədisləri bun-lardır. Onlar sənin gizlin saxladıqlarını üzə çıxarır, içində-kiləri faş edir, gizlətdiklərini açıb-tökür.

467 - Ərdəbili. “Kəşf əl-ğümmə”, səh.241.

468 - Küleyni. “Kitab ər-Rövzə”.

469 - Ibn Babveyh Qümmi. “əl-Itiqadat”.

470 - əz-Zümər surəsi, 32-37-cı ayələr.