Dərs vəsaiti Bakı Slavyan Universteti Elmi Şurasının 27 aprel 2017-ci IL tarixli
Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 137 - düzgün seçildikdə şagirdlərin bir çox qabiliyyətlərini – yaddaş, hafizə, təfəkkür, cəldlik kimi qabiliy- yətlərini inkişaf etdirməklə yanaşı onlarda ətraf aləm, bitki, heyvanlar aləmi, idman, riyaziyyat, dil və s.-lə bağlı biliklərini artırmalıdır. Uşaqların kompüterdə işini təşkil edərkən bir sıra psixofiziki faktorları nəzərə almaq lazımdır: bəzi uşaqlarda özünəməxsus kompüter qorxusu olur, bu xüsusilə humanitar meyilli uşaqlara aiddir, onları kompüterdə işə cəlb etmək üçün məhz oyunlardan istifadə etmək lazımdır. Onlara kompüterin multimedia imkanlarını, musiqi bəstələmək, kitab oxumaq, tərcümə etmək kimi imkanlarını nümayiş etdirmək olar. Bu zaman həmin uşaqlar kompüterdən aldıqları bilikləri daha dərindən mənimsəyir. Müşahidələr göstərir ki, 7-8 yaşlı uşaqlar əsasən monstr, avtomat silah və s. kimi oyunlara daha çox həvəs göstərir, məntiqi və inkişafetdirici oyunları oynayanların sayı çox azdır. Uşaqların kompüter asılılığının qarşısını vaxtında almaq və onları virtual aləmə daha çox bağlanmaqdan xilas etmək üçün pedaqoq və valideynlər uşaqlarla profilaktik iş aparmalıdırlar. Belə hallar daha çox infantil uşaqlarda baş verir (infantil – körpəyə, uşağa məxsus deməkdir, normal inkişaf edən, lakin psixi mənada uşaqlıqdan Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 138 - çıxa bilməmiş). Tanqram oyunu. Karton və ya plastikdən hər iki tərfdən eyni rəngdə rənglənmiş 8*8 ölçülü kvadrat kəsilir. Kvadrat 7 hissəyə bölünür. Nəticədə 2 böyük, 1 orta ölçülü və 2 kiçik üçbucaq, kvadrat və paraleloqram alınır. Bu hissələrdən istifadə etməklə, onları bir-birinə yaxınlaşdıraraq, uşaqlar öz fantaziyaları ilə və hazır modellərdən istifadə etməklə, müxtəlif fiqurlar düzəldirlər. Bu yeddi fiqur Günəş, Ay, Mars, Yupiter, Saturn, Merkuri və Veneranı təmsil edir. Həmin fiqurların hissələrindən isə müxtəlif yeni fiqurlar düzəltmək olar. Onlardan bir neçəsini göstərək. Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 139 - Sehrli kvadrat oyunu. Hər iki tərəfdən eyni rənglənmiş 10*10 ölşülü kvadrat kəsilir. Bu kvadrat 5 hissəyə bölünür. 1 böyük və 2 kiçik üçbucaq, kvadrat və paraleloqram. Bütün hissələrdən istifadə etməklə, uşaq əvvəlcə hazır modelə baxaraq, sonra isə öz fantaziyasından müxtələr fiqurlar düzəldir. Sehrli dairə. Dairə 7 hissəyə bölünür. Nəticədə 4 eyni üçbucaq, qalanları isə bir tərəfləri yuvarlaq formalı üçbucağa oxşar fiqurlar alınır. Bu fiqurlardan insan fiquru, quş, raket və s. düzəldilir. Dairə hər iki tərəfdən eyni rənglənir ki, fiqurları düzəldərkən bütün 10 hissədən istifadə etmək mümkün olsun. Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 140 - XV. İbtidai sinif şagirdlərinə informasiya texnologiyaları anlayışının öyrədilməsi metodikası 1. İnformasiya texnologiyası anlayışı. 2. Tədrisdə informasiya texnologiyalarından istifadənin texnoloji və nəzəri aspektləri. 3. İnformasiya texnologiyaları məzmun xəttinin öyrədilməsi metodikası. İnformasiya texnologiyası anlayışı. Bu günə qədər məktəb informatika kursunun inkişafında nəzərə çarpan ən vacib məqamlardan biri onun məzmununda informasiya texnologiyaları (İT) həcminin artmasıdır. Texnologiya yunanca techne-bacarıq və loqos-hazır- lanma, istehsal mənasını verib, nəyinsə hazırlanması, istehsalı deməkdir. [18, s.436-450] Məktəb informatikasında İKT–nin tətbiqi proqram mühitini mətn və qrafik redaktorlar, verilənlər bazası, multimedia proqramları təşkil edir. Bu proqramlar ümumi təyinatlı proqramlar olub, praktikada geniş istifadə olunur. Məktəbdə İT mövzusunun tədrisinə müxtəlif yanaşmalar mövcuddur. Kurikuluma əsasən hazırlanmış dərsliklərdə əsasən İT xətti şagirdlərin Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 141 - tətbiqi proqramlarla tanış edilməsi və bu proqramlarda praktik işlərin aparılması ilə tədris edilir. Belə proqramlara Word Pad mətn redaktoru, PaintBrush qrafik redaktoru, Excel cədvəl redaktoru və s. aiddir. Son vaxtlar tədrisdə texnologiya əvəzinə infor- masiya texnologiyaları sözü işlədilir. Texnologiyanın tədrisi İT tədrisindən nə ilə fərqlənir? Texnologiyaya aid hər bir mövzu keçilərkən aşağıdakıların öyrədilməsi vacibdir: Informasiya və informasiya texnologiyalarının təsviri, bu sahəyə aid olan məsələlərin qoyuluşu və texnoloji üsullarla həlli. İnformatika kursunda əsas diqqəti İT vasitələrinin deyil, insanın informasiya fəaliyyətinin müxtəlif sahələrinin öyrədilməsinə yönəltmək lazımdır. Tədrisdə informasiya texnologiyalarından istifadənin texnoloji və nəzəri aspektləri. İT xəttinin hər bir mövzusunun öyrədilməsi həmin texnolo- giyaların tətbiq sahələri ilə tanışlıqla başlamalıdır. Məsələn, qrafik redaktorlardan hansı məsələlərin həlli üçün istifadə edilir, onlardan gələcəkdə kimlər istifadə edə bilər və s. kimi məsələlər şagirdlərə izah Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 142 - edilməlidir. İkinci sinifdə İT məzmun xətinin tədrisi kompüter və onunla tanışlıq mövzusu ilə başlayır. Göstərilir ki, kompüter insan əməyini yüngülləş- dirmək üçün istifadə olunan bir maşındır. Kompü- terlərdən məktəblərdə, xəstəxanalarda, banklarda, aeroportlarda, mağazalarda və s. yerlərdə istifadə olunur. Bu izahatdan sonra şagirdlərə müvafiq suallar verilərək onların kompüterin konkret olaraq nə cür tətbiq edilməsi haqqında fikirləri dinlənilməli və yalnız bundan sonra kompüterin texniki vasitələri ilə tanışlığa başlanılmalıdır. Həmin qurğuların öyrədilməsi də bu sxem üzrə yerinə yetirilməlidir. Əvvəlcə həmin qurğuların nə işə yaradıqları, sonra isə texniki xarakteristikaları sadalanır. Məsələn, şagirdlər əvvəlcə əsas (təməl) qurğularla belə tanış edilirlər. [8] · Monitor kompüterdə görülən işlərin nəticələrini ekranda göstərir. · Sistem blokda informasiyanın işlənməsi və saxlanması baş verir. · Klaviaturanın köməyilə kompüterə mətn informasiyası və komandalar daxil edilir və s. Sonrakı dərslərdə isə texniki xarakteristikalar – Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 143 - məsələn, klaviaturanın düymələri, onların hər birinin adı və istifadəsi, sican qurğusunun sag və sol düymə- lərinin funksiyaları, yaddaş qurğuları, kompüterin iş masası, printer və s. haqqında məlumatlar verilir. Daha sonra isə mətn redaktorunda mətnlərin yığılması, formatlaşdırma və redaktə əməliyyyatları, qrafik redaktorun alətləri və bu alətlərin köməyilə şəkillərin çəkilməsi, kalkulyator proqramında hesablamaların aparılması öyrədilir. Bu günə qədər məktəb informatika kursunun inkişafında nəzərə çarpan ən vacib məqamlardan biri onun məzmununda İT–nın həcminin artmasıdır. İlk informatika dərsliklərində informasiya texnologi- yalarına bir o qədər də yer verilmirdi. Bu onunla bağlı idi ki, o zamanlar məktəblərin kompüter texnikası ilə təminatı çox zəif idi. Lakin yeni nəsil kompüter texnologiyalarının tətbiqi məktəb informatika kursunda İT mövzusuna daha çox yer verilməsinə səbəb oldu. Məktəb informatikasında İKT–nin tətbiqi proqram mühitini mətn və qrafik redaktorlar, veri- lənlər bazası, multimedia proqramları təşkil edir. Bu proqramlar ümumi təyinatlı proqramlar olub, praktikada geniş istifadə olunur. Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 144 - İnformasiya texnologiyaları məzmun xəttinə aid olan mövzuların tədrisi zamanı müəllim tərəfindən nəzəri və texnoloji məzmun ayrı-ayrılıqda izah edilməli və aydınlaşdırılmalıdır. Nəzəri məzmuna müxtəlif növ informasiyanın kompüterin yaddaşında təsviri, verilənlərin strukturlaşdırılması və ya cədvəl şəklində göstərilməsi, məsələlərin texnoloji üsullarla həlli metodları və s. daxildir. Texnoloji məzmuna aşağıdakılar daxildir: - kompüterin arxitekturası, ayrı-ayrı qurğuları və onların iş prinsipləri ilə tanışlıq; - tətbiqi proqram təminatının – mətn və qrafik redaktorlarda işin öyrədilməsi və s. İnformasiya texnologiyaları məzmun xəttinin öyrədilməsi metodikası. İT məzmun xəttinin hər bir mövzusunun öyrədilməsinə informasiya texnologi- yalarının tətbiq sahələri ilə tanışlıqla başlamaq lazımdır. Məsələn, qrafik redaktorlardan hansı məsələlərin həlli üçün istifadə edilir, onlardan gələcəkdə kimlər istifadə edə bilər və s. şagirdlərə izah edilməlidir. Məsələn, müəllim şagirdlərə belə bir sualla müraciət edə bilər: ”Siz evdə dərslərinizi harada hazırlayırsınız? Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 145 - Dərslərinizi hazırlayarkən masanızın üzərinə nə qoyursunuz?” Beləliklə, şagirdlərə kompüterin iş masasının nə olduğunu izah etmək üçün onların cavabları dinlənilir və məlumat mübadiləsindən sonra belə bir ümumiləşdirmə aparılır: ”Müəssisə və ofislərdə iş masası olur və onun üzərində işçiyə lazım olan əşyalar, sənədlər, qovluqlar yerləşir. İş yerlərində də kompüterdə olduğu kimi iş masası var. Bu masada kompüterdə işləyənə lazım olan obyektlər yerləşdirilir. Bu obyektlər ona lazım olan sənədlər, qovluqlar, müxtəlif proqramlar və s.- dən ibarət ola bilər. İş masasına hər bir obyektin qrafik nişanını – simgəsini yerləşdirirlər.” [8] Müəllim şagirdlərə aşağıdakı kimi tapşırıq verilə bilər: Kompüterdə hər addımı yerinə yetir və nəticəni cədvəlin sağ tərəfinə uyğun sətirdə yaz. [8] Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 146 - İş masasında Paint proqra- mının simgəsini tap və onu çıqqıldat Simgənin rəngi dəyişdi Paint proqramının simgəsi üzərində iki dəfə çıqqıldat Paint proqramının pəncərəsi açıldı Proqram pəncərəsinin yuxarı sağ küncündəki (-) düyməsini çıqqıldat Pəncərə aşağı yığıldı Tapşırıq zolağında yığılmış proqram pəncərəsinin üstündə siçanla bir dəfə çıqqıldat Pəncərə bərpa olundu ……. …….. Beləliklə, müəllim pəncərənin əsas düymələrinin funksiyalarını başa salır. Bu zaman müəllim proyektordan istifadə edə bilər. Daha sonra müəllim START baş menyunun əmrlərini, kompüterin söndürmə rejimlərini və onların fərqlərini öyrədir. 2-ci sinifdə artıq şagirdlər Paint, Word Pad və Calculyator proqramlarında işi öyrənirlər. Onlar mətnin daxil edilməsi, redaktəsi və formatlanması, qrafik təsvir- lərin qurulması, hesablamaların aparılması üçün kom- püterin imkanlarından istifadə etməyi bacarmalıdırlar. İnformasiya texnologiyalarının tədrisi aşağıdakı sxemlə göstərilə bilər: Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 147 - İnformasiya texnologiyalarının göstərilən sxem üzrə hər bir tərkib hissəsi ibtidai siniflərdə ayrı- ayrılıqda deyil, kompleks şəkildə, bir-birilə qarşılıqlı əlaqədə nəzərdən keçirilir. Bu, şagirdlərin yaş xüsu- siyyətləri və informatika elmi ilə tanışlıqlarının baş- langıc səviyyədə olmaları ilə bağlıdır. Lakin bu sahə ilə bağlı biliklərin düzgün çatdırılması və mənim- sədilməsi şagirdlərin informasiya texnologiyalarının, kompüterdə iş vərdişlərinin, kompüter proqramları ilə işləməyin səmərəliliyini və müsbət cəhətlərini ön Informasiya texnologiyaları Tətbiqi proqramlar Nəzəri əsaslar Tətbiq sahələri Aparat təminatı Verilən- lər Iş rejimi mühit əmrlər sistemi Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 148 - plana çıxarmağa kömək edir. Bu isə yeni infor- masiyalı cəmiyyətin üzvləri olan şagirdlərin hərtərəfli inkişafı üçün çox vacib şərtdir. ƏDƏBİYYAT: 1. Əzimli Q. E. Yaş və pedaqoji psixologiyanın müasir problemləri. Bakı: Nurlan, 312 s. 2. Əhmədov A., Abbasov Ə. Ümumtəhsil məktəb- lərinin I-IV siniflər üçün fənn kurikulumları. Bakı, 2008. 3. Гасымова Л.N., Мащмудова Р.M. Педагоэика, Бакы: Чашыоьлу, 2003, 278 s . 4. Mahmudzadə R., Sadıqov I., İsayeva N. 1-ci sinif dərslik komplekti. Bakı: Bakınəşr, 2012. 5. Mahmudzadə R., Sadıqov I., İsayeva N. 4-cü sinif dərslik komplekti. Bakı: Bakınəşr, 2011. 6. Pələngov Ə.Q., Abdullayeva M. İnformatikanın tədrisi metodikası. I hissə, ADPU, 2012. 7. Sadıqov I., Mahmudzadə R., İsayeva N. 3-cü sinif dərslik komplekti. Bakı: Bakınəşr, 2010. 8. Sadıqov I., İsayeva., Əzizova A. və b. 2-ci sinif dərslik komplekti. Bakı: Bakınəşr, 2009. 9. İnformatika və onun tədrisi metodikası. BSU, Riyaziyyat və informatika kafedrası, bakalavr bölməsi İSM ixtisası üzrə proqram. Abulova S. və b. ADPU, Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 149 - 2017. rus dilində 10. Аленский Н.А. БГУ. Методика преподавания информатики. Лекции для студентов 4-го курса педагогического потока, 2009. 11. Кужелева Г.Ф. «Методика преподавания информатики», Илек, 2013. 12. Леонтьев В.П. “Новейшая энциклопедия ПК”, 2003. 13. Малев В.В. Общая методика преподавания информатики: Учебное пособие. - Воронеж: ВГПУ, 2005. 14. Малева А.А. Малев В.В., Частная методика преподавания информатики: Учебное пособие. Воронеж: ВГПУ, 2007. 15. Лапчик М.П. и др. Методика преподавания информатики: учеб. пособие для студ. пед. вузов. М.: Издательский центр «Академия», 2001. 16. Рыжов В.Н. Дидактика: Учеб. пособие для студентов пед. колледжей и лицеев. М.: ЮНИТИ ‐ ДАНА, 2004. 17. Программы для общеобразовательных Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 150 - учреждений: Информатика. 2‐11 классы. – М.: БИНОМ. Лаборатория знаний, 2005. 18. Рыжов В.Н. Методика преподавания информатики. Саратов, 2008. 19. Симонович С.В., Евсеев Г.А. Общая информатика: Учебное пособие для средней школы. М.:АСТ–ПРЕСС: Инфорком–Пресс, 1998. 20. Симонович С.В., Евсеев Г.А. Практическая информатика: Учебное пособие для средней школы. Универсальный курс. М.: АСТ–ПРЕСС: Инфорком–Пресс, 1998. 21. Симонович С.В., Евсеев Г.А., Алексеев А.Г. Специальная информатика: Учебное пособие. – М.: АСТ–ПРЕСС: Инфорком–Пресс, 1998. 22. http://edu.gov.az 23. http://informatik.gov.az 24. http://portal.edu.az Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 151 - Mündəricat Ön söz……………………………………………….3 Məktəb informatika kursunun predmeti və məzmunu....................................................................6 Ibtidai siniflərdə informatika üzrə Milli Kurikulum................................................................15 İbtidai siniflərdə informatika tədrisinin xüsusiyyətləri...........................................................25 Şagird nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi............31 İnformatika tədrisinin forma və metodları..........44 İnformatika tədrisinin vasitələri............................63 İnformatikanın əsas anlayışlarının öyrədilməsi metodikası ………………………………………...75 Əsas informasiya proseslərinin öyrədilməsi metodikası................................................................83 İnformasiyanın kompüterdə təsviri.......................91 Kompüter texnologiyalarının texniki vasitələrinin öyrədilməsi metodikası...........................................99 İnformasiyanın modelləşdirilməsinin və alqoritmləşdirmənin tədrisi metodikası .............108 İbtidai siniflərdə məntiq elementlərinin öyrədilməsi metodikası.........................................121 Azyaşlı məktəblilər üçün öyrədici kompüter proqramları və inkişafetdirici oyunlar ..............129 İbtidai sinif şagirdlərinə informasiya texnologiya- ları anlayışının öyrədilməsi metodikası……......140 Xumar Novruzova İnformatikanın tədrisi metodikası - 152 - Xumar Tofiq qızı NOVRUZOVA İNFORMATİKANIN TƏDRİSİ METODİKASI (1-4-cü siniflər) Dərs vəsaiti Чапа имзаланмыш 2/−05.2017,ci ил Каьыз форматы 5/х73 0.05+ чап vərəqi 10 Сифариш 242+ сайы 1// АДПУ-нун мятбяяси Бакы+ Ц.Щажыбяйκη кцчяси+ 57 Тел9 ∋∗801( 382,63,0/ ∆mail: Poliqrafiya@mail.ru Yüklə 0,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|