36
liyyatların sayı və tərkibindən, iş yerinə xidmət sistemin-
dən, əməyin mexanikləşdirilməsi və avtomatlaşdırılması
dərəcəsindən asılıdır.
Fəhlələrin sayına görə – iş yerləri fərdi, yəni yalnız
bir fəhlə tərəfindən xidmət olunan və kollektiv, yəni bir
qrup tərəfindən xidmət olunan iş yerinə ayrılır. Fərdi iş yer-
lərinə əməyin təşkilinin fərdi formaları uyğun gəlir. Lakin
istehsal şəraiti əməyin təşkilinin fərdi formasının tətbiqinə
həmişə imkan vermir. Bəzi işlərdə, məsələn, yığma, tikinti –
quraşdırma, neft – qaz quyularının qazılmasında və s. işlərdə
yetirilməsi zərurəti yaranır. Belə hallarda əməyin təşkilinin
kollektiv (briqada) forması tətbiq olunur və ona görə də
həmin iş yerləri kollektiv iş yerləri adlanır.
İş yerlərinin tipi orada mövcud olan
avadanlıqların
miqdarına görə – iş yerləri dəzgahsız, birdəzgahlı və çox-
dəzgahlı iş yerlərinə bölünür. Adətən, birdəzgahlı iş yer-
ləri fərdi istehsal şəraitində daha çox tətbiq edilir. İstehsal
prosesinin təşkili xarakterinə görə çoxdəzgahlı iş yerinin
əsas avadanlığı işin ümumi ahəngi ilə əlaqədar olur ki, bu
da kütləvi və iri seriyalı istehsal sahələri üçün xarakterik-
dir. Çoxdəzgahlı iş yeri iki yerə: eyni cinsli avadanlıqla
təchiz olunan iş yerlərinə və müxtəlif cinsli avadanlıqlarla
təchiz olunan iş yerlərinə ayrılır.
İş yeri icraçının icra edilən proseslərində
əməyin me-
xanikləşdirilmə və avtomatlaşdırılması səviyyəsinə görə –
iş yerləri üç qrupa: əl əməyinə əsaslana, mexanikləşdiril-
miş və avtomatlaşdırılmış iş yerlərinə bölünür.
Əl əməyinə
əsaslanan iş yerlərində əmək prosesləri əllə, mexanikləşdi-
rilmiş iş yerlərində – maşın və mexanizmlər ilə, avtomat-
laşdırılmış iş yerlərində isə – avtomatlaşdırılmış mexa-
nizmlərlə yerinə yetirilir.