Dərsliklə bağlı tqdk-ya daxil olmuş və açıq müzakirələrdə bildirilmiş qeydlər, iradlar və təkliflər

13 

 

cümləsinin  “Maddə  molekulunun  (atomunun)  kütləsinin  karbon  molekulu  (atomu) 

kütləsinin 1/12-nə olan nisbəti nisbi molekul (atom) kütləsi adlanır” kimi verilməsi 

məsləhətdir.  Bu  təklifə  uyğun  olaraq  3-cü  abzasda  verilmiş  “M

r 

isə  nisbi 

molekulyar (atom)  kütlədir” deyil, “M

r 

isə nisbi molekul (atom) kütləsidir” kimi 

verilməlidir. 

Səhifə  138-də  Broun  hərəkətinə  aid  nəticələrdə,  3-cü  bəndin  izahında  özlü 

mayedən  danışılır.  Lakin  nə  bu  mövzuda,  nə  də  digər  mövzularda  özlü  maye 

haqqında heç bir məlumat verilməmişdir. 

Səhifə  140-dakı  (davamı  səh.141-də)  “Molekulların  hərəkət  sürətinin 

ölçülməsi. Ştern  təcrübəsi” mövzusu bu yaş səviyyəsi üçün çox ağır verilmişdir. 

Bu mövzuda Ştern təcrübəsinə aid nəticələrlə kifayətlənmək olar.  

Səhifə 143-də 1-ci abzasın sonunda verilmiş “Belə ki, r

0

 məsafəsi olmasaydı, 

atomlar, molekullar, bərk cisimlər və mayelər olmazdı” cümləsi başa düşülmür. 

“Rabitəli  sistemlərin  yaranması  üçün  molekullar  arasındakı  potensial  enerjinin 

minimal  qiyməti  və  ona  uyğun  r

0

-məsafəsi  mühüm  rol  oynayır”  cümləsinin  əlavə 

edilməsi məqsədəuyğundur. Daha sonra isə aqreqat hallarının fərqləndirilərək izahı 

1, 2, 3–hallarında verilmişdir. 

Səhifə  144-də  4-cü  abzasda  verilmiş  “Qazın  bütövlükdə  xassələrini 

müəyyən  edən  təzyiq,  həcm  və  temperatur  makroskopik  parametrlərdir” 

cümləsinin  “Qazın  bütövlükdə  xassələrini  müəyyən  edən  təzyiq,  həcm  və 

temperatur əsas makroskopik parametrlərdir” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. 

Səhifə  145-də  (6.13)  düsturu  səhifə  146-da  (6.16)-da  təkrar  verilmişdir. 

(6.13) düsturu çıxarılmalıdır. Həmçinin, bu düstur fikir ardıcıllığında pərakəndəlik 

yaradır. 

Səhifə  146-da  qalın  şriftlə  verilmiş  cümlələrin  ((6.19)  düsturunun  izahı)

 

çıxarılması məsləhətdir. Onda gərək bütün düsturlara bu şəkildə tərif verilsin.  

Səhifə  147-də  4-cü  abzasda  1-ci  və  2-ci  cümlələr  uyğun  olaraq 

“Termodinamik”  və  “İstilik”  sözləri  ilə  başlayır.  Hər  iki  söz  eyni  məna 

daşıdığından eyni sözlə (ya termodinamik və ya istilik) verilməsi tövsiyə edilir. 

Səhifə  148-də  2-ci  abzasda  verilmiş  “



-23

k = 1, 38 10

C

K

”-dən  sonra  “sabitin 

bu qiyməti t

T

  

 şərtini daxilində alınır” cümləsi əlavə edilərsə, daha aydın olar. 

---

14 

 

Yenə  həmin  səhifədə  (6.23)  düsturundan  sonra  verilmiş  “Temperatur–

molekulların orta kinetik enerjisinin ölçüsüdür” cümləsinin (6.24) düsturundan 

sonra verilməsi məqsədəuyğundur.  

Səhifə 149-da verilmiş (6.25) düsturunun izahına ehtiyac yoxdur.  

Səhifə  150-də  axırdan  4-cü  abzasın sonunda verilmiş  “çünki  bir  kelvin  bir 

dərəcə selsiyə bərabərdir” ifadəsinin “çünki Kelvin şkalasında temperaturun 1 K 

dəyişməsi Selsi şkalasında da temperaturun 

o

1 С

 dəyişməsinə uyğundur ( t

T

  

)” 

ilə  əvəz  edilməsi,  həmçinin  nəticə  olaraq  sonda  “ T

t + 273



”  verilməsi 

məqsədəuyğundur. 

Səhifə  151-də  1-ci  abzası  (“Temperaturun  ölçülməsi.  Temperatur 

şkalaları” mövzusunun son abzası) əvvəldə verilmiş məlumatlarla uyğunluq təşkil 

etmir.  Belə  ki,  bu  abzasdan  əvvəl  temperatur  şkalalarından,  bu  abzasda  isə  bərk 

cisim termometrlərindən danışılır. 

Yenə həmin səhifədə “İdeal qazın hal tənliyi” mövzusunda 3-cü abzasdakı  

ifadənin  “(6.29)-u  (6.23)  tənliyində  yazsaq  alarıq”  kimi  deyil,  “(6.29)-u  (6.23) 

tənliyində nəzərə alsaq” kimi verilməsi məsləhətdir. 

Yenə həmin səhifədə verilmiş (6.31) düsturu səhifə 149-da təkrarlanmışdır. 

Səhifə  152-də  verilmiş  “Universal  qaz  sabitinin  fiziki  mənası” 

yarımbaşlığının 

çıxarılması 

məsləhətdir. 

Həmçinin, 

burada 

verilmiş  

“



C

R = 8,31

mol K

” ifadəsi artıq üçüncü dəfədir ki, təkrarlanır. 

Səhifə  153-də  1-ci  abzasın  sonunda  “p

1

V

1

=p

2

V

2

”  ifadəsinin  verilməsi, 

həmçinin, bu ifadənin 2-ci abzasın əvvəlinə də əlavə edilməsi məsləhətdir. 

Yenə  həmin  səhifədə  4-cü  abzasın  sonunda  verilmiş  “p

1

V

1

=p

2

V

2

”  ifadəsi 

(təkrardır) çıxarılmalıdır. 

Səhifə 155-də 3-cü abzasdakı “koordinat başlanğıcından keçən düz xətdir” 

ifadəsinin  “uzantısı  koordinat  başlanğıcından  keçən  düz  xətdir”  kimi  verilməsi 

məsləhətdir. Həmçinin, bu təklif səhifə 157-də verilmiş 4-cü abzasa da aid edilir. 

Səhifə  159-da  “Təcrübə  1”-də  verilmiş  “Nəhayət,  elə  bir  an  yaranır  ki, 

silfondakı  efir  buxarının  kütləsinin  sonrakı  artımına  baxmayaraq,  onun 

təzyiqi  dəyişməz  qalır”  cümləsinin  “Nəhayət,  elə  bir  an  yaranır  ki,  silfona 

---