Dərs vəsaiti Bakı Qida Sənayesi Kollecinin Metodiki
Yüklə 2,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
| MƏDƏNİYYƏT
Aydındır ki, qidalanma mədəniyyətin bir tərkib hissəsidir. İnsan dünyaya gəldiyi gündən öz mövcudluğunu, varlığını qorumaq üçün, yaşam tərzini təmin etmək üçün mübarizə aparmışdır. Bəs, mədəniyyət nədir? Mədəniyyət latıncada ehtiram, becərmə, tərbiyə, təhsil deməkdir. Cəmiyyətin və insanın tarixi inkişaf səviyyəsini əks etdirir. Eyni zamanda maddi və mənəvi dəyərlərin insanlar tərəfindən yaradılmasıdır. Böyük Roma natiqi Mark Tuli Siserona görə mədəniyyət “İn- san zəkasının reallaşmasının özünəməxsus təzahürüdür.” Kənd- lilər torpağı becərib, ona qulluq edib məhsul yığdıqları kimi in- sanlar da beyinlərini hərəkətə gətirərək, ruhunu təkmilləşdirə- rək əsil mədəniyyət yaradırlar. Mənəvi mədəniyyət isə mənəvi istehsal sahəsinə aid edilir. Bu, özünü yaşayış yerlərində, me- beldə, ayaqqabıda, geyimdə, məişət əşyalarında, qida məhsulla- rında, yeməkdə və s. öz əksini tapır. Mədəniyyət bir qayda olaraq öz məzmununu bütün tarixi dövrlərdə mövcud olan əx- laq normalarında, dəyərlərdə, dini təsəvvürlərdə, elmdə ortaya qoyur. Hər bir sivilizasiyada cəmiyyət qarşısında əsas məqsəd və vəzifə insanların rifahını və mədəniyyətin inkişafını təmin etməkdir. İnsanların qidalanma mədəniyyəti min illər boyu yaranmışdır. Tarixin süzgəcindən keçərək dövrümüzə qədər gəlib çıxan qidalanma ilə bağlı adət-ənənələrdə insanlar onlar 8 üçün nəyin xeyirli, nəyin zərərli olduğunu özləri üçün müəyyən etmişdilər. XIX əsrdən başlayaraq Avropada texniki inqilab baş verir. Təbii ki, bu mədəniyyətin bütün sahələrində olduğu kimi, qida sahəsinə də öz təsirini göstərməyə bilməzdi. Texnikanın inkişafı, qida məhsullarının texniki yolla emal edilməsi təkcə insanın və bütünlüklə cəmiyyətin tələblərinin təmin edilməsi deyil, burada eyni zamanda insan mənəviyyatı, yaradıcılıq fəa- liyyəti də əks olunur. Eyni zamanda mədəniyyət həmişə tarixlə bağlıdır. İnsan cəmiyyətinin mənəvi, intellektual və maddi həyatının davamlılığını nəzərdə tutur. Mədəniyyət təkcə bilik və davranış deyil, eyni zamanda hər bir insanın mənəvi bir başlanğıcıdır. Aparılan tədqiqatlar göstərir ki, insan təkcə təbiətin tərkib hissəsi olmamış, o həm də mədəniyyət vasitəsilə özünü formalaşdırmış və kamilləşdirmişdir. Ona görə də mədəniy- yətdən söhbət gedəndə əlbəttə ki, qida mədəniyyəti də bura aid edilir. Bu mənada qida xammalının növləri, onların emalı, ye- məklərin hazırlanması qaydaları, masanın bəzədilməsi, onların estetik qavranılması qidalanma mədəniyyətinə aid edilir. Hər bir xalqın qida mədəniyyəti müxtəlifdir. Bu müxtəlifliyin, rən- garəngliyin yaradıcısı kimi iqlimi, təbii resursları və s. göstər- mək olar. Bunu eyni zamanda müxtəlif yeməklərin bişirilmə- sində, onların milli üslubda servis edilməsində görmək olar. Bir sıra xalqlar var ki, onların milli mətbəxinə aid olan yeməklər artıq demək olar ki, bütün dünya xalqlarının mətbəxinə daxil olub. Slavyan xalqlarının borş yeməyi, İtalyanların spaqetti və pittsaları, yaponların suşi kimi balıq yeməkləri, Asiya xalqla- rının düyü yeməklərini buna misal göstərmək olar. Tarixin bü- tün inkişaf mərhələlərində qida mədəniyyətinə böyük əhəmiy- yət verilirdi. Onun hazırlanması, hansı məişət qablarında bişi- rilməsi, süfrəyə təqdim edərkən həzmə kömək edən qidalandı- rıcılardan istifadə edilməsi, adi günlərdə və təntənəli günlərdə necə qidalanmalı olduğu kimi vacib məsələlər diqqət mərkə- zində olurdu. Dünya elmi inkişaf etdikcə qidalanma mədəniy- yəti ilə bağlı elmi nəzəriyyələr yaranmağa başladı. Bu elmi nə- 9 zəriyyələr bu gün də insanların sağlam, gümrah olması, xəstə- liklərdən qorunması üçün çox önəmlidir. Мədəniyyətin tərkib hissəsi olan məişət adətləri, ənənələr, mərasimlər, ayinlər də xalqın milli mənəvi sərvəti, eyni zamanda şüuraltı xəritəsi və yaddaşı hesab olunur, qədim insanların ilk tə- fəkkürü kimi nəzərdən keçirilir. Təbii ki, onlar bizə bir çox xalq- ların qidalanması ilə bağlı böyük informasiya mənbəyidir. Yüklə 2,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|