Dərsliklə bağlı tqdk-ya daxil olmuş və açıq müzakirələrdə bildirilmiş qeydlər, iradlar və təkliflər
Yüklə 197,33 Kb. Pdf görüntüsü
|
15
dəyişməz qalır” kimi verilməsi məsləhətdir. Səhifə 160-da “Təcrübə 2”-də verilmiş ifadələr dəqiq deyil. Bu fikrin “Həcmin artırılması o vaxta qədər təzyiqi dəyişdirmir ki, silfonda maye qalsın” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Uyğun qrafikin də çəkilməsi vacibdir. Hətta verilməmiş bu qrafikə səhifə 163-də sual da verilmişdir (sual 5). Yenə həmin səhifədə “Təcrübə 3”-də kursivlə verilmiş nəticələr əslində “Təcrübə 2”-yə aiddir. Səhifə 161-də 4-cü abzasda “Həcm və temperaturu dəyişməklə, doymuş buxarı doymamış buxara və əksinə, çevirmək olar” cümləsi “Təcrübə 4”-ün mətnində verilmiş izahdan sonra yazılmalıdır. Bu təcrübəyə aid qrafikin verilməsi təklif edilir.
cümləsindən başlayaraq, 6-cı abzasın sonuna qədər verilmiş fikir başa düşülən deyil.
mövzusunda 2-ci abzasda “Onların sıxlığının temperatur asılılığını əks etdirən əyrilər C nöqtəsində birləşir (şəkil 7.5)” fikri verilmişdir. Lakin istinad edilən şəkil sıxlığın temperatur asılılığı deyil, təzyiqin temperaturdan asılılığına aiddir. Həmçinin, bu şəkildə verilmiş qrafikdə doymuş buxarın sıxlığının mayenin sıxlığından daha kəskin dəyişdiyi nəzərə alınmamışdır. Səhifə 166-da 2-ci abzasda qalın şriftlərlə verilmiş “Maye səthini gərilmiş vəziyyətdə saxlayan qüvvə səthi gərilmə qüvvəsi adlanır” cümləsi aydın deyil. Bu cümlənin “Maye səthində yaranan bu qüvvə səthi gərilmə qüvvəsi adlanır” kimi verilməsi məsləhətdir.
mövzusu çox ağır verilmişdir. Belə ki, səhifə 169-da verilmiş (7.6) düsturunun çıxarılışına aid hissədən (bu düsturdan sonra verilmiş abzas) imtina etmək və düsturun o θ = 0
halı üçün klassik formada ( mg = σl
şəklində) çıxarılışından istifadə etmək tövsiyə edilir. Səhifə 172-də verilmiş şəkil 8.3. və onun izahının çıxarılması məsləhətdir. 16
“İzotropluq maye və qazlara xas olan keyfiyyətdir” cümləsi ilə “Şüşə, qatran, rezin, kauçuk, kəhrəba plastmas və s. maddələr amorfdur” cümləsi arasında heç bir əlaqə yoxdur. Həmçinin, 2-ci abzasdakı “Buna görə də bərk cisim dedikdə, adətən, kristallar nəzərdə tutulur” cümləsinin “Bərk cisimlər kristal və amorf olmaqla iki yerə ayrılır” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Çünki fiziki xassələrin fərqi yaxud oxşarlığı maddənin aqreqat hallarını müəyyən etmir. Yenə həmin səhifədə 3-cü abzasdakı “Həqiqətən də özlülüyü (qatılığı) böyük olan amorf cisimlərə maye kimi baxmaq olar” cümləsinin “Amorf cisimlərə özlülüyü böyük olan maye kimi baxmaq olar” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 176-da “Kristal qəfəsin növləri” və səhifə 180-də “Xassənin formalaşmasında rabitənin rolu” mövzuları çox ağır verilmişdir. Bu mövzuların birləşdirilərək, məlumat xarakterli mövzu kimi verilməsi təklif edilir. Səhifə 183-də “Bərk cisimlərin əriməsi. Mayelərin kristallaşması. Sublimasiya” mövzusunda 5-ci abzasın sonunda verilmiş “və kristalın temperaturu artır” ifadəsinin çıxarılması tövsiyə edilir. Yenə həmin səhifədə 6-cı abzasdakı “molekulların rəqs amplitudu o qədər artır ki, qəfəs molekullarının orta potensial enerjisi artır” ifadəsinin “molekulların rəqs amplitudu və qəfəs molekullarının orta potensial enerjisi artır” kimi verilməsi məsləhətdir.
məqsədəuyğundur. Səhifə 184-də 1-ci abzasdakı “Buna görə də maddənin temperaturu artır və tamamilə maye halında olur” cümləsindən “və tamamilə maye halında olur” ifadəsinin çıxarılması məsləhətdir. Bu ifadə əvvəlki cümlələrdə artıq qeyd edilmişdir. Səhifə 185-də 5-ci abzasda “(bərk halda olan SO 2 )” əvəzinə “(bərk halda olan CO 2 )” verilməlidir. Səhifə 186-da 2-ci abzasda qalın şriftlərlə verilmiş “Xarici qüvvənin təsiri nəticəsində bərk cisimlərin ölçü və formalarının dəyişməsi deformasiya 17
formalarının dəyişməsi deformasiya adlanır” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Yenə həmin səhifədə 8-ci abzasda “Bərk cisimlərdə yaranan deformasiyanı beş növə ayırmaq olar: dartılma, sıxılma, sürüşmə, əyilmə və burulma” fikri verilmişdir. Lakin burada verilmiş dartılma və sıxılma eyni növ deformasiyadır. Səhifə 188-də 1-ci abzasın əvvəlində “Deformasiyanı xarakterizə edən kəmiyyətləri dartılma və sıxılma deformasiyası misalında araşdıraq” cümləsinin verilməsi məsləhətdir. Yenə həmin səhifədə sondan 3-cü abzasdakı “Deməli, Yunq modulu ədədi qiymətcə cismi öz uzunluğu dartıb uzatmaq üçün tələb olunan mexaniki gərginlikdir” cümləsi “Deməli, Yunq modulu ədədi qiymətcə cismi öz uzunluğu qədər dartıb uzatmaq üçün tələb olunan mexaniki gərginlikdir” kimi verilməlidir. Səhifə 189-da şəkil 8.26.-da diaqram verildiyindən, mətndə də düzəliş etmək lazımdır. Belə ki, mətndə “qrafik” əvəzinə “diaqram” verilməlidir. Səhifə 193-də verilmiş (9.5) düsturunu da (9.4) kimi maddə miqdarı ( ) ilə də ifadə etmək tövsiyə edilir: “
1 2 1 2 1 3 m 3 ΔU =U -U = R T - T = ν R T - T 2 M 2 ” Səhifə 194-də cədvəl 9.2.-də işgörmə ilə daxili enerjinin dəyişmə üsulları süni şəkildə çoxaldılıb. Yenə həmin səhifədə Təcrübə 2 və Təcrübə 3-də verilənlər eyni deformasiya növüdür. Səhifə 196-da cədvəl 9.3.-də “İstilik miqdarı” sütununda “Cismin soyuması” sırasında “Q > 0” deyil, “ Q < 0 ”, həmçinin “Proses” sütununda “Ərimə” deyil, “Kristalların əriməsi” verilməlidir.
(9.14)
düsturu “ A = F = p S l ” kimi deyil, “
” kimi verilməlidir. Səhifə 203-də (9.22) düsturunun “ Q U
” kimi, (9.23) düsturunun isə “ 3 3 2 2 U V p R T ” kimi verilməsi, həmçinin (9.24) düsturuna da “ R T ”-nin əlavə edilməsi məqsədəuyğundur. 18
5 2
U A U p V R T ” şəklində tamamlanarsa və davamında “ 0,6
ΔU = Q ; 0, 4 A = Q ” verilərsə, daha yaxşı olar. Bu təkliflər nəzərə alınarsa, suallar bölməsində verilmiş 3-cü sual (“İzobar prosesdə biratomlu ideal qazın aldığı istilik miqdarının hansı hissəsi: a) daxili enerjinin dəyişməsi; b) işin görülməsinə sərf olunar?”) yerinə düşər. Səhifə 210-da verilmiş (9.35) düsturu səhifə 203-də verilmiş (9.22) düsturunun təkrarıdır. Səhifə 214-də sondan 5-ci abzasda “(bu düsturun çıxarılışı “Entropiya” bölməsində veriləcəkdir”) verilsə də dərslikdə “Entropiya” bölməsi yoxdur. 2. Dil və yazı üslubu baxımından
Dərsliyin dili və üslubu əsas etibarilə şagirdlərin yaş səviyyəsinə uyğundur. Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlara da rast gəlinir. Bunlar aşağıdakılardır: Səhifə 6-da suallar bölməsində verilmiş 3-cü və 5-ci suallar korrekt deyil. Çünki mətndə bu barədə məlumat verilməmişdir. Səhifə 59-da sonuncu abzasdakı “Tomson bu kəmiyyəti kinetik enerji adlanmışdır” cümləsi “Tomson bu kəmiyyəti kinetik enerji adlandırmışdır” kimi verilməlidir. Səhifə 81-də sondan 3-cü abzasdakı “ Δt müddəti ərzində” ifadəsinin “ Δt müddətində” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 114-də son abzasdakı “södürdükdə” sözü “söndürdükdə” kimi verilməlidir. Səhifə 139-da sondan 3-cü abzasdakı “sınıq xətlə” ifadəsi “sınıq xətlərlə” kimi verilməlidir. Səhifə 147-də sondan 3-cü abzasdakı “Təcrübələr göstərir ki, müxtəlif qablar üçün p n nisbəti (p – ideal qazın təzyiqi, n – molekulların konsentrasiyasıdır) müəyyən bir temperaturda eynidir” cümləsində “qablar” əvəzinə “qazlar” verilməlidir. 19
həcmi” ifadəsi “onun həcmi” kimi verilməlidir. Səhifə 164-də 1-ci abzasdakı “Hər biri molekul” deyil, “Hər bir molekul” verilməlidir. Səhifə 184-də sondan 3-cü abzasdakı “Bu maddələr qızdırıcıdan istilik miqdarı almaqla tədricən yumşalaraq maye, soyuyaraq isə qatılaşaraq tədricən bərk hala keçir” cümləsində “maye” sözü “mayeyə” kimi, “soyuyaraq” sözü isə “soyuduqda” kimi verilməlidir. 3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından
Dərsliyin dizayn və bədii tərtibatı xoşagələndir. Lakin mövzular üzrə verilmiş şəkil, qrafik və sxemlərdə qüsurlara da rast gəlinir. Bunlar aşağıdakılardır: Səhifə 4-də “Şəkil 1” deyil, “Cədvəl 1” verilməlidir. Səhifə 12-də yaxşı olardı ki, 0 y A xəttini ABC düzbucaqlı üçbucağına tamamlamaq üçün AC xətti əlavə edilsin. Çünki bundan əvvəl verilmiş abzasda Pifaqor teoremindən istifadə edilmişdir. Səhifə 18-də şəkil 1.15-də qrafik x 0x x υ = υ + a t halı üçün verilmişdir, lakin bundan əvvəl verilmiş izah “ x x υ = a t ” düsturuna aiddir. Səhifə 21-də şəkil 1.16-da “r” deyil, “ r ” verilməlidir. Səhifə 41-də şəkil 2.5 a)-da verilmiş qrafik düzgün deyil. Səhifə 43-də (2.19) düsturlarına aid olan şəkil 2.7. ç) qrafiki “
0 gt y = H - υ t - 2 ” tənliyinə uyğun çəkilməlidir. Bu təklif səhifə 4-də verilmiş şəkil 2.8. ç)-yə də aiddir.
ki, “F” əvəzinə “F x ”, “ Δx” əvəzinə isə “x” verilməsi tövsiyə edilir. Səhifə 51-də şəkil 2.15. b)-də sürtünmə qüvvəsinin ( s F ) istiqaməti düzgün verilməmişdir. Belə ki, sürtünmə qüvvəsi toxunan səthlər boyunca yönəlməlidir.
20
Həmçinin, 1-ci abzasda verilmiş “mg”, “F d ”, “F
s ” üzərində vektor işarəsi qoyulmalıdır.
çəkilmişdir. Halbuki, B vəziyyətində cismin sürəti daha az olur. Səhifə 70-də şəkil 3.18.-də potensial və kinetik enerjiləri xarakterizə edən əyrilər verilsə də, tam enerji əyrisi verilməmişdir. Qrafikin E T =E
+E k xətti çəkilməlidir. Səhifə 107-də şəkil 4.29.-da kürəciklərin hərəkət istiqaməti təsvir edilərsə, daha yaxşı olar. Səhifə 119-da “Dalğaların difraksiyası” mövzusunda şəkillər qarışdırılmışdır. Belə ki, “şəkil 4.49. a)” əvəzinə “şəkil 4.49.”, “şəkil 4.49 b)” əvəzinə “şəkil 4.50 a)”, “şəkil 4.50 a)” əvəzinə “şəkil 4.49 b)” olmalıdır. Şəkil 4.50 b) səhifə 120-də təkrarlandığı üçün çıxarılmalıdır. Səhifə 143-də şəkil 6.9.-da “r 0 ” qeyd edilməmişdir. Səhifə 145-də şəkil 6.11.-in çıxarılması məsləhətdir. Çünki bütün lazimi məlumatlar şəkil 6.10.-da verilmişdir. Səhifə 153-də şəkil 6.12.-də verilmiş “T 1 =T 2 =const” ifadəsi “T 1 =T 2 ” kimi
verilməli, “p 1 V 1 =p 2 V 2 ” ifadəsi isə çıxarılmalıdır. Eyni təklif səhifə 155 və 157-də uyğun olaraq verilmiş şəkil 6.15. və şəkil 6.18.-ə də aiddir. Belə ki, bu şəkillərdə uyğun olaraq verilmiş “p
1 =p 2 ” və
“V 1 =V 2 ” kimi verilməli, “ 1 2 1 2 V V = T T ” və “ 1 2 1 2 p p = T T ” ifadələri isə çıxarılmalıdır. Nəzərə alınsa ki, bu bölmə (“İzoproseslər. Qaz qanunları və onların qrafikləri”) həddindən artıq yüklənib (səh. 152, 153, 154, 155, 156, 157, 158-i əhatə edir) yaxşı olardı ki, şəkil 6.14. və izahı, şəkil 6.17. və izahı (bu şəklə səh. 156-da və 158-də izobar və izoxor hallarda izah verilib) mətndən çıxarılsın.
BC hissəsində isə “doymamış buxar” yazılmalıdır. Bu, şəkil 7.3.-də düzgün verilmişdir. Həmçinin, mətndə və sualda istinad edilən izotermik prosesdə (PV) qrafiki verilməmişdir. Səhifə 165-dəki şəkil 7.7. aydın deyil. 21
Səhifə 186-da sondan 4-cü abzasda “(şəkil 8.22.)” əvəzinə “(şəkil 8.23. a)”, sondan 2-ci abzasda “(şəkil 8.23)” əvəzinə “(şəkil 8.23 b)” verilməlidir. Həmçinin, buna uyğun olaraq şəkil 8.23.-də də müvafiq şəkillər üzərində “a)” və “b)” qeyd edilməlidir. Səhifə 199-da şəkil 9.7. ilə yanaşı, aşağıdakı şəkilin və izahının verilməsi məsləhətdir. P V
2 3 4 Şəkil 1.
deyil, “İzotermik proses (T=const, =const)” verilməlidir. Yenə həmin səhifədə şəkil 9.8-ə ilə yanaşı, aşağıdakı şəkilin və izahının verilməsi məsləhətdir.
45
A Q
Şəkil 2
səhv verilmişdir.
verilməsi məsləhətdir. 22
45
Q U Şəkil 3. Səhifə 208-də verilmiş şəkil 9.17.-də yuxarı və aşağı rəqəmlərdə uyğunsuzluq var.
4. Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından
Dərslikdə hər bir mövzunun sonunda şagirdlərin mövzu üzrə bilik səviyyəsinin yoxlanması məqsədi ilə sualların verilməsi təqdirəlayiqdir. Lakin bəzi suallarda qüsurlar, dəqiqləşməyə ehtiyac duyulan məqamlar da var. Bunlar aşağıdakılardır:
1. Dərslikdə tədris proqramındakı mövzular əhatə olunub, oradakı faktlar, hər bir anlayışa dair verilən izah əsas etibarilə özündən əvvəlki məlum faktlara əsaslanaraq elmi-metodiki baxımdan ifadə edilib. 2. Dərslik fənn üzrə bilik və bacarıqların formalaşdırılmasına imkan yaradır. 3. Dərslikdə müəyyən mövzular üzrə bir sıra qüsurlara, qeyri-dəqiq izahlara, texniki səhvlərə də rast gəlinir. 4. Dərslikdə bəzi materiallar mürəkkəb, çətin anlaşılan şəkildə verilmişdir. Bu mövzuların yenidən işlənməsi məqsədəuyğundur. 5. Hər fəslin sonunda fəsli əhatə edən qısa nəticələr verilərsə, daha yaxşı olar.
Yüklə 197,33 Kb. Dostları ilə paylaş:
|