Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 07. 08. 2014-cü il tarixli 869 nömrəli əmri ilə təsdiq
Yüklə 43,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Quş mamırının qutucuğunun quruluşu Quş mamırının çoxalması.
- Yetkin dişi bitki
- Yetkin erkək bitki
2 2 25 24 BİTKİLƏR, BAKTERİYALAR VƏ GÖBƏLƏKLƏR ALƏMİNİN MÜXTƏLİFLİYİ / İbtidai və ali sporlu bitkilər Çoxhüceyrəli yosunun və mamırın quruluşunu müqayisə edin. Əlamətlərin olub-olmamasını “+” və ya “–” ilə işarə edərək, cədvəli doldu- run. 1. Düzgün variantı seçin: 2. Suallara cavab verin: a) Mamırlar ali bitkilərə aiddir. Onların rizoid- ləri/kökləri olur. b) Yetkin sfaqnum mamırı/quş mamırı torfun yaranma mən- bəyidir. c) Yetkin sfaqnum quş mamırından yarpaqların/rizoidlərin olmaması ilə fərqlənir. d) Ölü hüceyrələrin hesabına sfaqnum suyu bədəninə hopdurur/qidalı maddələri ötürür. a) Sfaqnum mamırının yarpaqlarının, quş mamırından fərqli olaraq, ağımtıl rəngdə olmasının səbəbi nədir? b) Müharibə zamanı pam- bıq çatışmayanda həkimlər yaraları sarımaq üçün quru sfaqnum mamırından istifadə edirdilər. Bu zaman bitkinin hansı xüsusiyyətləri nəzərə alınırdı? Öyrändiklärinizi tätbiq edin Öyrändiklärinizi tätbiq edin Mamır Yosun Quruluş hissələri Tallom Gövdə Yarpaq Rizoidlər Kök Öyrändiklärinizi yoxlayın Öyrändiklärinizi yoxlayın Sfaqnum mamırının yarpaq hüceyrəsi Sfaqnumun yarpağı Xloroplastlara malik hüceyrələr İçərisi boş, sutoplayıcı hüceyrələr Məsamələr lara malik hüceyrələrlə yanaşı, içərisi boş , ölü iri hüceyrələrə də rast gəlinir. Yarpaq və gövdədə olan ölü hüceyrələrin hesabına sfaqnum öz çəkisindən 20-25 dəfə çox su uda bilir. Nəticədə sfaqnum bitən torpaq tədricən bataqlığa çevrilir. Belə şəraitdə digər bitkilər yaxşı inkişaf edə bilmir. Bataqlıqlarda sfaqnum bakteriyaların inkişafına mane olan mad- dələr ifraz edir. Ona görə də bataqlığa düşmüş orqanizmlərdə çürümə prosesləri zəif gedir. Sfaqnumun gövdəsi hər il 2-3 sm böyüyür. Eyni zamanda, gövdənin aşağı hissəsi tədricən məhv olur. Tələf olmuş hissə oksigen az olan yerdə yavaş-yavaş parçalanır və torfa çevrilir. Yaponiyanın qədim paytaxtı Kioto şəhərində çoxlu sayda cəlbedici mamır bağla- rına rast gəlmək olar. Belə bağlar yapon ənənələrinin ayrılmaz hissəsinə çevril- mişdir. Yaşıl məxmərə bənzəyən mamır örtüyü burada daş körpülərin və kiçik adacıqların üzərini bəzəyir. · Mamırların təbiətdə əhəmiyyəti nədir? 9. Mamırların çoxalması və əhəmiyyəti İşin məqsədi: Qutucuğun quruluşunun öyrənilməsi. Təchizat: Quş mamırının qutucuğu və ya hazır preparat, lupa, preparat iynələri. İşin gedişi: 1. Quş mamırına lupa ilə diqqətlə baxıb, içərisində sporlar olan qutucu- ğu tapın və şəklini çəkin. 2. Qutucuğu əzərək lupa ilə içərisindən çıxan sporlara baxın. 3. Sporların çoxlu miqdarda yaranmasının əhəmiyyəti barədə nəticə çıxarın. Fäaliyyät – Fäaliyyät – Laboratoriya iåi. Quş mamırının qutucuğunun quruluşu Quş mamırının çoxalması. çoxalma prosesində cinsi nəsillə qeyri-cinsi nəsilləri növbələşir. Quş mamırının erkək və dişi bitkiləri yanaşı bitir və cinsı nəsil sayılır. Üzərində cinsiyyət hüceyrələri əmələ gələn orqanizm cinsi, üzərində spor yaranan isə qeyri-cinsi nəsil hesab olunur. İkievli bitkidir, onun Quş mamırının çoxalması Tumurcuqlara malik protonema QEYRİ-CİNSİ NƏSLİN yaranması QEYRİ-CİNSİ NƏSLİN yaranması Yumurta hüceyrə əmələ gələn dişi cinsi orqan Ziqot yaranır və ondan qutucuq inkişaf edir. CİNSİ NƏSLİN yaranması CİNSİ NƏSLİN yaranması Suyun iştirakı ilə gedir. mayalanma Suyun iştirakı ilə mayalanma gedir. İçərisində spermatozoid əmələ gələn erkək cinsi orqan İçərisində spermatozoid əmələ gələn erkək cinsi orqan Əlverişli şəraitə düşən sporlar cücərir və nazik, yaşıl sap – protonema əmələ gətirir. Qutucuğun qapağı açılır, sporlar tökülərək küləklə ətrafa yayılır. Protonema üzərində yaranan tumurcuqdan yeni mamır inkişaf edir. Spermatozoid Yetkin dişi bitki üzərində dişi cinsi orqan yaranır. Yumurta hüceyrə Yetişmiş qutucuq Protonema quruluşuna görə sapşəkilli yaşıl yosunlara oxşayır. Bu oxşarlıq mamırlarla yosunların qohumluğunu göstərir. Sporlar Yetkin erkək bitki üzərində erkək cinsi orqan olur. 2 2 25 24 BİTKİLƏR, BAKTERİYALAR VƏ GÖBƏLƏKLƏR ALƏMİNİN MÜXTƏLİFLİYİ / İbtidai və ali sporlu bitkilər Çoxhüceyrəli yosunun və mamırın quruluşunu müqayisə edin. Əlamətlərin olub-olmamasını “+” və ya “–” ilə işarə edərək, cədvəli doldu- run. 1. Düzgün variantı seçin: 2. Suallara cavab verin: a) Mamırlar ali bitkilərə aiddir. Onların rizoid- ləri/kökləri olur. b) Yetkin sfaqnum mamırı/quş mamırı torfun yaranma mən- bəyidir. c) Yetkin sfaqnum quş mamırından yarpaqların/rizoidlərin olmaması ilə fərqlənir. d) Ölü hüceyrələrin hesabına sfaqnum suyu bədəninə hopdurur/qidalı maddələri ötürür. a) Sfaqnum mamırının yarpaqlarının, quş mamırından fərqli olaraq, ağımtıl rəngdə olmasının səbəbi nədir? b) Müharibə zamanı pam- bıq çatışmayanda həkimlər yaraları sarımaq üçün quru sfaqnum mamırından istifadə edirdilər. Bu zaman bitkinin hansı xüsusiyyətləri nəzərə alınırdı? Öyrändiklärinizi tätbiq edin Öyrändiklärinizi tätbiq edin Mamır Yosun Quruluş hissələri Tallom Gövdə Yarpaq Rizoidlər Kök Öyrändiklärinizi yoxlayın Öyrändiklärinizi yoxlayın Sfaqnum mamırının yarpaq hüceyrəsi Sfaqnumun yarpağı Xloroplastlara malik hüceyrələr İçərisi boş, sutoplayıcı hüceyrələr Məsamələr lara malik hüceyrələrlə yanaşı, içərisi boş , ölü iri hüceyrələrə də rast gəlinir. Yarpaq və gövdədə olan ölü hüceyrələrin hesabına sfaqnum öz çəkisindən 20-25 dəfə çox su uda bilir. Nəticədə sfaqnum bitən torpaq tədricən bataqlığa çevrilir. Belə şəraitdə digər bitkilər yaxşı inkişaf edə bilmir. Bataqlıqlarda sfaqnum bakteriyaların inkişafına mane olan mad- dələr ifraz edir. Ona görə də bataqlığa düşmüş orqanizmlərdə çürümə prosesləri zəif gedir. Sfaqnumun gövdəsi hər il 2-3 sm böyüyür. Eyni zamanda, gövdənin aşağı hissəsi tədricən məhv olur. Tələf olmuş hissə oksigen az olan yerdə yavaş-yavaş parçalanır və torfa çevrilir. Yaponiyanın qədim paytaxtı Kioto şəhərində çoxlu sayda cəlbedici mamır bağla- rına rast gəlmək olar. Belə bağlar yapon ənənələrinin ayrılmaz hissəsinə çevril- mişdir. Yaşıl məxmərə bənzəyən mamır örtüyü burada daş körpülərin və kiçik adacıqların üzərini bəzəyir. · Mamırların təbiətdə əhəmiyyəti nədir? 9. Mamırların çoxalması və əhəmiyyəti İşin məqsədi: Qutucuğun quruluşunun öyrənilməsi. Təchizat: Quş mamırının qutucuğu və ya hazır preparat, lupa, preparat iynələri. İşin gedişi: 1. Quş mamırına lupa ilə diqqətlə baxıb, içərisində sporlar olan qutucu- ğu tapın və şəklini çəkin. 2. Qutucuğu əzərək lupa ilə içərisindən çıxan sporlara baxın. 3. Sporların çoxlu miqdarda yaranmasının əhəmiyyəti barədə nəticə çıxarın. Fäaliyyät – Fäaliyyät – Laboratoriya iåi. Quş mamırının qutucuğunun quruluşu Quş mamırının çoxalması. çoxalma prosesində cinsi nəsillə qeyri-cinsi nəsilləri növbələşir. Quş mamırının erkək və dişi bitkiləri yanaşı bitir və cinsı nəsil sayılır. Üzərində cinsiyyət hüceyrələri əmələ gələn orqanizm cinsi, üzərində spor yaranan isə qeyri-cinsi nəsil hesab olunur. İkievli bitkidir, onun Quş mamırının çoxalması Tumurcuqlara malik protonema QEYRİ-CİNSİ NƏSLİN yaranması QEYRİ-CİNSİ NƏSLİN yaranması Yumurta hüceyrə əmələ gələn dişi cinsi orqan Ziqot yaranır və ondan qutucuq inkişaf edir. CİNSİ NƏSLİN yaranması CİNSİ NƏSLİN yaranması Suyun iştirakı ilə gedir. mayalanma Suyun iştirakı ilə mayalanma gedir. İçərisində spermatozoid əmələ gələn erkək cinsi orqan İçərisində spermatozoid əmələ gələn erkək cinsi orqan Əlverişli şəraitə düşən sporlar cücərir və nazik, yaşıl sap – protonema əmələ gətirir. Qutucuğun qapağı açılır, sporlar tökülərək küləklə ətrafa yayılır. Protonema üzərində yaranan tumurcuqdan yeni mamır inkişaf edir. Spermatozoid Yetkin dişi bitki üzərində dişi cinsi orqan yaranır. Yumurta hüceyrə Yetişmiş qutucuq Protonema quruluşuna görə sapşəkilli yaşıl yosunlara oxşayır. Bu oxşarlıq mamırlarla yosunların qohumluğunu göstərir. Sporlar Yetkin erkək bitki üzərində erkək cinsi orqan olur. Yüklə 43,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|